مدیریت واردات در اولویت است
برنج از کالاهای پرمصرف در ایران است. پیش از شرایط سخت موجود، هر خانوار ایرانی حداقل روزانه یکی از وعده‌های غذایی خود را به برنج اختصاص می‌داد. در حال حاضر با افزایش نرخ این محصول، مصرف آن در کشور پایین آمده است.
رکود بازار برنج آنقدر ریشه دار شده که استان های شمالی را به یافتن راه حل جدی برای خروج از این رکود واداشته است. بر همین اساس، استاندار مازندران در نشستی با انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان به دنبال تنظیم بازار برنج داخلی است تا هم تولید و عرضه برنج در کشور با برنامه ریزی منظم تری انجام و هم جلوی زیان بیشتر برنجکاران گرفته شود. صمت در این گزارش با بررسی آخرین وضعیت بازار برنج به ریل گذاری جدید در سیاست های تولید و بازار این کالای استراتژیک پرداخته است.
شناسایی فرصت ها و تهدید ها
سیدمحمود حسینی پور ـ استاندار مازندران: برنج کاری اهمیت ویژه ای برای استان های شمالی کشور دارد و توجه به این صنعت در زمینه توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال و امنیت غذایی کشور اثرگذار است. صنعت برنج نیازمند توجه است و ضمن سرمایه گذاری برای توسعه تولید، باید مشکلات پیش روی آن رفع و آسیب هایی که متوجه آن شده است، ترمیم شود. باتوجه به اهمیت این محصول کشاورزی، دولت نیز از برنامه های توسعه ای و سرمایه گذاری در صنعت برنج که به توسعه کیفی و کمی تولید و همچنین ارتقای بهره وری این محصول منتهی می شود، استقبال می کند. همچنین، بخش خصوصی نیز می تواند در حوزه هایی که دولت امکان حضور و فعالیت ندارد، مسئولیت را برعهده بگیرد و موثر عمل کند.بر همین اساس، بخشی از برنامه ها در صنعت برنج به صورت پایلوت از سوی انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج ایران اجرایی و پس از شناسایی فرصت ها و تهدیدها توسط کارگروه مشترک برنامه های میان مدت و بلندمدت براساس اهداف تعیین شده طراحی خواهند شد. در این بین، تلفیق تخصص، سرمایه، دانش و تجربه بخش خصوصی با حمایت و راهبری دولت، فرصت مناسبی برای توسعه تولید محصولات کشاورزی به ویژه در حوزه محصول برنج به شمار می رود.
سرمایه گذاری در قطب تولید
محمد مختاریانی ـ رئیس انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج ایران: انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج ایران، نخستین و تنها تشکل فراگیر در صنعت برنج است که فرآیندهای پیش از تولید تا مصرف را پوشش می دهد. این انجمن با هدف تولیگری صنعت برنج در همه ابعاد؛ اعم از تولید، فرآوری، واردات و توزیع ایجاد شده است تا ضمن کمک به رشد و توسعه همه ابعاد این صنعت به صورت متوازن؛ تضاد و تقابلی را که سال ها میان تولید و واردات وجود داشته است، به نفع تولید داخل و مصرف کنندگان مدیریت کند. براساس برنامه ریزی های انجام گرفته، اعضای انجمن آمادگی دارند که در استان مازندران به عنوان قطب تولید برنج کشور سرمایه گذاری کنند تا مقدمات برای تبدیل این استان به هاب تولید و صادرات برنج کشور و منطقه فراهم شود. در نخستین اقدام نیز مقرر شد اعضای انجمن برای خرید برنج های باقیمانده در کارخانجات و انبارها اقدام کنند و این کالا در شبکه توزیع فروشگاه های زنجیره ای عرضه شود.ایجاد کارخانجات فرآوری برنج با ظرفیت بالای ۱۰۰ هزار تن، انجام کشت های قراردادی برای تامین برنج موردنیاز کارخانجات و مذاکره برای کشت فراسرزمینی برای تامین برنج موردنیاز کشور از جمله اقداماتی است که در دستور کار قرار گرفته است.
