همچنین این اصل را یادآوری می‌کند که گستردگی و تنوع طرف‌های تجاری در مبادلات تجاری در عرصه بین‌المللی تا چه حد می‌تواند در موفقیت کشورها در عرصه تجارت موثر باشد.

درواقع مزایای تعدد طرف‌های تجاری در روابط تجاری بین‌المللی یک امتیاز در تجارت است و کشورهایی دارای عملکرد موفق‌تر و ثبات در تجارت هستند که سبد تجاری آنها دارای تنوع بیشتری است. بدیهی است افزایش سبدهای تجاری و ایجاد تنوع در تعدادگزینه‌های تجاری ریسک و خطر سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.

البته شرایط کنونی کشور ما در ابعاد بین‌المللی، باعث شده رسیدن به چنین هدفی برای ما دشوار باشد و در عین حال حساسیت و اهمیت این موضوع برای ما دوچندان شود. تحریم‌های اعمال شده علیه ایران و تهدیدهایی که بر کشورهای همکار ما در حوزه تجارت اعمال می‌شود، باعث شده ایجاد روابط تجاری با کشورهای جدید و حفظ همکاری‌های تجاری با طرف‌های تجاری موجود، به‌عنوان یک چالش جدید مطرح باشد.

درواقع آنچه بیشتر از ایجاد همکاری‌های جدید برای سیاست‌گذاران و فعالان حوزه تجارت کشور مطرح است، این است که نمی‌توان با اطمینان روی ادامه همکاری این کشورها با ایران حساب کرد و ممکن است با تغییر موضع ناگهانی، تجارت ما با آنها دچار تغییراتی شود که با توجه به کاهش نرخ نفت و توقف ارزآوری اقتصاد نفتی، این موضوع می‌تواند برای اقتصاد کشور آسیب‌زننده باشد. تجربه‌های متعدد در این زمینه نشان داده است این دوستان و هم‌پیمانان تجاری فقط با درنظر گرفتن منافع خود به این همکاری‌ها ادامه می‌دهند و هر یک با به خطر افتادن این منافع، به‌سرعت در روابط تجاری خود با ایران تجدیدنظر می‌کنند.

ضمن اینکه عدم ثبات سیاسی در برخی از این کشورها موجب می‌شود احتمال تغییر سیاست‌های اقتصادی و رویکردهای تجاری را نیز در این کشورها افزایش دهد. بنابراین افزایش همکاری‌های تجاری با کشورهای بیشتر، می‌تواند ریسک زیان‌های ناشی از تغییر موضع احتمالی طرف‌های تجاری کشور را کاهش دهد. البته در این زمینه نمی‌توان تنها به افزایش طرف‌های تجاری کشور نیز دل خوش کرد و افزایش این تعداد تنها یک عدد است. این رویکرد باعث کوچک شدن سبد تجاری کشور می‌شود و در نهایت به نقطه‌ای می‌رسیم که کشوری مانند افغانستان با میزان مبادلات تجاری حدود ۲.۵ میلیارد دلار به‌عنوان یکی از اهداف جدی تجارت ایران درنظر گرفته می‌شود، درحالی‌که ظرفیت‌ها و قابلیت‌های کشور ما در زمینه تجارت بسیار بیش از این است.

پس در این زمینه باید این موضوع را هم درنظر بگیریم که حجم مبادلات ما با هر یک از این کشورها تا چه حد می‌تواند باشد. ما در ایجاد روابط تجاری با کشورهای جدید باید این موضوع را نیز درنظر داشته باشیم که این کشورها به‌عنوان شرکای تجاری تا چه حد می‌توانند مکمل تجارت ما باشند و میزان مبادلات ما با آنها در چه حد است و اولویت‌های تجاری خود را بر این اساس تنظیم کنیم. برخی از کشورها بخش عظیمی از حجم مبادلات تجاری کشورهای دیگر را به دوش می‌کشند و قطع ارتباط آنها برای طرف‌های قراردادشان گران تمام می‌شوند اما در مقابل، برخی کشورها هستند که اثر ملموسی در تجارت طرف‌های تجاری خود نقش کمرنگی دارند و ارتباط با آنها توجیه تجاری خاصی ندارد.

جدا از آنچه گفته شد باید به این نکته نیز اشاره کرد که در کنار عوامل زیادی در ناکامی ما در ایجاد ارتباط با کشورهای بیشتر برای همکاری‌های تجاری موثر بوده‌اند، یکی از مهم‌ترین عوامل در این موضوع این است که ما دیپلماسی تجاری مشخصی نداریم و در روابط با این‌ کشورها حتی به زیان تجارت کشور عمل می‌کنیم و به همین دلیل است که در این سال‌ها امکان ایجاد روابط تجاری مطلوب با کشورهایی مثل کشورهای حوزه خلیج‌فارس را دست داده‌ایم.

محمد حسن‌نژاد-کارشناس اقتصاد