نشت گاز متان در محیط‌های صنعتی، تهدیدی جدی و مرگبار بشمار می‌رود؛ گازی بی‌بو که در نبود سامانه‌های پایش دقیق، می‌تواند تنها در چند ثانیه فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر رقم بزند.  گزینش یک دتکتور استاندارد و مطمئن، صرفاً یک انتخاب فنی نیست، بخشی از استراتژی پایداری و ایمنی تأسیسات است.

دتکتور گاز متان CH4 چیست؟

دتکتور گاز متان یک سامانه تشخیص لحظه‌ای است که حضور این گاز انفجاری را پیش از آن‌که وارد محدوده خطر شود شناسایی می‌کند. این تجهیز، بخشی از معماری ایمنی صنعتی‌ست؛ نه برای هشدار پس از حادثه، بلکه برای پیشگیری از وقوع آن.

متان (CH₄) از خطرناک‌ترین گازهای صنعتی‌ست؛ بی‌رنگ، بی‌بو و غیرقابل‌تشخیص با حواس انسانی. در غیاب سامانه‌های پایش، نشتی آن تا وقوع حادثه پنهان می‌ماند. این گاز با غلظت ۵ تا ۱۵ درصد در هوا، مخلوطی انفجاری ایجاد کرده و حتی جرقه‌ای کوچک می‌تواند باعث انفجار شود. سرعت انتشار بالای آن نیز در مدت‌کوتاهی محیط وسیعی را آلوده می‌کند.

اشتباهات رایج در انتخاب یا نصب دتکتور متان

در صنعت، هزینه‌های سنگین اغلب نتیجه تصمیمات اشتباه‌اند، نه صرفاً تجهیزات گران. دتکتور گاز یکی از نقاط حساس ایمنی است که خطا در انتخاب یا نصب آن می‌تواند کل سیستم را ناکارآمد کند. خرید برند معتبر کافی نیست؛ انتخاب درست، جانمایی، کالیبراسیون و نگهداری، همسنگ کیفیت دستگاه، اهمیت دارند.

یکی از خطاهای رایج، بی‌توجهی به انتخاب سنسور متناسب با شرایط محیط است. در بسیاری از صنایع، بدون در نظر گرفتن دما، رطوبت و گازهای مزاحم، از سنسورهای نامناسب استفاده می‌شود.

خطای رایج دیگر، نصب نادرست دتکتور است. متان سبک‌تر از هوا بوده و در ارتفاع تجمع می‌یابد؛ نصب آن در نزدیکی سطح زمین یا نقاطی با جریان تهویه، کارایی دستگاه را از بین می‌برد.

بسیاری از کاربران صنعتی تصور می‌کنند کالیبراسیون سالیانه کفایت می‌کند، در حالی که در محیط‌های آلوده یا با دمای ناپایدار، ممکن است نیاز به بررسی‌های دوره‌ای کوتاه‌تر وجود داشته باشد.

در نهایت، یک اشتباه رایج دیگر بی‌توجهی به سیستم هشداردهی ثانویه است. نصب دتکتور بدون اتصال به سامانه‌های کنترلی یا تجهیزات اعلام خطر، عملاً فقط یک هشدار محلی می‌دهد که ممکن است نادیده گرفته شود.

نقش پروسنس در رفع محدودیت‌های رایج سنسورها

بسیاری از مهندسان ابزار دقیق تجربه کرده‌اند که با وجود خرید دتکتورهایی مانند دتکتور گاز مونوکسید کربن و یا متان از برندهای معتبر و نصب طبق دستورالعمل، یا هشدارهای کاذب دریافت می‌شود یا نشتی تشخیص داده نمی‌شود. اغلب مشکل از ناسازگاری سنسور با شرایط واقعی محیط است، نه خود برند. اینجاست که تفاوت میان یک تولیدکننده عمومی و توسعه‌دهنده تخصصی بوضوح نمایان می‌شود.

برند پروسنس مدل‌های خود را بر اساس نوع سنسور، شرایط محیطی، کلاس منطقه خطر، نوع گاز و دمای عملکرد طبقه‌بندی کرده است. همچنین زمان پاسخ‌دهی (T90) در بسیاری از مدل‌های آن کمتر از ۱۵ ثانیه است. در حالی‌که دتکتورهای دیگر، از نظر عدد T90 درج‌شده روی پلاک، برابر یا حتی نزدیک به مدل‌های پروسنس بنظر برسند، اما در شرایط عملیاتی واقعی، زمان پاسخ‌دهی آن‌ها اغلب چندین برابر بیشتر است.

همچنین با پشتیبانی از خروجی جریانی، Modbus RTU، HART و اتصال به سیستم‌های SCADA و DCS امکان یکپارچه‌سازی دقیق با سامانه‌های کنترلی را فراهم کرده؛ قابلیتی حیاتی در طراحی ایمنی SIL. علاوه بر اینها، بدنه ضدانفجار (Ex d)، درجه حفاظتی IP66/IP67 و عملکرد پایدار در بازه دمایی وسیع، این تجهیزات را برای شرایط سخت میدانی(دکل‌های نفتی تا ایستگاه‌های تقلیل فشار) کاملاً قابل‌اعتماد ساخته است.

