درک نشدن و احساس اینکه هیچ کسی من را دوست ندارد و اصلا زندگی برای چه کسی اهمیت دارد افکاری است که یک فرد افسرده با خود مرور می‌کند. در بعضی از شرایط این تفکرات آن‌قدر عمیق می‌شود که فرد به زندگی خود پایان می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد افکار خودکشی پایداری نیستند و افرادی که دچار این افکار میشوند بسیار نسبت به اطرافیان خود حساس تر هستند و مسائل را با سخت‌گیری بیشتر پذیرش می‌کنند. بهانه‌ها برای پایان دادن به زندگی زیاد است؛ یک‌بار فهمیدن بزرگ‌ترین راز زندگی و زمانی بگو‌ومگویی کوتاه با پدر یا مادر مسیر را هموار می‌کند. قربانی‌ها اغلب نوجوان‌هایی در میانه سنی ۱۳ تا ۱۹ سال هستند. با فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی اخبار تلخ خودکشی بیش‌ از پیش به گوش همه می‌رسد. خبرنگار گسترش نیوز در خصوص چرایی‌های خودکشی گفت‌وگویی با یک آسیب شناس اجتماعی داشت که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

معضل خودکشی در سالمندان

مجید ابهری؛ جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی ضمن ارائه تعریفی از خودکشی به خبرنگار گسترش نیوز گفت: خودکشی پایان عمدی و اختیاری به زندگی است، از نظر رفتاری با بالا رفتن خشم و تنش‌های اجتماعی خودکشی آمار فزاینده‌ای به خود می‌گیرد. خودکشی در جامعه ما دارای دو گروه از دلایل و عوامل هست. دلیل اول عوامل رفتاری است. با فاصله گرفتن از توکل اعتماد به‌ نفس کاهش پیدا می‌کند و ناامیدی، خودباختگی، مشکلات عصبی و روحی در فرد ایجاد می‌شود. گروه دوم گروهی است که با دلایل اقتصادی مثل گرانی، بیکاری، اعتیاد و تورم دست و پنجه نرم می‌کند که مضاف بر عوامل گروه اول است. متأسفانه سن خودکشی به سن ۱۴ تا ۲۰ سال رسیده است و حتی در سالمندان نیز این رفتار دیده می‌شود. علت این رفتار تنش‌های روحی، رفتاری و ضعف ایمان به خدا و فشارهای اقتصادی و محیطی است.

خودکشی در ایستگاه مترو تهران

ابهری اظهار کرد: درحال‌حاضر جامعه ما حدود سه میلیون جوان مجرد دارد که در سنین ازدواج و یا پس از آن هستند. سنین ازدواج در کشور ما ۱۸ تا ۲۵ سال است. هرچه از منحنی سنی فاصله بگیریم تنش‌های عصبی، روحی و فشارهای جسمی و روانی بیشتر می‌شود. افزایش خشونت در جامعه می‌تواند عامل خودکشی محسوب گردد، همچنین افزایش فیلم‌های خشن و بازی‌های پر از صحنه‌های خشونت از عوامل دیگر است. درحال‌حاضر ۸۵ درصد از اسباب‌بازی‌های موجود در بازار ابزار خشونت آمیز هستند. تفنگ، شمشیر، خنجر، کمان تیراندازی و.. نمونه‌هایی از این اسباب بازی‌ها هستند. هر چه وسایل خشونت‌آفرین بیشتر شود و بازی‌های خشن افزایش یابد نوجوانان و جوانان نیز وارد بازی خشونت خواهند شد.

وی در خصوص روند امید به زندگی افراد باوجود مفاهیمی مثل جنگ، قتل و کشتار گفت: ازنظر رفتار اجتماعی هر چه میزان اخبار خشونت‌آفرین مانند نزاع‌ها، درگیری‌ها، ضرب‌وجرح‌ها و خودکشی بیشتر باشد خشونت نیز به همان اندازه بیشتر خواهد شد. متاسفانه امروزه تصاویر و خبرهای نزاع و درگیری در فضای مجازی مثل سایت‌ها و پلتفرم‌ها به شدت دست به‌دست می‌شود که یکی از عوامل افزایش خشونت است. باید نهادهای متولی به هر شکل با این موضوع مقابله نماید.

