چرایی وجود ۷۰ هزار خودرو ناقص در ایران‌خودرو
بابک رحمانی، عمده مشکلات خودروهای ناقص را وجود یک مشکل در صنعت خودرو تمام دنیا به سبب عدم‌تامین به‌موقع تراشه‌ها (قطعات) الکترونیکی به‌دلیل مشکلات ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا در دنیا و تعطیلی‌های ناشی از آن دانست.
معاون بازاریابی و فروش گروه صنعتی ایران‌خودرو از ایجاد حدود ۱۰ هزار تعهد (تاکنون) برای خودرو تارا (دستی و اتوماتیک) و آغاز تحویل ۹۰۰ دستگاه از این خودرو در نخستین سری از تحویل مدل دستی آن خبر و اطمینان‌خاطر داد که قطعا به تمامی تعهدات این خودرو عمل خواهد شد؛ علاوه‌بر اینکه پس از ایفای تعهدات ایجادشده در مقطع اولیه که طی یک دوره پیش‌فروش شکل گرفته، در آینده برنامه‌های جدید فروش تارا اعلام خواهد شد.
رحمانی درباره بازگشت محصول هایما به سبد محصولات ایران‌خودرو، با یادآوری اینکه حدود دو سال هیچ تعهد جدیدی برای هایما به سبب تحریم‌ها و قطع همکاری شریک خارجی ایجاد نشده بود، اعلام کرد که با پیگیری‌های انجام‌شده و اخذ مجوزها برای بروزرسانی قیمت‌ها، تعهدات معوق این خودرو به‌روز شد و تمامی تعهدات S۵ها تحویل‌شده و S۷ها هم در مرحله صدور دعوتنامه‌ها و تکمیل وجه مشتریان است.
طبق گمانه‌زنی‌های این مقام مسئول ایران‌خودرو، احتمال بازگشت پژو به ایران و آغاز همکاری‌های مجدد، بسیار کم و به احتمال زیاد بعید است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
به‌تازگی حواشی با موضوع افزایش تعداد خودروهای ناقص متوقف در پارکینگ خودروسازان و تاخیر در تحویل خودروهای متعهدشده در طرح‌های فروش پیشین مطرح‌شده که علاوه‌بر آن به توقف فعلی طرح‌های فروش خودروسازان تا زمان ایفای تعهدات قبلی نیز اشاره شد. با تشریح حقیقت امر، بفرمایید موضوع از کجا آغاز شد؟
اجرای بیستمین مرحله از فروش فوق‌العاده ایران‌خودرو از سال گذشته و ششمین مرحله از پیش‌فروش یک‌ساله این خودروساز در امسال، بیانگر کذب بودن این ادعا بود. به‌راحتی و با یک بررسی، کاملا مشخص خواهد شد که این موضوع حداقل درباره ایران‌خودرو واقعیت ندارد.
به‌دلیل ضرورت تامین بخشی از نقدینگی از طریق برنامه‌های فروش فوق‌العاده، فروش‌ها بدین‌طریق براساس برنامه اجرا می‌شود. طرح‌های فروش اعم از پیش‌فروش‌های یک‌ساله، فروش‌های فوق‌العاده و طرح‌های مشارکت در تولید، طبق روال و به‌طور منظم در حال برگزاری هستند و امسال نیز همچون سال گذشته، در هر ماه برنامه‌های فروش اجرایی شده و می‌شود.
از زمان آغاز اجرای طرح فروش خودرو و عرضه به روش قرعه‌کشی (خرداد ۱۳۹۹) تاکنون، افزون بر ۲۶۰ هزار خودرو فقط در فروش فوق‌العاده عرضه شده که از این میزان، برای حدود ۲۰۶ هزار خودرو تعهد ایجادشده و مشتریان منتخب واریز وجه داشته‌اند و حدود ۱۸۰ هزار خودرو هم تحویل مشتریان شده است.
براساس مصوبه کمیته خودرو، خودروسازان ۳ ماه برای تحویل خودروها در طرح‌های فروش فوق‌العاده فرصت دارند که ایران‌خودرو این بازه را به‌طور میانگین به ۴۵ روز رسانده است.
