عقد قراردادهای خرید تضمینی برق نیروگاه‌های خورشیدی انشعابی در حالی متوقف شد که به‌گفته متخصصان این حوزه، بهتر است ابتدا وزیر نیرو برنامه‌های جدید در عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر را اجرایی و در صورت موفق بودن آنها، بدون آنکه قراردادهای خرید تضمینی برق را لغو کند، سرمایه‌گذاران به سمت بهترین برنامه‌ها هدایت خواهند شد. این متخصصان معتقدند، زمستان در راه است و به‌زودی به‌دلیل کسری گاز، شاهد کسری برق در زمستان نیز خواهیم بود و وزارت نیرو باید از این کسری برق فرصت‌سازی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کند.

فرصتی برای توسعه تجدیدپذیرها

حمیدرضا صالحی- نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران: زمستان در راه است و به‌زودی به‌دلیل کسری گاز، شاهد کسری برق در زمستان نیز خواهیم بود. باتوجه به این شرایط توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در سایزهای خانگی و تعداد بالا، سایز صنعتی روی سقف کارخانه‌ها و سایز نیروگاهی یکی از راه‌های ضروری برای توسعه تولید برق در کشور خواهد بود و کشور ناگزیر است که به این سمت حرکت کند.

وزیر نیرو می‌تواند از این بحران یک فرصت بسازد و ما در بخش خصوصی در کنار ایشان خواهیم بود. این طور که ما شنیده‌ایم، توقف عقد قراردادهای خرید تضمینی به‌صورت شفاهی و موقت انجام شده و این مشکل در روزهای آینده حتما مرتفع می‌شود. در صورتی که این شرایط ادامه یابد، ما در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و همچنین به‌طور مستقیم از دکتر محرابیان پیگیر موضوع خواهیم بود.

شوک ۲۰۰ شرکت سامانه‌های خورشیدی

سید محمدجواد موسوی- عضو هیات مدیره انجمن سازندگان و تامین‌کنندگان انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتکا): حدود یک ماه قبل که وزیر نیرو اعلام کرد ایجاد ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر را در برنامه دارد، موج امیدی بین فعالان انرژی‌های تجدیدپذیر شکل گرفت. انجمن سازندگان و تامین‌کنندگان کالا و خدمات انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتکا) و دیگر انجمن‌ها در حال بررسی پیشنهاداتی برای ارائه به وزیر نیرو بودند تا این برنامه عملیاتی شود، اما از چهارشنبه، ۳۱ شهریور که شرکت‌های توزیع برق از عقد قراردادهای خرید تضمینی خودداری کردند، به یک باره فعالان تجدیدپذیر در شوک فرو رفتند. باتوجه به اینکه این موضوع به‌طور شفاهی از طرف ساتبا به شرکت‌های توزیع برق اعلام شده، ما احتمال می‌دهیم که این توقف اشتباها روی داده و قرار نبوده قراردادها متوقف شوند و در روزهای آینده این مشکل برطرف خواهد شد. به‌دلیل سیاست خرید تضمینی برق به‌صورت بلندمدت از سامانه‌های خورشیدی، بیش از ۲۰۰ شرکت مهندسی، پیمانکار و تولیدکننده تجهیزات سامانه‌های خورشیدی در استان‌های کشور شکل گرفته‌اند. در تمامی این شرکت‌ها جوانان تحصیلکرده حضور دارند که اکنون دچار سردرگمی شده و به‌شدت نگران وضعیت اشتغال خود هستند. از دولت و وزیر نیرو که هدف ایجاد ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر را اعلام کرده‌ انتظار می‌رود حامی شرکت‌های کوچک و متوسط در این حوزه باشند تا این شرکت‌ها بتوانند نیروگاه‌های تجدیدپذیر را در سراسر کشور احداث و بخشی از کمبود برق را جبران کنند. علاوه بر آنچه گفته شد با لغو قراردادهای خرید تضمینی برق، قراردادهای مددجویان کمیته امداد و بسیج مستضعفین نیز متوقف خواهد شد.

تغییرات گام به گام باشد

محمود کریمی- عضو هیات مدیره ساتکا: خرید تضمینی برق تجدیدپذیر تاکنون موفق بوده و اجرایی شده است؛ هرچند کاستی‌هایی نیز داشته، از جمله مسئله بودجه خرید تضمینی که آن هم باتوجه به قانون بودجه سال ۱۴۰۰ و اضافه شدن عواید حاصل از سوخت صرفه‌جویی‌شده به منابع خرید تضمینی، در حال اصلاح است.

