پرداخت مستمری‌ها همچنان برقرار است، اما یا آن‌قدر کم که کفاف زندگی را ندهد یا به شیوه‌هایی که موجب بروز نرخ‌های تورم بسیار بالا شود. سوی دیگر ماجرا حتی نگران‌کننده‌تر هم هست؛ تجمعات و اعتراضات گهگاه بازنشستگان برای افزایش دریافتی و مستمری، در صورتی که محقق شود، وضعیت صندوق‌های بازنشستگی کشور را حتی وخیم‌تر هم می‌کند. دلیل ماجرا روشن است؛ صندوق‌های بازنشستگی همین حالا هم برای پرداخت مستمری به بازنشستگان منابع کافی در اختیار ندارند و بسیاری از آنها با استفاده از پرداختی‌های مستقیم دولتی یا استقراض از بانک‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

ایلنا طی یک نظرسنجی از بازنشستگان عضو یا مرتبط با کانون بازنشستگان تامین اجتماعی، مطالبات و اولویت‌های این گروه از جامعه را موردسنجش قرار داد که نتایج آن روی خروجی این خبرگزاری قرار گرفته است. این نظرسنجی با روش مصاحبه‌ای و از طریق تماس تلفنی و از میان ۲۵۰ بازنشسته عضو کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تهیه شده است. این نمونه آماری از میان حدود 30 هزار عضو یا افراد مرتبط با کانون بازنشستگان تامین اجتماعی کل کشور انتخاب شده است.

براساس این نظرسنجی، اولویت‌های بازنشستگان تامین اجتماعی، مسائلی چون افزایش حقوق بازنشستگان و اندک بودن مستمری دریافتی به نسبت هزینه‌ها و چالش مسکن بازنشستگان تامین اجتماعی بوده است. در این نظرسنجی حدود ۴۸ درصد بازنشستگان تمایل نداشتن به شرکت در انتخابات کانون بازنشستگان را مطرح کردند. همچنین تنها 2 درصد بازنشستگان اظهار کردند که در زمینه دریافت مستمری و کفایت آن برای زندگی نگرانی ندارند.

اصلی‌ترین اعتراض این بازنشستگان به سازمان تامین اجتماعی برخورد نامناسب با آنان هنگام مراجعه است. بیش از ۴۱ درصد نیز به بی‌توجهی به بازنشستگان هنگام مراجعه به ادارات مربوط به‌عنوان نقد اصلی اشاره کرده‌اند.

گفتنی است ۶۸ درصد بازنشستگان در این نظرسنجی اعلام کردند پس از سال ۱۳۹۰ بازنشسته شده‌اند. نیمی از بازنشستگان نیز اعلام کردند در سن بازنشستگی هنوز از داشتن منزل شخصی بی‌بهره هستند و مشکل مسکن از دغدغه‌های اصلی آنان است.

نگرانی‌های بازنشستگان

این گزارش دغدغه‌های بازنشستگان و اولویت‌های آنها را به ترتیب میزان نگرانی بازنشستگان پاسخگو و عضو کانون بازنشستگی تامین اجتماعی لیست کرده است:

الف- ۹۸ درصد بازنشستگان به میزان زیاد از پایین بودن مبلغ دریافتی مستمری خود نگرانند.

ب- ۸۲ درصد به میزان زیاد از تامین هزینه درمان و سقف اندک آن نگرانند.

ج- ۷۲ درصد به میزان زیاد از دسترسی به خدمات درمانی و کیفیت آن نگران هستند.

د- ۵۶ درصد به میزان زیاد از ناتوانی صندوق در پرداخت مستمری‌ها نگران هستند.

ه- ۴۷ درصد به میزان زیاد نگران ورشکستگی صندوق تامین اجتماعی هستند.

