در حقیقت فرهنگ، مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری است که ارزش‌های یک جامعه را به‌وجود می‌آورد. در ادامه فرهنگ ترافیکی را هم می ‎ توان مجموعه‌ای از رفتارهای عادتی اعضای جامعه و نحوه برخورد مردم یک کشور یا منطقه با یکدیگر در محیط حمل‌ونقل (معابر، جاده‌ها، خیابان‌ها و...) در نظر گرفت که معمولا به گفته کارشناسان با نحوه نگرش مسئولان به مشکلات ترافیکی، قوانین و آیین‌نامه‌های به‌کار گرفته شده، کیفیت آموزش رانندگان و جامعیت اطلاعاتی که در اختیار رانندگان قرار می‌گیرد، ارتباط دارد. همچنین نحوه طراحی و ساخت معابر به‌ویژه میزان امنیت و راحتی آنها با فرهنگ ترافیکی مرتبط است. مجموع عوامل یادشده گاهی فرهنگ ترافیک را به کلافی سردرگم تبدیل می‌کند که برون‌رفت از آن، نیاز به الزامات فراوانی دارد. صمت در این گزارش به‌دلایل بروز چنین پدیده‌ای پرداخته است.

توسعه حمل‌ونقل بدون زیرساخت

مهرداد تقی‌زاده، معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل، درباره فرهنگ ترافیک و مشکلات فعلی کشور در این حوزه و اینکه مشکلات به خلأ قانونی برمی‌گردد یا فرهنگ صاحبان خودرو به صمت گفت: مشکلات ترافیکی فعلی، نه به خلأ قانونی برمی‌گردد، نه فرهنگ صاحبان خودرو، بلکه مشکل مربوط به نگرش‌های نادرستی است که در شهرداری‌های کشور وجود دارد.

وی افزود: در حوزه حل ترافیک، مسئله ارتباطی به بودجه هم ندارد و مدیران شهری باید نگرش خود را تغییر دهند.

او ادامه داد: یکی از مشکلاتی که شهرهای کشور دارند، موضوع گسترش معابر، بزرگراه‌ها و ساخت‌وساز اتوبان‌هاست. این در حالی است که کنار آن توجهی به حمل‌ونقل عمومی نمی‌شود. این نگرش، امروز در جهان مردود است.

این کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک با بیان اینکه بیش از ۳ دهه است نگرش مربوط به گسترش بزرگراه‌ها و معابر تغییر کرده، گفت: در حال‌حاضر کارشناسان حوزه شهری کشورهای صنعتی معتقدند تنها امری که مشکل تردد افراد و شهروندان را می‌تواند حل کند، این است که حمل‌ونقل عمومی توسعه پیدا کند. بهبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی منجر به افزایش کیفی و کمی این حوزه شده و مسئله ترافیک را رفع می‌کند.

محرکی به‌نام توسعه بزرگراه‌ها

تقی‌زاده در ادامه سخنان خود اظهار کرد: اگر توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کنار گسترش بزرگراه‌ها رخ دهد، به‌طور خودکار، فرهنگ ترافیک بین شهروندان جا می‌افتد. تحقق این مسئله فقط برای شهروندان ایرانی نبوده و هر کشوری روی حوزه توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی فعالیت داشته باشد، بهترین فرهنگ ترافیک را در آنجا شاهد خواهیم بود.

معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل با بیان اینکه با گسترش معابر تمایل افراد به استفاده از خودرو شخصی بیشتر می‌شود، بیان کرد: توسعه بزرگراه‌ها، محرک استفاده از وسایل حمل‌ونقل شخصی خواهد بود؛ این مسئله مختص ایران نبوده و در تمام کشورها صادق بوده و تجربه شده است.

تقی‌زاده اظهارکرد: هر معبری که سبب شود تعداد بیشتری خودرو تردد داشته باشند، زمینه‌ساز افزایش حجم ترافیک در سطح شهرها می‌شود. حدود ۴ دهه قبل در کشورهای صنعتی تجربه شد که هر چه خیابان‌ها، زیرگذرها و... افزایش پیدا کند به همان نسبت حجم ترافیک بیشتر می‌شود. از سوی دیگر، حجم ترافیک ثابت نبوده و گسترش پیدا می‌کند، زیرا انگیزه برای استفاده از خودرو شخصی افزایش پیدا کرده است.

او یادآور شد: به هر حال، استفاده از خودرو شخصی راحت‌تر بوده و برای صاحب آن آسایش بیشتری به همراه می‌آورد. این کارشناس حوزه حمل‌ونقل و ترافیک با اشاره به افزایش امکانات و آپشن‌های خودروها در سطح جهان، ادامه داد: افزایش رفاه خودروهای شخصی، به‌نوعی رقیب خودروهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی شده است. تقی‌زاده تصریح کرد: در کشورهای صنعتی به این نتیجه رسیده‌اند که توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، بهترین راهکار برای رفع معضل ترافیکی شهرهاست. در این راستا، نیاز نیست معابر (محل عبورومرور خودرو) توسعه پیدا کند. این امر مهم در مدیریت شهری کشور ما برعکس در حال انجام است.