درخواست ما از وزیر نیرو این است که اگر برنامه‌ها و مسیرهای دیگری غیر از خرید تضمینی برق برای توسعه تجدیدپذیر در کشور در دستور کار دارد، ابتدا این برنامه‌ها تدوین و به‌صورت موازی با خرید تضمینی و به‌صورت پایلوت اجرا، تست و آزمایش شوند و در صورتی که برنامه‌های موفقی باشند، خود به خود و بدون اینکه خرید تضمینی متوقف شود، سرمایه‌گذاران را به سمت خود جلب خواهند کرد.

اینکه خرید تضمینی به‌ویژه از نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس انشعابی به‌صورت ناگهانی متوقف شده، حتی اگر برای مدت زمان کوتاهی باشد، تصمیم درستی نبوده و شرکت‌های پیمانکار را در سراسر کشور دچار چالش‌های شدید کرده است.

اگر نگرانی برای کسری بودجه خرید تضمینی برق وجود دارد، باید اذعان کرد نیروگاه‌های خورشیدی انشعابی کوچک‌مقیاس (کمتر از ۲۰۰ کیلووات) سالانه به میزان ۱۵ مگاوات در کشور احداث می‌شوند و بودجه لازم برای خرید تضمینی برق از آنها بسیار ناچیز است؛ بنابراین توقف و تعلیق این طرح ضرورتی نداشته است.

آسیب یک تصمیم ناگهانی به تجدیدپذیرها

احمد فیروزی- کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر: چندی پیش ابلاغیه‌ای از سوی وزارت نیرو مبنی بر توقف خرید تضمینی برق از تجدیدپذیرها منتشر شد. در این ابلاغیه که به شرکت‌های توزیع نیروی برق سراسر کشور ارسال شد، از آنها خواسته شد تا اطلاع ثانوی از عقد قراردادهای خرید تضمینی جلوگیری کنند. باتوجه به اینکه احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر جزو وعده‌های اصلی علی‌اکبر محرابیان بوده، باید دید برنامه وی برای جایگزینی سایر مدل‌های خرید چگونه است. تصمیم‌های اینچنینی که بارها اتخاذ و ابلاغ شده‌اند، ضررهای بسیاری برای اقتصاد کشور دارند و مسئولان هم باید این را متوجه باشند که این تصمیم‌های خلق‌الساعه می‌تواند به کسب‌وکارها و سرمایه‌های ریسک‌پذیر آسیب برساند و فضای نااطمینانی را ایجاد کند. علاوه‌براین آسیبی را که به اعتبار حاکمیت و نهادهای دولتی از ناحیه این تصمیمات می‌خورد، نباید نادیده گرفت. در این سال‌ها اتفاقات و نوسانات داخلی و خارجی، از جمله تورم بالا، جهش‌های ارزی و تحریم‌ها موجب شد سرعت توسعه صنعت تجدیدپذیر نسبت به ۵، ۶ سال گذشته افت کند و نهال توسعه تجدیدپذیرها آسیب ببیند.

به‌نظر می‌رسد باید سبدی از سیاست‌ها وجود داشته باشد تا هر کدام بخشی از ذی‌نفعان را پوشش دهد. در واقع تمام بخش‌های تولیدکننده‌ داخلی، شرکت‌های مهندسی، شرکت‌های فناوری و دانش‌بنیان و همچنین سرمایه‌گذاران نیاز به سیاست‌های حمایتی جداگانه دارند که برآیند این سبد حمایتی برطرف شدن چالش‌های صنعت برق و دسترسی مردم به برق پایدار و باکیفیت و همچنین تقویت صنعت تجدیدپذیر است.

سخن پایانی...

قطعا در آینده به انرژی‌های نو و تجدیدپذیر نیاز بیشتری در شبکه توزیع برق خواهیم داشت، این در حالی است که به‌گفته فعالان این صنعت نگاه غلطی بین مسئولان وزارت نیرو وجود دارد. برخی مسئولان وزارت نیرو صنعت تجدیدپذیر و نیروگاه‌های فسیلی را رقیب هم می‌دانند. منتقدان این نگاه تاکید دارند باید با تنوع‌بخشی به سبد تولید برق، زمینه تولید برق پایدار و باکیفیت برای مردم فراهم شود.

در نهایت اینکه بدون شک هر سیاستی به بروزرسانی و بازنگری نیاز دارد که البته باید با اطلاع‌رسانی و همراهی ذی‌نفعان آن صنعت همراه باشد.