ابهری از نقش خانواده در امید به زندگی افراد جامعه گفت: هرچقدر فشار اقتصادی، تنش‌های عصبی و بیکاری در جامعه افزایش یابد؛ امید به زندگی کاهش پیدا خواهد کرد. کاهش امید به زندگی با عواملی مثل بیکاری، تبعیض‌های اجتماعی، گرانی و تورم ارتباط مستقیمی دارد. خانواده‌ها به لحاظ مشکلات اقتصادی دچار تنش‌های رفتاری شده‌اند و همین موضوع باعث کاهش مسائل عاطفی و احساسی در جامعه خواهد شد و زیربنای خودکشی را افزایش می‌دهد.

یکی از عوامل ایجاد خودکشی در جوامع جهان سومی فقر است

وی افزود: یکی از عوامل ایجاد خودکشی در جوامع جهان سومی فقر و وجود تنش‌های اجتماعی و خشونت است. در ۱۰ سال اخیر نشاط اجتماعی کاهش یافته است. هرچه نشاط و شادمانی در جامعه کمتر شود، غم و افسردگی افزایش می‌یابد. با افزایش این عوامل خطرناک و ناامیدی، امید به زندگی کاهش‌ پیدا خواهد کرد و گرایش به اعتیاد و خودکشی افزایش‌ می‌یابد و به سنین زیر ۲۵ سال مهاجرت می‌کند. خودکشی موفق در بین مردان ۲و نیم برابر بانوان است اما خودکشی ناموفق و تهدید خودکشی در بین بانوان ۳ برابر مردان است. خودکشی افراد تنش روانی به جامعه تحمیل می‌کند و احساس ناامیدی به اطرافیان و خانواده فرد خودکشی‌کننده منتقل می‌شود.

آقایان در خودکشی موفق‌تر هستند

در ادامه حسین روزبهانی دکترای روانشناسی در خصوص علت و علل ایجاد افکار خودکشی به خبرنگار گسترش نیوز گفت: افکار خودکشی در بین افراد دوقطبی (بایپولار)، افرادی که افسردگی شدید دارند و افرادی که اختلال شخصیت مرزی دارند معمولاً زیاد دیده می‌شود. یک چهارم از خودکشی‌ها در میان افراد دوقطبی است. معمولاً اقدام‌های ناموفق در خانم‌ها بیشتر و اقدام‌ها موفقیت‌آمیز در میان آقایان بیشتر است. این‌ها کسانی هستند که رنج‌ها و دردها دائمی را تجربه کرده‌اند و نمی‌توانند بعد از مدتی با آنها کنار بیایند. در مغز این افراد هورمون نشاط‌آور ترشح نمی‌شود و ممکن است دچار افکار یاس‌آور خودکشی شوند.

روزبهانی اظهار کرد: به مراجعان تکنیک‌هایی را آموزش می‌دهیم که هر زمان افکار خودکشی به سراغ آنها آمد توسط یک کش و ضربه زدن به‌دست خود با ایجاد درد از اقدام به خودکشی منصرف شوند و یا در دستان خود یخی را نگه‌دارند و با ایجاد درد از اقدام ناخوشایند منصرف شوند. همچنین می‌توانند با سوزن به عروسکی که دارند ضربه وارد کنند. این‌ روش‌ها، از تکنیک‌های توجه برگردان است.

