«رمزریال قرار است جایگزین اسکناس ریالی شود.» این جمله‌ای است که از سوی رئیس کل بانک مرکزی مطرح شده است. به علاوه اینکه صالح‌آبادی نیمه نخست مرداد از انجام این طرح در شهریور امسال خبر داده بود. به گفته رئیس کل بانک مرکزی، از شهریور «رمزریال» به‌عنوان یک ابزار جدید مالی شروع به کار می‌کند. هرچند این مقام مسئول بر آزمایشی بودن این طرح تاکید کرده است.

اجرای آزمایشی این طرح در حالی آغاز می‌شود که هفته گذشته نخستین معاملات تجاری ایران با رمزارز نیز انجام شد. به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت مبادله تجاری با چین و روسیه بر پایه رمزارز آغاز شده و ایران پیش از این تجربه مبادله رمزارزی با صربستان را نیز پشت‌سر گذاشته است.

ایده راه‌اندازی رمزارز ملی بر پایه ریال در اوایل پاییز سال ۱۴۰۰ شکل گرفت. قرار است ریال اسکناسی جای خود را به رمزریال بدهد و این اقدام در راستای هوشمندسازی پول ملی انجام ‌شود. صمت در این گزارش به بررسی نظر کارشناسان موافق و مخالف راه‌اندازی رمزارز ملی پرداخته و آمادگی اقتصاد ایران برای تغییرات یادشده را جویا شده است.

رقیب جدی برای بازارهای مالی

پول دیجیتال یا همان رمزارز در دهه اخیر به رقیبی جدی برای بازارهای مالی تبدیل شده، به‌طوری که تا چند سال دیگر تصور بازارهای مالی به‌ویژه در حوزه بین‌الملل بدون رمزارزها امکان‌پذیر نیست. بحث رمزارزها در ایران نیز بسیار داغ شده و بسیاری از سرمایه‌گذاران را از سایر بازارها به خود جذب کرده، اما از آنجا که رمزارزها شبکه‌ای غیرمتمرکز دارند، نظارت بر آنها با مشکلاتی همراه است. با این همه برای کنترل این بازار، بانک‌های مرکزی در سراسر جهان به‌فکر انتشار رمزارز ملی افتاده‌اند تا بتوانند تراکنش‌ها را شناسایی و از اقدامات غیرقانونی جلوگیری کنند. بانک مرکزی ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و به فکر انتشار رمزارز ملی افتاده، این در حالی است که کارشناسان معتقدند قانون فعلی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در مواجهه با پدیده‌های نوظهوری همچون رمزارز، یک قانون حداقلی است و زمانی می‌تواند جوابگوی نیازهای کشور باشد که با افزایش دامنه شمولیت خود به این حوزه‌ها، بر جریان سرمایه کشور اشراف داشته باشد. رئیس کل بانک مرکزی تاکید دارد رمزریال به جای همین اسکناسی که در دست مردم است، خواهد بود. فرد به جای اینکه اسکناس داشته باشد، رمزریال دارد. این مفهوم با مفهوم جهانی رمزارز متفاوت است. در «رمزریال» ریال‌های اسکناس جای خود را به رمزریال می‌دهند. به علاوه اینکه تصمیم بر این است که رمزارز ابتدا به‌صورت آزمایشی از یکی از مناطق شروع شود و بعد به سراسر کشور تسری یابد. رئیس شورای پول و اعتبار با تاکید بر فرهنگ‌سازی و آموزش در این زمینه، تصریح کرد: در کنار عملیاتی کردن این طرح به‌صورت آزمایشی حتما باید آموزش‌های لازم و فرهنگ‌سازی در این زمینه توسط کارشناسان انجام شود. صالح‌آبادی بازه زمانی آزمایشی بودن این طرح را ۶ ماه اعلام کرد و گفت: پس از این بازه زمانی ضمن آسیب‌شناسی موضوع، گزارش این طرح در اختیار صاحب‌نظران اقتصادی و بانکی قرار می‌گیرد تا از نظرات فرهیختگان در این حوزه بهره گرفته شود.