تقی‌زاده درباره اینکه مدیران شهری از کمبود منابع مالی برای گسترش ناوگان حمل‌ونقل عمومی گلایه‌مند هستند، گفت: این‌گونه نیست شهرداری‌ها بودجه کافی در اختیار دارند، اما به‌جای صرف آن برای ارتقای خودروهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی، آن را برای ساخت‌وساز بزرگراه‌ها هزینه می‌کنند.

او اظهار کرد: هرچند بودجه دارند، اما اشکال نگرشی در حوزه شهری سبب شده همچنان معضل ترافیک کلانشهرهایی مانند تهران ادامه داشته باشد.

شعار مدیران شهری در کشورهای صنعتی

تقی‌زاده در ادامه درباره موضوع فرهنگ ترافیک عنوان کرد: در حال‌حاضر شهرداری‌ها حل مشکل ترافیک را از دستور کار خارج کرده‌اند و شعارشان هم این است؛ «ما مسئول جابه‌جایی افراد هستیم، نه خودروها».

معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل تاکید کرد: مدیران شهری در کشورهای دیگر به‌دنبال راه‌اندازی فرهنگ استفاده از دوچرخه و تعبیه مسیرهایی جذاب برای افراد استفاده‌کننده از این وسیله حمل‌ونقل پاک هستند. ساخت پیاده‌روهای وسیع و ایمن، از دیگر کارهایی است که در این کشورها انجام‌ شده است؛ این امر علاقه و اشتیاق شهروندان را برای پیاده‌روی در فاصله‌های کوتاه و استفاده از دوچرخه به‌جای خودرو شخصی زیاد می‌کند.

تقی‌زاده گفت: برای رفع مشکل ترافیک باید افراد با آسان‌ترین روش جابه‌جا شوند.

ذخیره زمان با حمل‌و‌نقل عمومی

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل و ترافیک با بیان اینکه کشورهای موفق تعداد خودروهای بیشتری نسبت به ما دارند، گفت: براساس آمار تعداد خودروهای شخصی این کشورها، بار ترافیکی آنها از ما باید بیشتر باشد، اما به‌دلیل اینکه روی شبکه حمل‌ونقل عمومی خوب عمل کرده‌اند، معضل ترافیک ندارند؛ بنابراین در کشورهای صنعتی اگر مردم عجله داشته باشند، برخلاف کشور ما، به‌جای خودرو شخصی از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند، چون می‌دانند به لحاظ زمانی، زمان بیشتری در اختیار دارند.

تقی‌زاده با اشاره به تجربه خود در این کشورها، عنوان کرد: در برخی سفرهای کاری، هنگامی‌که در ترافیک شهری مانند پکن در حال از دست دادن زمان بودیم، پیشنهاد شد از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کنیم؛ یعنی در کشورهایی هم که بار ترافیک خودرویی بالایی دارند، به‌دلیل توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، استفاده از اتوبوس و مترو، زمان تردد را کوتاه می‌کند.

معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل ادامه داد: رسانه‌ها باید کمک کنند بودجه حوزه شهری در توسعه حمل‌ونقل عمومی هزینه شود. تجربه کشورهای موفق باید انعکاس داده شده و از این کشورها الگوگیری شود.

او گفت: اگر امروز از افراد پرسش شود، چرا از خودروهای شخصی برای تردد از منزل تا محل کار استفاده می‌کنند؟ پاسخ می‌دهند زمان تردد وسایط نقلیه عمومی مشخص نیست و زمان‌بندی ندارند؛ بنابراین نمی‌توان اظهار کرد کسانی که از خودرو شخصی برای رفت‌وآمد خود استفاده می‌کند، از فرهنگ شهری پایین‌تری برخوردار هستند؛ مدیریت زمانی به او این پیشنهاد را می‌دهد و طبیعی است.

وی گفت: خیابان‌ها و بزرگراه‌ها به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که اگر مردم از خودروهای شخصی استفاده کنند، راحت‌تر هستند و نمی‌توان از شهروندان ایراد گرفت که چرا سوار خودروهای عمومی نمی‌شوند.

تقی‌زاده در پایان با تاکید بر ضرورت تغییر نگرش در مدیریت شهری گفت: بودجه‌ای که شهرداری‌ها در اختیار دارند باید برای گسترش و توسعه شبکه و ناوگان حمل‌ونقل عمومی هزینه کنند.