بر این اساس، اکثریت خودروهای تعهد شده زودتر از موعد مقرر، آماده بوده و تحویل مشتری شده است. این ارقام فارغ از خودروهای تحویلی طرح‌های پیش‌فروش و مشارکت در تولید بوده اما تاثیر اصلی بر بازار را فروش‌های فوق‌العاده می‌گذارد و طرح‌های ایران‌خودرو به‌طور مستمر اجرا شده است.
در حال‌حاضر وضعیت آماری خودروهایی که امکان عرضه به بازار را ندارند و با عنوان خودروهای ناقص شناخته می‌شوند، چگونه است و با توجه به اینکه گام‌های موثری در یکی دو سال اخیر با افزایش عمق داخلی‌سازی و خودکفایی در تامین قطعات خودرو انجام‌شده، علت کسری قطعات چیست؟
مواردی همچون قیمت‌گذاری دستوری که زمینه‌ساز مشکلات مالی برای شرکت‌های خودروساز شده، بی‌تاثیر بر شکل‌گیری خودروهای دارای کسری نبوده اما عدم امکان تجاری‌سازی تمامی تولیدات خودرو، عمدتا ناشی از تحریم‌ها و مسائلی است که در صنعت خودرو جهانی نیز رخ شده است.
درحال‌حاضر در صنعت خودرو تمام دنیا، تامین تراشه‌های الکترونیکی با توجه به محدودیت تامین‌کننده‌ها، دچار مشکل شده و نیاز به این تراشه‌ها با کاربردهای غیر از صنعت خودرو در شرایط کرونا افزایش یافته، چراکه این تراشه‌ها در سایر صنایع نیز کاربرد دارند و تعطیلی‌های ناشی از کرونا در سراسر جهان، بر میزان تامین مکفی آنها تاثیر گذاشته است. متعاقب این شرایط جهانی، ایران‌خودرو نیز تا حدودی در تامین این قطعه با مشکل مواجه و منجربه کسری قطعه در تعدادی از خودروها شده است.
در حال‌حاضر حدود ۷۰ هزار خودرو ناقص در پارکینگ ایران‌خودرو موجود است که آمار آن شفاف اعلام می‌شود. اما همه سعی ما بر این است که این تعداد خودرو کف که عمده ناقصی آنها مربوط به قطعات الکترونیکی و قطعات وارداتی وابسته به آنهاست، تاثیری بر میزان عرضه به بازار نگذارد. تلاش ما بر این است که عرضه‌ها طبق برنامه انجام شوند و مسلما با حل مشکلات تامین قطعات موردنیاز، عرضه نیز افزایش خواهد یافت.
تعهدات خودروهای دنا که شنیده می‌شود به سبب عدم‌تامین ECU به حالت معوق درآمده نیز به‌دلیل همین مشکلات تامین قطعات الکترونیکی وارداتی است؟
خیر. تعهد معوقی به‌لحاظ عدم‌تامین ECU یا ACU خودرو دنا وجود ندارد و درحال‌حاضر نیز روی محصولات دنا، تعهد معوق قابل‌توجهی نداریم. به‌طور کلی تعدادی خودرو کف وجود دارد که ناشی از وجود این مشکل نیست.
براساس آمار مقایسه‌ای تا تاریخ ۱۹ مرداد سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، در شاخص فروش (تحویل به مشتری)، ایران‌خودرو در سال ۱۳۹۸، ۱۰۶ هزار خودرو، در سال ۱۳۹۹، ۱۱۹ هزار خودرو و از ابتدای امسال تا پایان ۱۹ مرداد جاری ۱۵۱ هزار خودرو تحویل داده است؛ بر این اساس در شاخص تحویل، نسبت‌به سال ۱۳۹۸، ۴۳ درصد و نسبت‌به سال گذشته ۲۶ درصد رشد داشته را شاهد هستیم.