رمزارز ملی، تجارت خارجی را تسهیل می‌کند

علی صابریان، کارشناس ارز دیجیتال در پاسخ به این پرسش که آیا از نظر فنی ایران قادر است به ارز دیجیتال ملی دست یابد به صمت گفت: این پروژه سال گذشته از سوی شرکت خدمات انفورماتیک بانک مرکزی اجرا شد و به پایان رسید. براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در صورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب در بانک مرکزی ارز دیجیتال ملی در اختیار کاربران قرار خواهد گرفت.

این کارشناس ارز دیجیتال افزود: ضوابط قانونی و تاثیرات اقتصادی دو امر حائز اهمیت در بحث ارز دیجیتال ملی هستند؛ به لحاظ قانونی باید ضوابط مشخصی برای ارز دیجیتال ملی در نظر گرفته شود و تاثیرات اقتصادی ارز دیجیتال ملی نیز مسئله‌ای است که کارشناسان اقتصادی باید درباره آن به بررسی همه‌جانبه بپردازند. در حال حاضر به لحاظ تکنیکال حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت تولید و عرضه ارز دیجیتال ملی چالش‌ساز نخواهد بود.

چشم‌انداز روشن رمزارزها

وی درباره آینده رمزارزها در جهان پیش‌بینی کرد: در ۱۵ سال آینده، رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال بخش مهمی از اقتصاد جهان را تشکیل می‌دهند؛ بنابراین با نگاه بنیادی درمی‌یابیم اتفاقی در دنیای فناوری در حال رخ دادن است.

این کارشناس ارز دیجیتال ادامه داد: تاثیر این تحول بزرگ در بازار سرمایه و همچنین وضعیت مالی و اقتصادی جهان مثبت است؛ بنابراین هر که قصد دارد در این اقتصاد سهیم باشد، بهتر است برای ورود به این بازار با پذیرش ریسک صفر شدن سرمایه، سرمایه‌گذاری کند.

وی در پاسخ به این پرسش که اگر رمزارز ملی راه‌اندازی شود، چه آینده‌ای برای آن متصور هستید، گفت: قرار است این رمزپول، موجب روان‌سازی مبادلات، آشنایی مردم با این نوع پول و کاهش تاثیر پایه پولی بر نقدینگی شود. همچنین رمزارز ریالی یک پول دیجیتال ایرانی و دارای پشتوانه ریالی است و باعث تورم و چاپ پول نمی‌شود.

ابزاری در برابر تحریم

صابریان درباره تجارت بین‌المللی با رمزارز ملی باتوجه به تحریم‌ها گفت: رمزارز ملی ایران به‌منظور تسهیل در مبادلات مالی میان ایران و سایر کشورها توسط شرکت خدمات انفورماتیک ایجاد شده؛ چنانچه کارشناسان ارزهای رمزنگار اعتقاد دارند طرح کنگره امریکا بر تحریم رمزارز ایرانی تاثیری نخواهد داشت.

صابریان افزود: بسیاری از کشورها از جمله امارات به‌منظور ورود به صنعت ارزهای رمزنگار و گسترش بازار و صنعت رمزارزها اقدام به ایجاد ارز رمزنگار ملی کرده‌اند.

وی ادامه داد: برخی کشورها مانند ونزوئلا نیز برای گسترش و تسهیل روابط اقتصادی و مالی و دور زدن محدودیت‌ها از رمزارزهای ملی باپشتوانه استفاده می‌کنند؛ در نتیجه داشتن رمزارز ملی بیشتر یک ضرورت برای حفظ اسرار مالی کشورهاست.

این کارشناس ارز دیجیتال درباره علت پراهمیت شدن رمزارزها برای بانک‌های مرکزی توضیح داد: کارکردی که به‌طور عمده برای رمزارزها تصور می‌شود، منبعی برای حفظ ذخیره ارزش پول ملی برای سرمایه‌گذاری است.