و- جالب‌تر از همه اینکه وضعیت شستا به‌عنوان منبع مالی اصلی صندوق، اعضا را نگران نمی‌کند و فقط ۱۸ درصدشان به میزان زیاد نگران سرنوشت شرکت‌های شستا یا فروش آنها به‌عنوان بازوی سرمایه‌گذاری ثروت‌های درون صندوق هستند.

ز- در مجموع ۹۷ درصد اعضا به میزان زیاد نگران آینده خود در سال‌های باقیمانده زندگی‌شان هستند.

مهم‌ترین نقد به سازمان تامین اجتماعی

در این نظرسنجی بیش از ۳۰ درصد اعضا نبود سیاست روشن برای حل مشکلات مالی صندوق را مهم‌ترین نقد خود به سازمان تامین اجتماعی دانسته‌اند. ۲۷ درصدشان نبود برنامه روشن برای حل مشکلات رفاهی بازنشستگان را به‌عنوان مهم‌ترین نقد مطرح کرده‌اند.

در مقابل ۴۱ درصد به بی‌توجهی به بازنشستگان هنگام مراجعه به ادارات مربوط به‌عنوان نقد اصلی اشاره کرده‌اند.

در حقیقت نقد سوم که فقط نیازمند یک اصلاح رفتاری است، می‌تواند موجب رضایتمندی زیادی میان بازنشستگان شود. شاید یکی از علل بالا بودن میزان نگرانی‌های آنان همین نوع برخوردها و بی‌توجهی‌ها باشد.

آشنایی با کانون بازنشستگان و انتظار از آن

براساس این گزارش پژوهشی، ۸۵ درصد پاسخگویان عضو کانون بازنشستگان منطقه خود بودند و ۸۱ درصد پاسخگویان با کانون آشنایی داشتند. در حالی که بیش از این تعداد عضو کانون هستند. این نشان می‌دهد بخشی از این عضویت‌ها حالت اداری دارد و توجه چندانی به ماهیت عضویت خود در این کانون‌ها وجود ندارد. براساس این نظرسنجی، از میان کسانی که با کانون آشنایی دارند، درباره ماموریت‌های کانون تفاوت نظر نسبی وجود دارد. حدود ۵۰ درصد آنان ماموریت اصلی کانون را پیگیری مطالبات بازنشستگان از دولت و صندوق معرفی کردند، ۲۹ درصد نیز ارائه مستقل برخی خدمات مثل وام، خرید کالا و کمک در امور درمانی و... را ماموریت اولویت اول دانستند و ۹ درصد نیز معتقدند کانون کار چندانی نمی‌تواند انجام دهد.

شرکت در انتخابات کانون بازنشستگان

از میان این افراد فقط ۳۱ درصدشان تاکنون در انتخابات کانون شرکت کردند و بیش از دوسوم آنان هیچ‌گاه در انتخابات کانون شرکت نکرده‌اند و این ظرفیت بالایی برای جذب افراد برای شرکت در انتخابات پیش رو ایجاد کرده است. نکته مهم‌تر این است که ۲۴ درصد پاسخگویان شرکت نکرده در انتخابات، گفته‌اند با شرکت خود می‌توانند کانون قوی‌تری تشکیل دهند؛ البته تعداد افراد ناامید بیشتر است و ۴۲ درصد بازنشستگان را تشکیل می‌دهد. در مجموع اگر افراد را به ۳ دسته مساوی تقسیم کنیم، یک دسته در انتخابات شرکت کردند، دسته دوم شرکت نکردن، اما به شرکت و قدرت بخشیدن به کانون اعتقاد دارند و دسته سوم شرکت نکردند و چنین اعتقادی هم ندارند؛ پس در ادامه هم شرکت نخواهند کرد.