همچنین در شاخص کل تعهدات در بازه زمانی یادشده، در سال ۱۳۹۸، ۴۱۸ هزار خودرو، در سال گذشته ۳۷۶ هزار خودرو و در امسال به ۲۹۸ هزار خودرو رسیده است. مجموع تعهدات آینده ایران‌خودرو در امسال تا تاریخ ۱۹ مرداد، نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۱ درصد و نسبت به بازه مشابه سال ۱۳۹۸، ۲۸ درصد کاهش داشته است.
نکته دارای اهمیت، شاخص تعهدات معوق است؛ تا تاریخ ۱۹ مرداد سال ۱۳۹۸ تعهدات معوق ایران‌خودرو ۱۷۸ هزار خودرو بوده که در سال گذشته به ۴۷ هزار دستگاه و در امسال به ۱۶ هزار خودرو رسیده است. بنابراین تعهدات معوق امسال نسبت‌به سال ۱۳۹۸ حدود ۹۱ درصد و نسبت‌به سال گذشته ۶۶ درصد کاهش تعهدات معوق در ایران‌خودرو ایجاد شده است. هرچند هدف ما صفر کردن میزان تعهدات معوق است اما در حقیقت ۱۶ هزار تعهد به تعویق افتاده در کسب‌وکار یک خودروسازی بزرگ مانند ایران‌خودرو، رقم چندان قابل‌توجهی نیست.
با توجه به آمار ارائه‌شده از سوی ایران‌خودرو به سازمان بورس، بعضا اختلاف میزان تولید و میزان فروش (خودروهای تجاری) فاصله قابل‌توجهی دارد که از آنها با عنوان همان خودروهای ناقص یاد می‌شود؛ به‌عنوان مثال در فصل بهار امسال از ۹۷ هزار و ۲۳۰ خودرو تولیدشده از انواع محصولات ایران‌خودرو، حدود ۷ هزار و ۶۹۳ دستگاه تجاری نشده که اکثرا هم خودروهای با عمق بالای داخلی‌سازی است. علت این امر چیست؟
آمار تولید در مرحله‌ای ایجاد می‌شود که خودرو می‌تواند از سالن مونتاژ خارج شود اما پس از آن، باید فرآیندهای تکمیل‌کاری و تجاری‌سازی طی شود. آمار ارائه‌شده از تولیدات ماهانه، همان تعداد خودروهایی است که با قطعات اصلی شکل گرفته و قادر به حرکت است اما لزوما در آن مرحله، قابل تحویل به مشتری نیست تا زمانی که برخی فرآیندهای دیگر روی محصول انجام شود.
به‌طور طبیعی، حتی اگر مشکل کسری قطعات هم وجود نداشته باشد، آمار تولید و آمار فروش (با ارائه صورت مالی) با یکدیگر تفاوت خواهد داشت. البته این اختلاف نباید به میزان قابل‌توجهی باشد؛ بنابراین در مواردی که این اختلاف کمی بیشتر شده، به‌دلیل کسری قطعاتی با عدم‌امکان داخلی‌سازی است.
بعضا قطعات وارداتی دیر یا زود به خط تولید می‌رسد؛ بنابراین نمی‌توان تولید را متوقف کرد. توقف تولید، هزینه‌های بسیاری را بر خودروساز تحمیل می‌کند؛ بنابراین زمانی که شرکت اطمینان دارد در بازه زمانی قابل پیش‌بینی این قطعات خواهد رسید، تولید را ادامه داده و خودرو تولید می‌شود و سپس تا زمان تامین قطعه کسری و تکمیل و تجاری‌سازی، خودرو در پارکینگ خودروساز قرار می‌گیرد.
تامین قطعات الکترونیکی بیشتر برای کدام محصولات ایران‌خودرو ایجاد مشکل کرده است؟
در میان اخبار
می‌توان گفت برای اکثریت خودروها؛ حال برخی خودروها به سبب میزان نیاز کمتر به قطعات الکترونیک (به‌ویژه در خودروهایی با پلتفرم قدیمی‌تر) کمتر تاثیر پذیرفته‌اند و باتوجه به اینکه همه خودروها باید از استانداردهای هشتادوپنج‌گانه تبعیت کنند و براساس آنها به‌عنوان مثال در همه خودروها موضوع ABS اجباری است یا اجزای قطعات الکترونیکی که با مشکل مواجه هستند، قطعات استاندارد و ضروری برای همه خودروها هستند، برخی خودروها بیشتر به سبب عدم‌تامین به موقع قطعات الکترونیکی دچار مشکل شده‌اند؛ البته این مشکل تامین قطعات الکترونیک تنها مختص خودرو نیست و حتی در سایر وسایل الکترونیکی همچون تبلت‌ها و گوشی‌های موبایل و... که استفاده می‌شوند، برای آنها نیز در تمام دنیا مشکل ایجاد کرده است.
