معیشت گرفتار در دام ابرتورم
مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی با شناسایی سهم وزارتخانه‌ها و نهادهای کلان اقتصادی در ایجاد تورم اعلام کرد: بررسی روند تاریخی طی دهه‌های اخیر بیانگر این است که ۳ عامل اصلی ایجاد تورم در ایران شامل رشد نقدینگی، نرخ ارز و تولید ناخالص داخلی است.
طبق این گزارش تحقیقی؛ هر ۱۰ درصد افزایش نقدینگی و نرخ ارز باعث افزایش به ترتیب ۵ و ۴ درصدی نرخ تورم می شود اما افزایش ۱۰ درصدی تولید ناخالص داخلی باعث ۵ درصد کاهش تورم می شود. این نهاد پژوهشی با اشاره به نرخ تورم ۲۴ درصدی، به طور میانگین، در دوره ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ می افزاید: ۵۵ درصد از تورم ایجاد شده در یک دهه گذشته ناشی از رشد نقدینگی و ۳۵ درصد ناشی از افزایش نرخ رشد ارز بوده و دلیل اصلی تورم در اقتصاد را باید در ۲ متغیر رشد نقدینگی و رشد نرخ ارز جست وجو کرد. از سوی دیگر ابر تورمی که در سال ها و ماه های اخیر بر قیمت اقلام خوراکی تاثیرگذار بوده نشان می دهد حذف ارز ترجیحی گرانی های بسیاری را بر مردم تحمیل کرده است.
نزول طبقات معیشتی با جراحی اقتصادی
حذف ارز ترجیحی گرانی های بسیاری را بر مردم تحمیل کرد که در این میان تورم اقلام خوراکی به بیشترین حد خود رسید. دلیل چنین امری واضح است. ارز دولتی بیشتر بر خوراک طیور و مواد اولیه اثرگذار بوده است. جراحی اقتصادی دولت سیزدهم نتیجه ای جز سخت تر شدن امرار معاش و نزول طبقات معیشتی نداشت. ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی و مصرفی را که شامل مصرف روزانه و اغلب خوراکی مردم بود را به طور فزاینده ای افزایش داد. البته جنگ روسیه و اوکراین نیز در این میان بی اثر نبود؛ چرا که گرانی کالایی مانند روغن از تامین دانه های روغنی از هر دو این کشورها نشات می گیرد. همه این عوامل باعث شد کمر مردم زیر بار گرانی ها خم شود و بسیاری از مردم ناچار شدند که جایگزینی برای برخی کالاها پیدا کنند و به اصطلاح کالای با کیفیت پایین را انتخاب کردند. برای مثال بسیاری به جای استفاده از برنج، ماکارونی و یا به جای استفاده از گوشت بیشتر از سویا استفاده می کنند. همان طور که آمارهای موثق نشان می دهد، مصرف گوشت و مرغ در مجموع ۷۰ درصد نسبت به سال گذشته کم شده است. با همه این اوصاف یارانه نیز کمک چندانی در بهبود اوضاع نداشته است.
سهم خوراکی ها و آشامیدنی ها از تورم
بررسی های بازوی تحقیقاتی وزارت صمت نشان می دهد از متوسط تورم ۲۴ درصدی در یک دهه اخیر، سهم گروه خوراکی ها ۸ . ۰۴ درصد، مسکن ۵ . ۲۷ درصد و حمل ونقل ۲ . ۷ واحد درصد از تورم ایجاد شده را به خود اختصاص داده و سهم کلی ۳ گروه خوراکی ها، مسکن و حمل ونقل در مجموع ۶۷ درصد از کل تورم یک دهه اخیر را تشکیل داده است.
طبق این گزارش سهم گروه خوراکی ها و آشامیدنی ها از تورم ۴۲ . ۱ درصدی در نیمه نخست امسال ۲۰ . ۲ درصد بوده و در رتبه های بعدی گروه مسکن و حامل های انرژی با سهم ۷ . ۲ درصد و حمل ونقل ۴ . ۲ درصد قرار می گیرد. مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در بررسی روند نرخ تورم در بازه زمانی سال های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ نشان دهنده این است که بیشترین تورم ایجاد شده ناشی از ۳ گروه خوراکی ها، مسکن و حمل ونقل بوده که عمدتا مرتبط با وزارتخانه های جهادکشاورزی و راه و شهرسازی است. به گونه ای که از سهم وزارت جهادکشاورزی از تورم ایجاد شده در یک دهه گذشته، ۳۴ درصد، وزارت راه و شهرسازی ۳۳ درصد و وزارت صمت ۲۰ درصد بوده است. البته این نهاد تحقیقاتی با رصد اثر متغیرهای کلان بر نرخ تورم می گوید: عوامل مؤثر بر اقتصاد ایران شامل نقدینگی و نرخ ارز است که عمدتا در حیطه وظایف بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی قرار دارد که سهم این دو متغیر کلان ۹۰ درصد از کل تورم را شامل می شود.
هرچند این نهاد تحقیقاتی در گزارش خود تلاش کرده با تکیه بر داده های تورم در گروه های مختلف کالایی به ارزیابی و شناسایی سهم وزارتخانه ها بپردازد، اما به نظر می رسد این روش در آسیب شناسی تورم دچار خطاست و اصولا این نوع نگاه به تورم یک انحراف در شناخت متغیرهای کلان می تواند قلمداد شود.
رکوردداران گرانی ها
آمارها نشان می دهد که از مهر سال گذشته تا مهرماه امسال روغن مایع ۲۸۹ درصد، سیب زمینی ۱۵۳ درصد، ماکارونی ۱۳۸ درصد، رشته اش ۱۰۶ درصد، رب گوجه ۸۳ درصد، قند ۸۱ درصد، برنج ۱۳۸ درصد و مرغ با ۱۲۱ درصد، با افزایش نرخ روبه رو شده اند و به نوعی رکورددار گرانی ها در بین کالاهای اساسی و مایحتاج عمومی مردم بوده اند. آمارها نشان می دهد در یک سال اخیر با افزایش ۴ برابری ساده ترین کالاهای مردم مواجه بوده ایم. این در حالی است که کالاهای ذکرشده مهم ترین و اساسی ترین اقلام مصرفی مردم است و نتیجه آن چیزی جز فقیرتر شدن طبقه متوسط نیست. روغن رکورددار گرانی کالاها به شمار می آید؛ کالایی که میزان مصرف آن نیز بیشتر از دیگر اقلام است. پس از آن سیب زمینی و ماکارونی پرچم دار گرانی ها است. ۲ کالایی که همیشه در سفره ایرانی ها جایگزینی برای برنج تلقی می شد. به سبب گرانی بی سابقه گوجه فرنگی، رب گوجه نیز افزایش نرخ عجیبی را تجربه کرد. قند و شکر نیز با افزایش نرخ ۸۱ درصدی نسبت به زمان مشابه در سال گذشته، از سبد کالایی خانوار حذف شد.