بنابراین تقریبا بیش از آن اندازه که گفته‌اند در انتخابات پیش رو شرکت خواهند کرد، ظرفیت وجود دارد که افراد جدید را به شرکت در انتخابات جذب کرد. از پاسخگویان پرسیده شد آیا از فعالان کانون که بیش از همه برای بازنشستگان کار می‌کند، کسی را می‌شناسند که فقط ۲۶ درصد پاسخ مثبت داده‌اند و هنگامی که گفته شده آنان را نام ببرید، کمتر از ۲۰ درصد پاسخ دادند.

۳۸ درصد پاسخگویان در پاسخ به این پرسش که «آیا این بار در انتخابات کانون بازنشستگان شرکت خواهید کرد؟» پاسخ مثبت دادند و ۱۶ درصد پاسخ منفی. همچنین ۴۶ درصد بازنشستگان اعلام کردند هنوز تصمیمی نگرفتند. در این میان ۳۷ درصد اعلام کردند کانون بازنشستگان تامین اجتماعی عملکرد خوب یا متوسط داشته و ۴۸ درصد ضعیف و ۱۴ درصد اعلام بی‌اطلاعی از نوع مدیریت را اظهار کردند.

متغیرهای فردی نظرسنجی

بازه‌های سنی و بازنشستگی و جنسیتی این نظرسنجی نیز به این شرح است:

۷۹ درصد پاسخگویان مرد و ۲۱ درصد زن هستند.

۱۲ درصد آنان پیش از سال ۱۳۸۵ بازنشسته شدند.

۱۵ درصد در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ بازنشسته شدند.

۳۱ درصد در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ بازنشسته شدند.

۳۲ درصد در فاصله سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ بازنشسته شدند.

این نشان‌دهنده افزایش تعداد بازنشستگان در سال‌های پیش رو است.

همچنین میانگین دریافتی مستمری آنان حدود ۶.۱ میلیون تومان در ماه است. ۳۷ درصد مبلغ ۴ میلیون تومان و کمتر مستمری دریافت می‌کنند، ۳۱ درصد بین مبلغ ۴ تا ۶ میلیون تومان و ۲۰ درصد بین مبلغ ۶ تا ۹ میلیون تومان دریافت می‌کنند. ۷.۵ درصد پرسش‌شوندگان نیز اعلام کردند مستمری بالای ۹ میلیون تومان دریافت می‌کنند.

سطح تحصیلات بازنشستگان به این ترتیب است که ۲۳ درصد زیر دیپلم، ۶۴ درصد دیپلم و فوق‌دیپلم و ۱۴ درصد نیز کارشناسی و بالاتر هستند. بیشترین نسبت بازنشستگان به لحاظ تعداد اعضای خانوار مربوط به خانوارهای سه‌نفره با ۳۹ درصد است. البته میانگین اعضای خانوار اندکی بیش از ۳ نفر یعنی ۳.۱ نفر است. اکثر بازنشستگان اعلام کردند وضعیت مسکن آنان اصلا مطلوب نیست و آمارگیری به‌عمل آمده نشان داد در بحث مسکن بازنشستگان تامین اجتماعی به نسبت همسن‌های خود خارج از این صندوق، از میانگین کشور برخورداری پایین‌تری دارند. در میان بازنشستگان فقط ۵۱ درصدشان دارای واحد مسکونی ملکی هستند و ۲ درصد نیز در خانه‌های سازمانی زندگی می‌کنند و بقیه مستاجر هستند؛ به‌عبارت دیگر کوشش برای صاحب مسکن کردن آنان مهم‌تر از هر چیز دیگری است. منطقه سکونت بازنشستگان عضو، بیش از هر جا در مناطق ۱۰، ۱۱ و ۱۲ تهران است که نشان‌دهنده نفوذ کمتر کانون در مناطق کارگرنشین‌تر تهران مثل ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ است و مناطق متوسط نیز تا حدی میان این دو قرار دارند؛ مثل مناطق ۴ تا ۸. این نتیجه نشان می‌دهد باید اقداماتی برای جذب بازنشستگان کارگر مناطق پایین شهر نیز به‌عمل آید.