به گزارش بانک مرکزی، براساس گزیده آمارهای اقتصادی خرداد ۱۴۰۱، بررسی رشد نقدینگی در این ماه حاکی از تداوم روند کاهشی این متغیر همچون ماه‌های گذشته بوده است. حجم نقدینگی در پایان خرداد ۱۴۰۱ به رقم ۵۱۰۴۹.۶ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ معادل ۵.۶ درصد رشد نشان می‌دهد و در مقایسه با رشد نقدینگی دوره مشابه سال قبل (۶.۶ درصد)،یک درصد کاهش داشته است.

همچنین، نقدینگی در دوازده‌ماهه منتهی به پایان خرداد ۱۴۰۱ معادل ۳۷.۸ درصد رشد یافته که ۲.۵ درصد از آن به افزایش پوشش آماری (اضافه شدن اطلاعات بانک مهر اقتصاد در آمارهای پولی، به‌واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه) مربوط بوده و در صورت لحاظ نشدن افزایش پوشش آماری یادشده، رشد نقدینگی در پایان خرداد ۱۴۰۱ به ۳۵.۳ درصد کاهش می‌یابد.

از همین رو رشد دوازده‌ماهه نقدینگی منتهی به پایان خرداد ۱۴۰۱ (با پایه همگن) نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (۳۹.۴ درصد) ۴.۱ درصد کاهش نشان می‌دهد.

پرداخت‌های دولت در 3 ماه ابتدایی امسال، عمدتا با اتکا به منابع سپرده‌ای خود بوده است.

پایه پولی در پایان خرداد سال ۱۴۰۱ با رشد ۶ درصدی نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ (۳۶۴ هزار میلیارد ریال افزایش) به ۶۴۰۳.۷ هزار میلیارد ریال رسید. لازم به توضیح است که در دوره مشابه سال ۱۴۰۰، رشد پایه پولی به میزان ۹.۲ درصد تحقق یافته بود.

همچنین پایه پولی در دوازده‌ ماهه منتهی به پایان خرداد ۱۴۰۱ معادل ۲۷.۸ درصد رشد یافت که نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (۳۰.۷ درصد) ۲.۹ درصد کاهش نشان می‌دهد.

خاطرنشان می‌شود روند رشد دوازده ماهه پایه پولی با آغاز به کار دولت سیزدهم و متاثر از رویکرد انضباط‌گرایانه دولت و سیاست‌های پولی و نظارتی فعال بانک مرکزی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهشی بوده و از ۴۲.۶ درصد در پایان تیر ۱۴۰۰ به ۲۷.۸ درصد در پایان خرداد سال ۱۴۰۱ رسیده است.

همچنین حجم پایه پولی در پایان خرداد نسبت به رقم پایان اردیبهشت (۲۸.۴ هزار میلیارد ریال) کاهش یافته و رشد ماهانه پایه پولی در خرداد امسال منفی ۰.۴درصد بوده است.

عامل اصلی تغییرات پایه پولی در پایان خرداد سال ۱۴۰۱ نسبت به پایان سال قبل، خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی با سهمی فزاینده ۱۶.۷ درصد در رشد پایه پولی بوده است.

مهم‌ترین عامل افزایش سهم متغیر یادشده در رشد پایه پولی، کاهش سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی به‌واسطه اجرای طرح مردمی‌سازی توزیع عادلانه یارانه‌ها و واریز یارانه نقدی (مربوط به دو ماه اردیبهشت و خرداد) به‌حساب افراد مشمول یارانه با هدف حمایت از خانوارها بوده است.

درباره عملکرد مالی دولت در سال جاری باید اذعان کرد خلاف رویه 3 ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ که عمده تامین مالی دولت با اتکا به منابع حساب تنخواه‌گردان خزانه و مبتنی بر ایجاد بدهی به بانک مرکزی صورت گرفته بود، پرداخت‌های دولت در 3 ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ عمدتا با اتکا به منابع سپرده‌ای خود بوده است.

در عین حال، در 3 ماه ابتدایی امسال بدهی دولت به بانک مرکزی به میزان ۱۸۱.۸ هزار میلیارد ریال افزایش یافته، این در حالی است که بدهی دولت در دوره مشابه سال ۱۴۰۰ حدود ۵۰۰.۵ هزار میلیارد ریال افزایش یافته بود؛ بنابراین یکی از تحولات مثبت شکل گرفته در زمینه رابطه مالی دولت و بانک مرکزی که عمدتا به رویکرد منضبطانه دولت سیزدهم ارتباط می‌یابد، اتکای بیشتر دولت به منابع خود بوده است.

نقش کاهشی سایر اجزای پایه پولی

سایر اجزای پایه پولی واجد نقش کاهنده در رشد پایه پولی در خرداد سال ۱۴۰۱ بوده‌اند؛ به‌طوری که سهم خالص سایر اقلام بانک مرکزی، خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها در رشد پایه پولی در مقطع مذکور به ترتیب معادل ۶.۷-، ۳.۸- و ۰.۲- درصد بوده است.

مهم‌ترین دلیل کاهش سهم خالص سایر اقلام بانک مرکزی در رشد پایه پولی در پایان خرداد ۱۴۰۱، سیاست بانک مرکزی در کاهش حجم عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید (ریپو) و فروش اوراق بدهی دولت به‌منظور کاهش تزریق نقدینگی و با هدف کاهش اثرات پولی ناشی از اجرای طرح مردمی‌سازی توزیع عادلانه یارانه‌ها بوده است.

همچنین لازم به توضیح است که در دوره مشابه سال قبل، خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی از عوامل فزاینده رشد پایه پولی با سهمی معادل ۱.۹ واحد درصد بوده است. عامل اصلی افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در 3‌ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ به آثار پولی ناشی از خالص مابه‌التفاوت نرخ خرید و فروش ارز غیرنرخنامه‌ای ارتباط می‌یافت، این در حالی است که به‌دنبال حذف ارز ترجیحی واردات کالاهای اساسی، نقش متغیر مذکور در رشد پایه پولی در پایان خرداد ۱۴۰۱ نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ کاهنده بوده است.

در پایان خرداد سال ۱۴۰۱، ضریب فزاینده نقدینگی به رقم ۷.۹۷۲ رسید. بدین ترتیب ضریب فزاینده نقدینگی نسبت به پایان سال ۱۴۰۰، معادل ۰.۴ درصد کاهش یافت که در مقایسه با رشد ضریب فزاینده نقدینگی در دوره مشابه سال قبل (۲.۳- درصد) ۱.۹ درصد افزایش نشان می‌دهد.

همچنین رشد ضریب فزاینده نقدینگی در دوازده‌ماهه منتهی به خرداد ۱۴۰۱ در مقایسه با رشد دوره مشابه سال قبل (۶.۷ درصد)، با ۱.۱ درصد افزایش به ۷.۸ درصد رسیده است. عامل اصلی افزایش رشد ضریب فزاینده نقدینگی، کاهش ذخایر اضافی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در پایان خرداد ۱۴۰۱ بوده است.