بررسی آخرین ویرایش طرح جامع فولاد کشور، طرح‌های در دست اجرا و طرح‌های قابل تحقق حکایت از آن دارد که روند تولید در برخی موارد ضعف داشته و در برخی موارد دیگر حتی فراتر از برنامه حرکت کرده‌ایم.

براساس این ارزیابی بیشترین کمبود در زنجیره فولاد در نخستین حلقه از این زنجیره یعنی استخراج سنگ آهن به چشم می‌خورد.

کمبود ۲۲ میلیون تنی سنگ آهن براساس طرح‌های توسعه این صنعت در افق ۱۴۰۴، رقم قابل‌توجهی به ‌نظر می‌رسد و باید راهکاری اساسی برای رفع آن اندیشیده شود. توجه به این نکته ضروری است که فعالان سنگ آهنی کشور در طول سال‌های اخیر بارها نسبت به توسعه‌نیافتگی این حلقه از زنجیره فولاد هشدار داده‌اند. این فعالان معدنی غیر‌واقعی بودن بهای فروش سنگ آهن و اعمال انواع محدودیت‌ها در مسیر فعالان این بخش را عامل اصلی جذب نشدن سرمایه به این بخش عنوان کرده‌ و خواستار تجدید‌نظر در سیاست‌گذاری‌های این حوزه شده‌اند.

زنجیره تولید فولاد به فرآیند تولید فولاد از استخراج سنگ‌آهن تا تولید شمش اطلاق می‌شود. به‌‌ طور کلی این زنجیره شامل استخراج سنگ‌آهن از معدن و سپس تبدیل آن به کنسانتره و ورود آن به بخش فولادسازی و در نهایت ورود به بخش نورد است.

براساس گزارشی از ایرنا، مطالعات طرح جامع فولاد کشور با محوریت شرکت ملی فولاد ایران و ایمیدرو در سال ۹۳ تهیه شد.

۸ سال متوالی است که این طرح با هدف رصد کردن وضعیت بازار فولاد و ارزیابی تحقق اهداف تدوین شده پایش می‌شود.

این طرح اکنون به‌عنوان یک سند بالادستی توسعه صنعت فولاد کشور مورد توجه ذی‌نفعان زنجیره فولاد قرار دارد. با توجه به نتایج طرح جامع فولاد پیش‌نویس سند راهبردی صنعت فولاد کشور با محوریت وزارت صنعت، معدن و تجارت در مرحله نهایی شدن است.

بررسی وضعیت زنجیره فولاد و موازنه آن در سال ۹۲ برمبنای ظرفیت‌های اسمی حکایت از آن دارد که در آن سال در گندله با ۹ میلیون تن کمبود، در کنسانتره با ۳میلیون و ۱۰۰ هزار تن کمبود و در آهن‌اسفنجی با ۴۰۰ هزار تن کمبود مواجه بودیم. اما موازنه زنجیره فولاد در سال ۹۹ حاکی از مازاد ۴۰۰ هزار تنی در تولید کنسانتره سنگ‌آهن، مازاد ۱۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تنی در گندله و مازاد ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تنی در آهن‌اسفنجی است. بدین ترتیب باید اقرار کرد در طول سال‌های اخیر در مسیر موازنه زنجیره فولاد گام برداشته‌ایم و نتایج مثبتی نیز حاصل شده است.

طبق جدیدترین پایش طرح جامع فولاد، ظرفیت‌های ایجادشده تا پایان سال ۹۹ شامل ۳۹.۴ میلیون تن ظرفیت تولید شمش فولاد، ۳۷.۱۸ میلیون تن آهن اسفنجی، ۶۶.۷۵ میلیون تن گندله و ۶۴.۱۱ میلیون تن کنسانتره است.

کمبود ۲۲ میلیون تنی سنگ آهن

مطابق آمار و اطلاعات واحدهای فعال و طرح‌های در دست اجرای قابل تحقق تا پایان سال ۹۹، تولید سنگ‌آهن به ۹۵ میلیون تن رسیده و ۴۰ میلیون تن طرح در دست اجرا و قابل تحقق در این حوزه وجود دارد. بنابراین مجموع ظرفیت در این حوزه ۱۴۵ میلیون تن است که تا تحقق هدف ۱۶۷ میلیون تنی در افق ۱۴۰۴، هنوز ۲۲ میلیون تن کمبود وجود دارد.

کنسانتره جلوتر از برنامه

در کنسانتره سنگ‌آهن، با توجه به تولید فعلی ۶۳ میلیون تنی و ۱۹ میلیون تن ظرفیتی که از طرح‌های در دست اجرا قابل‌تحقق است، در مجموع ظرفیت به ۸۲ میلیون تن خواهد رسید.

این در حالی است که ظرفیت مورد نیاز برای تحقق هدف چشم‌انداز ۷۹ میلیون تن است؛ بنابراین ۳ میلیون تن مازاد در این بخش وجود دارد.

در بخش کلوخه، جمع ظرفیت واحدهای فعال ۶ میلیون تن است و ۲ میلیون تن طرح در دست اجرا و قابل تحقق وجود دارد. بر این اساس، مجموع ظرفیت ۸ میلیون تنی در این بخش دست‌یافتنی است و با توجه ظرفیت مورد نیاز ۷ میلیون تنی برای تحقق هدف چشم‌انداز، یک میلیون تن اضافه ظرفیت وجود دارد.

رفع کمبود در سایه توسعه

در بخش گندله، ظرفیت فعلی واحدهای فعال ۶۷ میلیون تن است و ۱۰ میلیون تن طرح در دست اجرا است که جمع ظرفیت‌ها را در این حوزه به ۷۷ میلیون تن می‌رساند. با توجه به نیازمندی کشور به ظرفیت ۷۵ میلیون تنی برای گندله در افق چشم‌انداز، ۲ میلیون تن اضافه ظرفیت در این حوزه را شاهدیم.

آهن اسفنجی تامین می‌شود

در بخش آهن‌ اسفنجی نیز آمارها حاکی از ظرفیت فعلی ۳۶ میلیون تنی و برنامه‌ریزی برای اجرای ۱۱ میلیون تن ظرفیت جدید و قابل تحقق است، بنابراین جمع ظرفیت به ۵۲ میلیون تن خواهد رسید و با توجه به پیش‌بینی ظرفیت ۵۲ میلیون تنی در افق چشم‌انداز در این حوزه، با موازنه کامل در این بخش مواجهیم.

فولاد موفق در هدف‌گذاری

در بخش فولاد، ظرفیت فعلی ۳۹ میلیون تن و ظرفیت طرح‌های در دست اجرا و قابل تحقق ۱۶ میلیون تن است. بر این اساس جمع ظرفیت قابل تحقق ۵۵ میلیون تن خواهد بود و مطابق با هدف‌گذاری انجام شده در افق چشم‌انداز است.

سخن پایانی

از مجموع موارد یادشده این‌طور برداشت می‌شود که با توجه به تامین عمده سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز، دستیابی به اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴ و تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد در این سال، امکان‌پذیر است. هرچند باید چاره‌ای اساسی برای توسعه اکتشاف و افزایش استخراج سنگ آهن، اندیشید یا از راه‌های دیگری این کمبود را ‌ر‌فع کرد.