بازار برنج در رکود
مسیح کشاورز ـ دبیر انجمن تامین کنندگان و تولیدکنندگان برنج: آنچه مسلم است، نرخ برنج ایرانی بیشتر از توان مردم بالاتر رفت؛ خرید برنج بالای ۱۰۰ هزار تومان برای هر کیلو، برای اقشار متوسط هم دشوار شد، از این رو خواسته یا ناخواسته بخشی از مردم به سمت خرید برنج خارجی متمایل شدند. افزایش نرخ باید به گونه ای اعمال شود که کالا از سفره مردم حذف نشود،بنابراین فروش برنج باید با احتساب هزینه تمام شده به اضافه سود عادلانه محاسبه شود، هرچند کشاورزان نرخ برنج ایرانی را متناسب با تورم افزایش داده اند. با این همه، شواهد بازار حکایت از رکود کامل بازار برنج ایرانی دارد. چند روز پیش نیز، استاندار مازندران برای ساماندهی تولید و بازار و افزایش عرضه برنج ایرانی در بازار، از اعضای انجمن تامین کنندگان و تولیدکنندگان برنج دعوت کرد تا با تامین برنج فروشگاه های زنجیره ای، گامی در راستای خروج بازار از رکود برداشته شود. توافقاتی نیز در این راستا صورت گرفت، اما به نظر می رسد وقتی برنج خارجی جایگزین برنج داخلی شود، ذائقه مردم بعد از مدتی تغییر خواهد کرد و حتی بعد از ارزانی برنج ایرانی دشوار است که دوباره خریداران به سمت این کالا متمایل شوند و این موضوع تولید برنج ایرانی را تهدید می کند، از این رو تولیدکنندگان برنج داخلی نباید به راحتی سهم بازار خود را به واسطه افزایش قیمت های کاذب از دست بدهند.هر سال حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار تن برنج وارد کشور می شد، ۲ سال پیش برنج ایرانی کیلویی ۳۵ هزار تومان بود و نرخ برنج خارجی ۲۰ هزار تومان و تفاوت معناداری بین نرخ این 2 محصول وجود نداشت، اما امروز برنج خارجی ۵۰ درصد پایین تر از برنج داخلی به فروش می رسد.از سوی دیگر، صادرات برنج ایرانی دشوار است، چرا که در بازارهای جهانی، نرخ حرف اول را برای انتخاب یک کالا و محصول می زند؛ مردم در سایر کشورها چندان به دنبال کیفیت و طعم نیستند و برای آنها فرقی بین برنج ایرانی، هندی و پاکستانی وجود ندارد؛ ارزش غذایی برای آنها در اولویت است.
صادرات هر کیلو برنج ایرانی با ارز آزاد ۳ دلار تمام می شود و نمی توانیم برنج ایرانی را با این نرخ بفروشیم؛ وقتی که در سایر کشورها برنج یک دلاری موجود است. به نظر می رسد بازار کانادا و کشورهای عربی خواهان برنج ایرانی به عنوان کالای لوکس باشند، اما نمی توان به صادرات ۵۰۰ هزار تن یا یک تن اسم صادرات گذاشت؛این بیشتر چمدانی است. در نهایت، برای موفقیت در این بازار رقابتی، باید هزینه های تولید کشاورزان کاهش یابد. بنابراین، نرخ تمام شده باید به واسطه بذر خوب و مکانیزه کشت پایین آورده شود، در این صورت، نرخ برنج ایرانی نیز در بازار بین المللی و داخلی منطقی می شود.
رقابت نابرابر
حسن تقی زاده ـ رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل: در حال حاضر، بازار برنج ایرانی در رکود کامل است و خریدوفروش نمی شود. اسفند و در اوج خریدهای شب عید، نرخ برنج طارم و هاشمی در منطقه حدود کیلویی ۸۰ هزار تومان بود و با بسته بندی با نرخ ۹۰ هزار تومان به فروشگاه ها تحویل داده می شد. هر کیلو برنج فجر ۶۰ هزار تومان، شیرودی ۴۰ هزار تومان و ندا هم ۳۶ هزار تومان به علاوه ۱۰ هزار تومان افزایش نرخ بابت هزینه بسته بندی محاسبه و تحویل فروشگاه ها می شد. همان ایام برنج درجه یک پاکستانی سوپرکرنل با نرخ ۵۶ هزار تومان، برنج با برند ۳۸۶ ، ۳۵ هزار تومان در بازار به فروش می رسید. این در حالی است که برنج سوپرکرنل تا یک سال قبل، زیر نرخ برنج شیرودی بود.
علاوه بر مشکلات ناشی از توزیع برنج خارجی، وجود مافیای شبکه توزیع نیز از دیگر مشکلات برنجکاران است. زمانی که برنج سنتی در فروشگاه با نرخ ۱۲۰ هزار تومان به فروش می رسد، کشاورز همین برنج را ۸۰ هزار تومان می فروشد، زیرا مافیا باعث افزایش نرخ برای مصرف کننده می شود، در نتیجه باتوجه به نرخ سنگین برنج ایرانی در فروشگاه ها مردم به سمت برنج خارجی معطوف می شوند.
عموم فروشگاه های زنجیره ای که برنج ایرانی می فروشند، در واقع سودشان را از محل واردات برنج خارجی تامین و برنج ایرانی را تنها برای سرپوش گذاشتن به این واردات انبوه عرضه می کنند.
سخن پایانی
به گفته فروشندگان، مدتی است که بازار برنج های تولید داخلی راکد و از خریداران آن کاسته شده،اما تقاضا برای خرید برنج های خارجی افزایش یافته است، در حالی که با شروع فصل شالیکاری به ویژه نشاکاری در استان های برنج خیز شمال کشور، یکی از مشکلات شالیکاران نیاز شدید به نقدینگی برای ادامه کشت است که هنوز بخشی از برنج سال گذشته در دست شالیکاران باقی مانده و حاصل دسترنج سال گذشته این شالیکاران تاکنون به فروش نرسیده است. بنابراین، به نظر می رسد که بازار این محصول باید با برنامه ریزی دقیق تری مدیریت شود.