وی ادامه داد: این موضوع تا مدت‌ها منطقی به شمار می‌رفت، زیرا هزینه‌های تراکنش بالا و سرعت آن کند بود، اما به‌مرور، پروژه‌های زیادی با این ابزار مالی راه‌اندازی و در نتیجه هزینه‌های تراکنش کمتر شد و سرعت آن بالا رفت و به‌تدریج بحث اینکه می‌توان از رمزارزها به‌عنوان ابزار تراکنش برای مصرف روزانه استفاده کرد، جدی‌تر شد.

مدیریت انحصاری بانک مرکزی

ایمان رحیمی، مدرس بازارهای مالی درباره رمزارز نوظهور ریال به صمت گفت: رمزریال همان ارز دیجیتال ریال، رمزارز ایرانی است که توسط بانک مرکزی به‌صورت انحصاری مدیریت می‌شود. با فراگیر شدن جهان مجازی و دیجیتالی، بانک مرکزی ایران سعی دارد از طریق رمزریال‌های ایرانی از شبکه و فناوری ارزهای دیجیتال در راستای اهداف خود استفاده کند.

وی افزود: رمزریال‌ها وجود خارجی ندارند و تنها در شبکه مجازی می‌توانند مورداستفاده قرار گیرند، اما ارزش و بهای آنها بستگی به پول‌های حقیقی و نرخ ریال کاغذی در ایران دارد. بانک مرکزی اعلام کرد رمزارز ملی خلاف ارزهای دیجیتال خارجی مانند بیت‌کوین به هیچ وجه قابل‌استخراج نیست و میزان توزیع آنها تحت نظر و هدایت این بانک خواهد بود.

رمزریال «غیرقابل‌استخراج» است

رحیمی با تاکید بر اینکه غیرقابل‌استخراج بودن ریال تفاوت عمده این پول مجازی با سایر رمزارزهاست، بیان کرد: براساس اعلام بانک مرکزی، در رمزریال اصل و ذات پول به‌صورت الکترونیکی منتقل می‌شود و نیازی به تسویه بین‌بانکی نیست. تراکنشی هم که به‌واسطه رمزریال انجام می‌شود، مزایایی دارد؛ از جمله اینکه کسبه بلافاصله می‌توانند وجوهاتش را دریافت کنند و پرداخت نیز برای مردم به‌صورت آنی انجام می‌شود.

این کارشناس حوزه ارزهای دیجیتال درباره ایجاد امنیت شبکه رمزارز ریال گفت: ماهیت و منشأ ارزهای دیجیتال در شبکه بلاک‌چین قابل‌شناسایی و ردیابی نیست، اما ارزهای دیجیتال بانک مرکزی توسط این نهاد حاکمیتی ایجاد و تراکنش آن در یک شبکه اطلاعاتی کنترل‌شده با عنوان شبکه بانکی، انجام می‌شود و هیچ تراکنشی خارج از این چارچوب مورد تایید نخواهد بود. این کارشناس تاکید کرد: کسانی که می‌خواهند وارد این عرصه شوند باید با آگاهی کامل و دانش ورود کنند، زیرا این بازار بسیار پرریسک است و احتمال ریزش نیز وجود دارد؛ پس مردم نباید صرفا با فکر اینکه روند خوشبینانه است، ورود کنند، زیرا ممکن است دارایی‌شان به یکباره ریزش یا صعود کند.

این کارشناس اقتصاد درباره اینکه آیا با پایه پولی فعلی داشتن رمزریال کار درستی است، گفت: دیجیتالی کردن ریال، با ارزش و پشتوانه فعلی، بی‌معنی است، زیرا با گذشت سال‌ها از مطرح شدن موضوع ارزهای دیجیتال در ایران، هنوز برای این حوزه مقررات‌گذاری نشده و بلاتکلیف مانده است.

