مرور برنامه‌های وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم در اغلب موارد حرف تازه‌ای برای بازار، اقتصاد و تجارت ندارد و در بیشتر موارد تکرار حرف‌ها و برنامه‌های گذشته بوده است.

این اهداف اگرچه همگی شناخته شده و مطلوب و خوب به نظر می‌رسند اما متاسفانه مسئولان در این زمینه همچنان به بیان آرمان‌ها و آرزوها پرداخته‌اند.

درواقع اگر می‌خواهیم به برداشت درستی از برنامه‌های ارائه شده از سوی وزرای پیشنهادی دولت برسیم باید راه‌های رسیدن به این اهداف نیز مدنظر این افراد قرار گیرد در‌‌حالی‌که در بیشتر موارد راه‌های دستیابی به این اهداف، در برنامه‌های آنها عنوان نشده است.

نکته دیگری که در ارائه برنامه‌های یادشده باید مد‌نظر قرار گیرد این است که ما همواره با موانع فراوانی در مسیر تحقق اهداف اقتصادی و تجاری خود مواجه بوده و هستیم و نمی‌توان بدون توجه به این موانع، از هدف‌های پیش‌بینی‌شده تصویر روشنی را ارائه کرد. در برنامه‌های وزرای پیشنهادی معمولا به این موانع نیز اشاره نشده است.

درحقیقت باید گفت اگر ارائه برنامه وزرای گذشته صنعت، معدن و تجارت بدون درنظر گرفتن مسیر و موانع می‌توانست پاسخگوی نیازهای کشور باشد و شیوه درستی بود، وزرای دولت‌های گذشته نیز این موارد را ذکر کرده بودند و به آن اشاره داشتند و تحقق آنها تا امروز به تاخیر نمی‌افتاد.

ما باید همواره برای برنامه‌های خود نقشه راه داشته باشیم و آنها را با توجه به موانع و مشکلات موجود درنظر بگیریم. درحال‌حاضر شرایط اقتصادی و تجاری کشور از بحران نیز فراتر رفته و باید با توجه به این وضعیت فوق‌بحرانی برنامه‌ریزی کنیم. به علاوه اینکه به هیچ وجه نمی‌توانیم بدون درنظر گرفتن شرایط تحریم که تجارت خارجی کشور را زمین‌گیر کرده و در دوره‌ای که همه‌گیری ویروس کرونا بسیاری از ابعاد کشور را تحت‌الشعاع خود قرار داده، به ترسیم اهداف آرمان‌گرایانه و آرزوهای دست‌نیافتنی بپردازیم.‌ این مسائل جدی در وضعیتی مطرح می‌شود که ذخایر ارزی کشور نیز رو به اتمام است و پول و ارز کافی برای جبران خلأهای موجود وجود ندارد.

موضوع دیگری که درباره برنامه‌های ارائه‌شده توسط وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم به چشم می‌‌خورد این است که بسیاری از این افراد سابقه حضور در این مسند را نداشته‌اند و بسیاری از برنامه‌های ذکر شده توسط آنها حکایت دستورات بیرون از گود است که ممکن است در اجرا با مشکلات و مصائب فراوان روبه‌رو شوند. البته هنوز درباره نتایج برنامه‌های پیشنهادی وزرا نمی‌توان با قطعیت نظر داد اما آنچه از تجربه پیشین برمی‌آید احتمال بروز مشکلات در اجرای برنامه‌هاست. اگر قرار بود چنین برنامه‌هایی به ثمر بنشیند، موضوعی مثل سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور به نتیجه می‌رسید اما می‌بینیم این برنامه در حالی که ۴ سال تا پایان آن زمان باقی است، هنوز در بسیاری از موارد به اهداف مورد نظر خود نرسیده یا به شکل کامل اجرایی نشده است. به نظر می‌رسد وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم در صورت گرفتن رای اعتماد از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، ممکن است پس از گذشته چند ماه به اشکالات برنامه‌های ارائه‌شده پی ببرند و به این نتیجه برسند که بدون درنظر گرفتن همه موانع و مشکلات ذکرشده، نمی‌توان امیدی به اثربخش بودن برنامه‌های ارائه شده داشت.

باید همه جوانب را در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بسنجیم و به نظر من مهم‌ترین مانع درحال‌حاضر که باید به رفع آن پرداخت، تعیین‌تکلیف تحریم‌هاست. تا رفع نشدن تحریم بسیاری از مشکلات باقی است و نمی‌توان برنامه‌ریزی‌های بلندمدت داشت. به همین دلیل به نظر می‌رسد برنامه‌های عنوان شده از سوی برخی از وزرا اگرچه همگی مطلوب و خوب به نظر می‌رسند اما همچنان به بیان آرمان‌ها و آرزوها بسنده شده است.

سید مرتضی افقه-اقتصاددان و استاد دانشگاه