درباره خودرو تارا وضعیت به چه صورت است؟ طبق آمار، در ۴ ماه نخست امسال افزون بر ۱۰۰۰ تارا تولیدشده اما فقط برای ۱۰ دستگاه صورت مالی ثبت شده است. آیا به‌جز اینکه تحویل تارا به‌تازگی آغاز شده، این موضوع علت دیگری هم دارد؟
برای امسال حدود ۱۰ هزار تعهد خودرو تارا ایجادشده که شامل تارا اتوماتیک و تارا دستی است. نخستین موعد تحویل تارا دستی تیر بوده که دعوتنامه‌های آن به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین محصولات تولیدی ایرانی، به‌موقع صادر و تکمیل‌وجه مشتریان در حال انجام است. ۲۳ مرداد نیز مراسم نخستین مرحله تحویل فوری تارا دستی به مشتریان برگزار شد. نخستین سری خودرو تارا با تعهدات تیر حدود ۹۰۰ دستگاه بوده که دعوتنامه‌ها صادر و روند تحویل آغاز شده و خوشبختانه تولید تارا طبق برنامه در حال انجام است.
بنابراین مشکلی در روند تولید و عرضه تارا این خودرو ملی وجود نخواهد داشت و ۵۰ هزار دستگاه وعده شده از سوی مدیرعامل ایران‌خودرو برای سال ۱۴۰۰، عملی خواهد شد؟
۵۰ هزار دستگاه، هدف‌گذاری ما در بازار رقابتی است و اینکه تا چه میزان به این عدد تا پایان امسال نزدیک شویم یا فاصله داشته باشیم، به شرایط تولید بستگی خواهد داشت. اما قطعا به تعهدات‌مان عمل خواهیم کرد. برای خودرو تارا تاکنون برنامه‌های فروش خود را اجرا نکرده‌ایم. در مقطع اولیه که پیش‌فروش انجام شد، تعهد به وجود آمد و بعد از آن تعهد جدیدی شکل نگرفت تا تعهدات قبلی محقق شود. در آینده برنامه‌های جدید فروش تارا اعلام خواهد شد.
خودروهای هایما به سبد محصولات گروه صنعتی ایران‌خودرو مجدد بازگشته و حتی پایشان به طرح‌های فروش هم باز شده است، درباره این موضوع توضیح بفرمایید که شرایط به چه صورت است و این خودرو از تولیدات پیشین هستند یا تولیدات جدید هم دارند؟
تعداد زیادی تعهد هایما طی سال‌های گذشته ایجاد شده بود که به سبب تحریم‌ها، قطع همکاری شریک خارجی و موانع بانکی و... به صورت معوق درآمده بود. از همین‌رو از ایجاد تعهد جدید برای خودرو جلوگیری کردیم و حدود دو سال بود که هیچ تعهد جدیدی برای هایما ایجاد نشده بود.
خوشبختانه با پیگیری‌های انجام‌شده، تعهدات قبلی محقق شد و درحال‌حاضر هیچ تعهد معوقی چه برای هایما S۵ و چه هایما S۷ وجود ندارد. تمامی تعهدات S۵ها تحویل‌شده و برای S۷ها نیز دعوتنامه‌ها ارسال‌شده و مشتریان تکمیل وجه کرده و آماده تحویل هستند.
