با رونق بازار ارزهای دیجیتال صحبت از مالیات نیز شد. امریکا قدم اول را در این زمینه برداشت و سنای امریکا لایحه مالیات بر رمز ارزها را با ۶۹ رأی موافق و ۳۰ رأی مخالف، بدون در نظر گرفتن اصلاحیه ارائه شده، تصویب کرد. در ایران نیز بعد از مدت‌ها سازمان امور مالیاتی ایران پیشنهاد داد، برای اخذ مالیات از این بازار چارچوبی قانونی تعریف شود. پیرامون این موضوع گفتگویی با سیده مهکامه شریف زاد بنیان‌گذار انجمن رمز ارز ایران داشتیم که در ادامه مشروح این گفتگو را مشاهده می‌کنید.

بحث مالیات بر رمز ارزها شامل چه حوزه‌هایی می‌شود؟

بحث مالیات می‌تواند مشمول هر کسب‌وکاری در این حوزه و شاخه‌های متعددی از آن شود. موضوع مهم این هست که چارچوب معاملات، تجهیزات، پایه و اساس آن‌ها مورد درک درستی توسط کارشناسان مالیاتی قرار گیرد. همچنین سازوکار مناسبی برای اخذ مالیات تدوین گردد. اینکه صرفاً رده مالیاتی تعریف شود، کافی نیست و باید به بقا و آینده کسب‌وکارها به نفع هر دو طرف فکر شود و بررسی کارشناسی انجام شود. در این بین نظر متصدیان و سابقه‌داران این حوزه در تعامل با سازمان مالیاتی بسیار حائز اهمیت است و باید از روال یک‌سویه و تصمیمات غلط جلوگیری شود.

در ایران تا به امروز مالیاتی اخذ شده است؟

بله در ایران مالیات اخذ شده است. برخی شرکت‌ها که از ابتدا فعالیت خود را به صورت یک استارتاپ ساده در این زمینه آغاز کرده بودند، در زمان بسیار کوتاهی تبدیل به شرکت‌های مهم فعال در زمینه بلاک چین و رمز ارز شدند و در حال حاضر تأثیر بسیار بسزایی در این مارکت دارند. شرکت پارس بیت نیز به عنوان یکی از فعالان این صنعت از سال ۹۸ در حال رد کردن اظهارنامه‌های شفاف مالیاتی و پرداخت آن به سازمان مالیات است. لذا به‌عنوان یک شرکت ثبت شده، بر هیچ‌کسی پوشیده نیست که با هر سازوکار مالی ولو اینکه هنوز نظام‌مندی مشخصی برای کسب‌وکارهای رمزارز، بلاک چین و ماینینگ مشخص نباشد، یک شرکت موظف به پرداخت مالیات خود است که این کار توسط چندین شرکت فعال در این حوزه در حال انجام و رسیدگی است. این موضوع نیاز به تعیین چارچوب مشخص و تعاملی در این مسیر دارد تا به شکل واقعی و یک دست انجام شود.

از چه فعالیت‌های رمزارزی مالیات گرفته شده است؟

به طور دقیق مشخص نیست که در ازای چه فعالیت‌هایی مالیات اخذ شده است اما شرکت پارس بیت به‌عنوان شرکت فعال در زمینه تبادلات رمز ارز کلیه فرایند مالیاتی مربوط به این بخش را از ابتدا انجام داده است. نکته مهم این است که هنوز سازوکار مشخصی تدوین نشده و احتمالاً هر شرکتی در این فضا تنها با مشاوره و به صورت تجربی در حال رد کردن مالیات‌های خود است. این امر به شدت موجب گمراهی شده است و بلاتکلیفی در نحوه رد کردن مالیات‌ها با توجه به پیچیدگی کار در بخش تبادلات و همین‌طور گذشت زمان، کار را برای هر ۲ طرف سخت‌تر خواهد کرد.

بحث مالیات چه فرصت‌ها و تهدیدهایی برای فعالین حوزه رمز ارز خواهد داشت؟

بحث مالیات برای کسب‌وکارهای داخلی فرصتی ایجاد نخواهد کرد و در ازای پرداخت مالیات در ایران متأسفانه خدماتی در اختیار کسب‌وکارها قرار نخواهد گرفت. برخلاف سایر کشورها که یک دیدگاه ۲ طرفه بر مالیات حاکم است و خدمات به صورت ۲ طرفه اتفاق می‌افتد در ایران چنین نیست اما از صدمات آن می‌توان به محدودسازی کسب‌وکارهای خرد و گاها جلوگیری از پیشرفت آن‌ها خارج از استارت‌آپ ها اشاره کرد. راه‌حل این موضوع نیز این هست که در جای دیگری برای پوشش استارتاپ‌های قوی و گسترش فضای ترغیب جبران شود. همچنین تکامل یک استارت آپ را به سمت توسعه و کارآفرینی سوق دهند. البته نباید از مزایای مالیات بخصوص در مارکت رمز ارز ایران غافل ماند. به نظر بنده وضع مالیات و اخذ آن از شرکت‌های ثبت شده فعال در این زمینه می‌تواند به جلوگیری از کلاه‌برداری‌ها، شفافیت تراکنش‌ها، ترغیب مردم به استفاده از شرکت‌های ثبت شده و حداقل تحت نظارت نهادهای مالیاتی اشاره کرد. همچنین از ایجاد ویروسی سایت‌های بلاتکلیف در این حوزه بدون هیچ تخصص و صرفاً جهت کلاه‌برداری از مردم جلوگیری به عمل می‌آید. حداقل باید این فضای جداسازی را مشخص کرد. اخذ مالیات از شرکت‌های فعال موجب تعیین سازوکار مناسب و واحدی میان فعالین حوزه می‌شود و آن‌ها را از بلاتکلیفی خارج می‌کند. قطعاً کارآفرینان این مارکت با دانستن مسیر مالیاتی مشخصی، می‌توانند از توانایی‌های خود در تأمین نیاز رمز ارز کشور و کمک به نهادهای مختلف با اطمینان نفس بیشتری در شرایط کنونی رفتار کنند. بسیاری از مسیرهای اشتباه در این زمینه اصلاح می‌شود و به سمت کارآمدی حرکت خواهیم کرد.