رمزریال باید بین‌المللی شود

وی ادامه داد: از نظر برخی همکاران من که رمزارزهای جهانی را در بازه‌های گوناگون دیده‌اند، رمزارز ملی جذاب نخواهد بود و از استقبال خوبی برخوردار نمی‌شود، زیرا در این صورت اسکناس‌های مردم تبدیل به توکن‌هایی می‌شود که بدون قابلیت کارکرد در بازار جهانی، از ارزشی برخوردار نیست، زیرا تفاوتی با پول‌هایی که در حساب الکترونیک اشخاص هستند، ندارد و تاثیری بر توسعه فرهنگ ارزهای دیجیتال ایران نخواهد گذاشت. البته این مشکل در صورت بین‌المللی کردن رمزریال تا حدود زیادی رفع خواهد شد.

سرعت گردش پول کاهش می‌یابد

نیما امیرشکاری، کارشناس بانکداری الکترونیک نیز با بیان اینکه راه‌اندازی رمزریال منجر به شناخت بیشتر بازار رمزارزها می‌شود، گفت: تجارب این طرح، راهگشای قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری نیز خواهد شد. کشورهایی مانند چین و ونزوئلا هم از طریق بانک مرکزی خود به طرح رمزارز ملی روی آورده‌اند.

امیرشکاری ضمن بیان این مطلب، افزود: بانک مرکزی با این پروژه در زمینه قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری تجارب ارزنده‌ای را به‌دست می‌آورد، به علاوه اینکه رمزریال از جنبه‌های دیگری مانند کاهش هزینه‌های انتشار و چاپ اسکناس کاربرد دارد. مهم‌تر اینکه رمزریال می‌تواند سرعت گردش پول را کاهش دهد، چراکه رمزریال مربوط به مصرف‌کننده نهایی بوده و پول پرقدرت شبکه بانکی به‌شمار نمی‌رود. وی افزود: بدین‌ترتیب در صورتی که استفاده از رمزریال گسترده شود، با کاهش ضریب فزاینده در نهایت می‌تواند در زمینه مهار تورم نیز نقش داشته باشد.

سخن پایانی

براساس گفته‌ها، هدف از طراحی رمزریال، هوشمندسازی ریال کشور است. با اجرایی شدن پروژه رمزریال، مردم در ازای تحویل ریال اسکناسی به بانک مرکزی، رمزریال دریافت خواهند کرد. توجه داشته باشید که رمزریال قابلیت سرمایه‌گذاری ندارد و فقط به‌عنوان یک جایگزین برای اسکناس فعلی عمل خواهد کرد. با توجه به موارد یادشده بسیاری از کارشناسان رمزریال را مکمل پول نقد می‌دانند که در کنار سایر ابزارهای پرداخت روزمره مانند کارت بانکی، اینترنت بانک و همراه بانک فعال خواهد شد و به افزایش سرعت مبادله‌های پولی کمک خواهد کرد، اما منتقدان می‌گویند عرضه ارز دیجیتال ملی بی‌اهمیت و غیرمنطقی و چون این رمزارز قابل‌استخراج در بازار جهانی نیست، ارزشی برای مبادلات ندارد. از سوی دیگر، موافقان، رمزارز ریالی را یک پول دیجیتال ایرانی می‌دانند که دارای پشتوانه ریالی است و باعث تورم و چاپ پول نمی‌شود؛ بنابراین رمزارزهای بانک مرکزی ایران بیشتر برای انجام تراکنش‌های بین‌بانکی استفاده می‌شود و معمولا به‌دلیل بدون‌واسطه بودن و تمرکز آن در بانک مرکزی با تعریف رمزارزهای دیجیتالی تناقض دارد. در این حالت، بانک مرکزی به‌عنوان یک نهاد مرکزی، مالک شبکه و رمزارز شناخته می‌شود و می‌تواند اتفاقات یک شبکه را رصد کند و همین امر امنیت شبکه رمزارز را بالا خواهد برد.