در تیر امسال طرح فروش فوق‌العاده‌ای برای محصول اجرا شد و حدود ۱۰۰۰ دستگاه دیگر از این محصول باقیمانده که در اسرع‌وقت به مشتریان تحویل خواهد شد. علاوه‌بر اینکه مجوز برای ایجاد تعهدات جدید اخذ شده و پس از تحویل تمامی تعهدات پیشین این خودرو، طرح‌های بعدی برگزار خواهد شد.
باتوجه به اینکه نرخ این خودروها نسبت به دو سال گذشته تغییر کرده، موضوع نرخ را چگونه مدیریت کرده‌اید؟
در تمامی این دو سال، نرخ هایما به‌روز نشده بود. در این زمینه با اخذ مجوزها از مراجع ذی‌ربط، نرخ این محصولات از سازکار شورای رقابت خارج و با تعیین نرخ جدید، وارد برنامه فروش شد. در آینده‌ای نزدیک برنامه فروش جدیدی برای هایما S۷ بدون محدودیت‌های قرعه‌کشی اجرا و سپس این روش برای هایما S۵ برگزار خواهد شد.
خوشبختانه ارتباط با شریک تجاری برقرار است و برای تامین قطعات هم مشکلی وجود ندارد. بر همین اساس مجوز فروش صادر شد و مطمئن هستیم در تعهداتی که ایجاد خواهد شد، مشکلی در تامین قطعات نخواهیم داشت.
عمق داخلی‌سازی هایما چند درصد است؟
در حال‌حاضر حدود ۴۰ درصد قطعات هایما داخلی است.
آیا امکان بازگشت دیگر شرکای خارجی همچون پژو به ایران است؟
به‌طور قطع برقراری ارتباط دوباره با آنها به‌دلیل رفتارهای گذشته این خودروسازان، سخت خواهد بود و احتمال آن بسیار کم است.
گروه سایپا به سبب نزدیک شدن نرخ کارخانه‌ای محصولات به نرخ بازار آزاد، طرح فروش محصولات با این ویژگی را بدون محدودیت قرعه‌کشی اجرا کرده، امکان دارد برای برخی محصولات ایران‌خودرو (به‌جز هایما که اشاره شد)، این موضوع اتفاق بیفتد و برای چه خودروهایی؟
این امکان وجود دارد اما بستگی زیادی به این دارد که در آن محصولات فاصله دو نرخ کارخانه و بازار کمتر شود. درواقع قرعه‌کشی ابزاری برای آرامش بخشیدن به وضعیت موجود در بازار خودرو بود که تا حدودی به هدف خود رسید و موفقیت‌آمیز بود. البته علت اصلی تلاطم بازار خودرو، موضوع قیمت‌گذاری دستوری خودروهاست که باید برای آن فکری شود. چنانچه در این زمینه اقدامی اساسی انجام شود، دیگر نیازی به اتخاذ راهکارهای این‌چنینی نخواهد بود.
در سایر محصولات ایران‌خودرو به‌جز هایما، هنوز اختلاف نرخ قابل‌توجه میان کارخانه تا بازار وجود دارد و این فاصله قیمت، ارائه مجوز حذف قرعه‌کشی را سخت خواهد کرد؛ بنابراین نخست باید اصلاح نحوه قیمت‌گذاری انجام شود، پس از آن به صورت خودبه‌خود، قرعه‌کشی و برخی دیگر از محدودیت‌ها حذف شود.
حدود دو ماه پیش بود که کمیته خودرو برای خودروسازان تصویب کرد که دو شرط الزام یک‌ساله سند خودرو در رهن شرکت خودروساز و فاصله زمانی ۴۸ ماه از خرید محصولات ایران‌خودرو و سایپا حذف شود؛ این مصوبه برای محصولات سایپا اعمال‌شده اما برای ایران‌خودرو هنوز به اجرا گذاشته نشده، چرا؟
برای دو محصول ایران‌خودرو حذف دو شرط اتفاق افتاد، اما با توجه به اینکه صورت‌جلسه این موضوع هنوز به ایران‌خودرو ابلاغ نشده، این شرط از طرح‌های ایران‌خودرو حذف نشده اما به محض ابلاغ، طبق توافقات درج‌شده در صورت‌جلسه عمل اقدام خواهیم کرد.