وی افزود: افکار ناخوشایند معمولاً برای همه اتفاق می‌افتد و باید آگاه باشیم که این‌ها احساسات کوتاه‌مدت است. احساسات ما نوسان دارند و دائمی نیستند. نباید فردی را که گرفتار چنین تفکراتی هست، سرزنش کرد. خیلی از افراد تحسین‌برانگیز نیز گرفتار چنین تفکراتی هستند. خیلی از مواقعی فرد حالت افسرده یا مانیک بودن و شیدایی بالایی دارد. افراد باید آگاه باشند که همچنان دوستان، خانواده و نزدیکانی دارند.همچنین افراد و مکان‌هایی هستند که می‌تواند به آنها در این راستا کمک تا حال آنها خوب شود. با یادآوری تجربیاتی به آنها گوشزد می‌کنیم که زندگی همچنان ارزش زیستن دارد. زندگی به این معنا نیست که شما با خودکشی به آرامش برسید.

روزبهانی ضمن ارائه توصیه‌هایی گفت: باید به این افراد گفت که احساسات شما ثابت نیست و دائماً در حال نوسان هستید. هیجانات شما در طول روز به‌صورت جزر و مدی در حال تغییر است. معمولاً این افراد در مواجه با غم و ناامیدی حس دائمی دارند. به آنها خاطرنشان کنیم که عدم حضور شما در میان عزیزانتان می‌تواند بسیار تلخ و غم‌انگیز باشد و دادن این عذاب وجدان‌ها باعث کمک به آنها خواهد شد. باید به آنها یادآوری کرد که هنوز خیلی کارها را شما تجربه نکرده‌اید و خیلی جاها را ندیده اید. همچنین خیلی از لذت‌های جذاب را تا به حالا تجربه نکرده‌اید. توانایی که شما در جذب احساسات ناراحت‌کننده دارید مطمنا در جذب احساسات مثبت نیز در شما وجود دارد.

افرادی که داخل اتاق خود تنها می‌مانند، هشدار برای خانواده است. توجه کردن خانواده به این افراد خیلی مهم است و محبت و همدلی بسیار می‌تواند کمک‌کننده باشد.

در ادامه این روانشناس درباره نشانه‌های انگیزه خودکشی در افراد به خبرنگار گسترش نیوز گفت: افراد مذکور معمولا در مورد احساسات خود مبهم صحبت می‌کنند، اگر فردی در نزیکان شما رفتارش تغییر کرده است و دچار گوشه‌گیری، کاهش ارتباط با نزدیکان، تغییر مود شده است و حرف‌های عجیب و غریب بیان می‌کند؛ باید حساس شویم. در واقع این‌ها همان نشانه‌هایی است که هشدار دهنده هستند. خانواده باید سریعاً این شخص را نزد تراپیست و درمانگر ببرند. چون نشانه‌هایی از خودکشی دارند. دقت داشته باشید که افرادی که دارای چنین تفکراتی هستند، به دلیل اینکه احساس می‌کنند دیگران درکشان نمی‌کند و یا آنها را نمی‌فهمند معمولاً صحبتی باکسی نمی‌کنند و این افراد بسیار احساس گناه دارند.

روزبهانی درباره‌ی نحوه برخورد با افراد مذکور بیان کرد: نباید نسبت به این افراد گارد داشته باشیم و بهتر است به آنها بگوییم که مشکل چیست و چرا چنین احساسات ناخوشایندی را دارند و در آنها ایجاد اعتماد کنیم که صحبت با آنها باعث کاهش احساس ناخوشایند در فرد خواهد شد. تمام کسانی که اقدام به خودکشی می‌کنند به مرحله‌ای می‌رسند که دیگر با کسی صحبتی نمی‌کنند و تصمیمات آنها قطعی شده است. معمولاً این افراد در خانه درک نمی‌شوند و اگر حرفی بزنند با آنها مبتدیانه و غیر منطقی برخورد می‌شود. آنها احساس بی‌ارزشی، ناکامی، افسردگی و یاس مطلق دارند.

وی در ادامه گفت: عده‌ای از این افراد ممکن است که خانواده مختل داشته باشند، بنابراین مسئولیت در دوستان و افراد دیگر جامعه بیشتر می‌شود. وقتی چنین افرادی را می‌بینند به‌عنوان یک انسان به آنها کمک کنند. حتی حرف زدن هم بسیار مؤثر خواهد بود. این افراد به شدت نیازمند همدلی هستند.