موارد کاربردی واقعی در صنایع ایران

در میان گازهایی که مهندسان ابزار دقیق در صنایع نفت، گاز و انرژی‌های فرآیندی با آن‌ها سروکار دارند، متان از حساس‌ترین گزینه‌ها برای پایش مداوم به‌شمار می‌رود. البته در بسیاری از پروژه‌ها، استفاده از دتکتور گاز اکسیژن نیز به‌منظور کنترل سطوح خطرناک اکسیژن و جلوگیری از خفگی یا انفجار الزامی است. 

در ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز (CGS)، که با تغییرات شدید فشار، دمای بالا و گردوغبار مواجه‌اند، استفاده از دتکتور متان مجهز به سنسور مادون قرمز (NDIR) از برند پروسنس باعث شده پایش پیوسته و 24ساعته انجام گیرد. به‌ویژه در اقلیم گرم و مرطوب جنوب کشور، دوام بالای این سنسورها در برابر خورندگی و افت دقت، برتری فنی آن‌ها را نسبت به برندهای رایج نشان داده است.

در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها نیز که اغلب در مناطق طبقه‌بندی‌شده (Zone 1 و Zone 2) قرار دارند، دتکتورهایی با گواهی ضدانفجار و قابلیت اتصال به DCS ضروری است. در یکی از پروژه‌های اخیر در پتروشیمی ماهشهر، جایگزینی سنسورهای قدیمی با مدل‌های Prosense منجر به کاهش چشمگیر هشدارهای کاذب و بهبود واکنش واحد نگهداری شد.

در صنایع معدنی و حفاری نیز، دتکتورهای متان پروسنس در سیستم‌های تهویه اضطراری یکپارچه‌سازی شده‌اند تا به‌محض رسیدن غلظت گاز به سطح خطرناک، فن‌ها به‌صورت خودکار فعال و تخلیه گاز آغاز شود.

ویژگی‌های خاص دتکتورهای Prosense نسبت به برندهای دیگر

وقتی پای انتخاب دتکتور گاز متان به میان می‌آید، ظاهر دستگاه یا بروشورهای رنگی چیزی را تعیین نمی‌کند؛ عملکرد واقعی در میدان، پایداری در شرایط سخت، و قابلیت اطمینان در طول زمان است که یک برند را از بقیه متمایز می‌کند. در همین‌جا برند پروسنس خودش را نه فقط به‌عنوان یک تولیدکننده، بلکه به‌عنوان توسعه‌دهنده راهکارهای ایمنی گاز معرفی کرده است.

یکی از برجسته‌ترین تفاوت‌های این برند، طراحی ماژولار و انعطاف‌پذیر در محصولاتش است. مهندسان پروژه می‌توانند متناسب با نوع گاز، کلاس منطقه خطر، نوع خروجی سیگنال و حتی جنس بدنه، مدل مناسب را دقیقاً متناسب با نیاز خود انتخاب کنند. این در حالی است که بسیاری از برندهای دیگر تنها یک یا دو مدل محدود با قابلیت‌های از پیش تعیین‌شده ارائه می‌دهند.

در سطح فنی، پروسنس از سنسورهای با کیفیت کلاس A استفاده می‌کند که در کارخانه کالیبره و تست می‌شوند. در نتیجه، بسیاری از مدل‌های این برند حتی پس از نصب اولیه، تا ماه‌ها نیاز به کالیبراسیون مجدد ندارند—و این در پروژه‌هایی با دسترسی دشوار یا شرایط محیطی خشن، یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود.

طراحی ضد انفجار (ATEX/IECEx certified) و قابلیت کار در بازه‌های دمایی گسترده (معمولاً بین 40- تا 70+ درجه سانتی‌گراد)، این اطمینان را می‌دهد که دستگاه در شرایط دشوار صنعتی همچنان بدون خطا و هشدار کاذب عمل می‌کند.

در مقایسه با برندهایی مانند MSA، Honeywell یا Crowcon، مزیت پروسنس در این است که همزمان قیمت رقابتی‌تری ارائه می‌دهد و پشتیبانی فنی آن، در پروژه‌های منطقه‌ای مانند ایران، قابل دسترس‌تر و انعطاف‌پذیرتر است.

چیزی که محصولات پروسنس را واقعاً متمایز می‌کند، درک عمیق از نیازهای فنی کاربران صنعتی است. این برند صرفاً محصول نمی‌فروشد، بلکه راه‌حل ارائه می‌دهد—و این دقیقاً چیزی‌ست که در فضای صنعتی امروز بیش از هر زمان دیگر به آن نیاز داریم.

شرکت آداک فرآیند سپهر بعنوان نمایندگی رسمی و انحصاری برند پروسنس در ایران، آماده ارائه مشاوره تخصصی، تأمین مستقیم و پشتیبانی فنی در کلیه پروژه‌های صنعتی است. این شرکت با تکیه بر تجربه میدانی و شناخت دقیق نیازهای صنایع ایرانی، دتکتورهای گاز را مطابق با استانداردهای روز دنیا ارائه می‌دهد.