این روانشناس ضمن اشاره به نقش موثر اورژانس اجتماعی در پیشگیری از خودکشی گفت: یکی از اقدامات ما برای این افراد، دریافت تعهد است. با نخستین فردی که تماس می‌گیرد، تراپیست است و در مرحله بعد یکی از افراد خانواده با اورژانس‌های اجتماعی ارتباط می‌گیرد. توصیه‌ می‌کنیم این افراد روزانه ۳۰ تا ۴۵ دقیقه در روز برای ورزش به خود اختصاص دهند.

روزبهانی در خصوص نحوه شکل‌گیری این تفکرات در ذهن فرد گفت: این تفکرات اگر به دنبال افسردگی باشد خیلی طول نمی‌کشد و معمولاً مزمن نیست. به‌صورت حاد بوده و ممکن است در حدود دو هفته هم در ذهن فرد ایجاد شود. مثلاً ممکن است به دنبال مرگ عزیزان، شکست عاطفی، شکست مالی، طلاق و افسردگی ایجاد شود. معمولاً افراد افسرده دچار کم‌خوابی یا پرخوابی می‌شوند. افکار منفی معمولاً در تایمی از روز ثابت و ماندگار است و فردی که فقط در ساعت‌هایی از روز بیدار است افکار منفی خودکشی را نهادینه‌تر می‌کند. در نتیجه اگر این نشانه‌ها را در اطرافیان خود دیدیم که دچار بحران‌های استرس‌آور همراه با اختلال اشتها و اختلال خواب شده است و یا توجه‌اش کم شده است و حواس‌پرت شده است؛ باید هشیار باشیم.

وی در پایان گفت: معمولاً خودکشی با علت افسردگی نیاز به ۱۰ تا ۲۰ جلسه تراپی دارد. تا زمانی که سبک زندگی سالمی داشته باشند و با به کار بردن تکنیک‌های روانشناسی، دیگر خطری آنها را تهدید نمی‌کند. توصیه می‌شود این افراد همیشه تحت حمایت خانواده باشند. خانواده باید محیط زندگی امنی را فراهم کند و اگر نیاز به دارویی دارند برای آنها تهیه کنند. وسایل خطرناک را از دسترس آنها دور کنند و اتفاقاتی که باعث ایجاد ناراحتی آنها می‌شود را از آنها دورنگه دارند.

سخن پایانی

یکی از دلایل عمده خودکشی در بین نوجوانان به خاطر گشتن در شبکه‌های اجتماعی و دیدن زندگی به‌ظاهر بی‌نقص دیگران است! متن کتاب مغازه خودکشی آدم و به فکر فرو میبره! "زندگی همینه که هست. اگه سخت بگیری، اونم بهت سخت می‌گذرونه. این ماییم که بهش ارزش می‌دیم." با همه‌ی کمبودهایی که این دنیا دارد، زیبایی‌های خودش رو هم دارد. نباید از زندگی زیاد انتظار داشته باشیم. نمی‌شود باهاش جنگید بهتر این است که نیمه‌ی پر لیوان را ببینیم. اگر نمی‌توانید به غیر از خودکشی به راه‌حل دیگری فکر کنید، دلیلش این نیست که راه‌حل‌های دیگری وجود ندارد. بلکه شما درحال‌حاضر قادر به درک آنها نیستید. درد عاطفی شدیدی که درحال‌حاضر تجربه می‌کنید می‌تواند تفکر شمارا مخدوش کند. بنابراین دیدن راه‌حل‌های ممکن برای غلبه بر مشکلات یا ارتباط باکسانی که می‌توانند شما را حمایت کنند، دشوارتر می‌شود. درمانگران، مشاوران، دوستان یا عزیزان شما می‌توانند کمک کنند تا راه‌حل‌هایی را ببینید که ممکن است پیش‌ازاین برایتان آشکار نبود. بنابراین بهتر است به آنها فرصت کمک دهید.

منبع:گسترش نیوز