در چه شرایطی وضع مالیات به نفع فعالان و مردم خواهد بود؟

وضع مالیات در این حوزه می‌تواند به نفع همه باشد، به شرطی این که یک سویه انجام نشود. دیدگاه اشتباهی در میان کاربران هست که می‌بایست به آن‌هم اهمیت داده شود. لذا شما اگر به‌عنوان یک خریدار یا فروشنده از شرکتی که مالیات خود را پرداخت می‌نماید استفاده نمایید، دیگر مشمول مالیات نخواهید شد و یک‌بار مالیات تراکنش شما توسط آن شرکت با ارائه سند و مدرک، قابل ارائه هست و پرداخت شده است. در نتیجه نیازی به نگرانی برای پرداخت مالیات و کار کردن با حساب‌های شخصی نیست. به‌عنوان یک کارگزار می‌توانید از خدمات شرکت‌های رمز ارز با خیالی آسوده از پرداخت مالیات در آینده و بدهی‌های مالیاتی به انجام تراکنش‌های خود بپردازید. تمامی این موارد نیازمند درک صحیح و تعامل میان فعالین رمز ارز و کارشناسان سازمان است که امیدواریم به صورت یک‌طرفه تصمیم‌گیری نشود و در مشورت و جلسات هم‌اندیشی اتفاق افتد.

پیشنهاد سازمان امور مالیاتی ایران برای مالیات گرفتن از این بازار در چه چارچوبی هست؟

به نظر می‌رسد پیشنهاد سازمان مالیاتی تخصصی صورت نگرفته است و صرفاً یک عجله برای اخذ مالیات از کسب‌وکارهای این حوزه است. بهتر ابتدا سازوکار فعالیت و قانونمندی برای این کسب‌وکارها صورت پذیرد و سپس اخذ مالیات در دستور قرار گیرد. به طور مثال شرکت پارس بیت از سال ۹۸ خود را به‌عنوان یک شرکت ثبت شده و فعال در زمینه بلاک چین و رمز ارز به سازمان مالیاتی معرفی کرده است و با وجود عدم قانون‌گذاری در این حوزه به‌عنوان یک شرکت فعال وظیفه خود دانسته است که در چارچوب قانون و بنا به چرخه کسب‌وکاری خود مالیات ارزش‌افزوده را اظهار و رد نماید. امثال این شرکت‌ها با دغدغه توسعه و ورود این نظام و شیوه پرداخت به کشور به صورت دغدغه مند کار خود را آغاز کرده‌اند و هدف از این کار نیز با در نظر داشتن عدم سازوکار مشخص، صرفاً نمایش اصالت کاری آن شرکت و تمرکز بر شفافیت بوده است تا زمانی که این تعامل میان سازمان مالیاتی و درک نیازمندی آن صورت پذیرد.

این روند برای کسب‌وکارهای جدید به چه صورت هست؟

اما این موضوع در حال حاضر برای چند شرکت محدود و قدیمی فعال در این حوزه صدق می‌کند و برای ورود و گسترش کسب‌وکارهای جدید و ساماندهی آن‌ها این شیوه به تنهایی پاسخ‌گو نیست و شرکت و کارفرمای جدید می‌بایست ابتدا از ثبات و استحکام کاری خود در جامعه مطمئن شود و سپس به موضوع مالیاتی و ثبت شرکت بپردازد. در نتیجه لزوم قانون‌گذاری منسجم پیش از اخذ سازوکار مالیاتی بازهم در اولویت قرار دارد. کما اینکه شرکت‌های فعال کنونی نیز در یک گمراهی و خلاء به سر می‌برند و هرکدام با یک شیوه مشاوره‌ای اقدام به پرداخت مالیات می‌نمایند. بهتر است سازمان مالیاتی در یک شرایط یکسان به تعیین سازوکار مناسب اخذ مالیات در گرفتن مشاوره از شرکت‌های فعال کنونی بپردازد و روال کلی اخذ مالیات را برای سازمان‌ها و شرکت‌های علاقه‌مند به ورود مشخص نماید. بحث مالیاتی صرفاً موضوع اخذ مالیات و کسب درآمد سازمان‌های مالیاتی هم به تنهایی نیست و می‌تواند کمک شایانی به بحث نظارت‌ها و شفاف‌سازی‌ها و حتی کمک به فرایند قانونمندسازی این حوزه نماید اما تأکید می‌کنم که این موضوع بسیار حائز اهمیت است و هر تصمیم اشتباهی و سازوکار نامناسبی در آن می‌تواند از ورود سرمایه یا خروج آن و سوق دادن کسب‌وکارها به سمت زیرزمینی شدن حمایت نماید تا اینکه منجر به اصلاحات و کارآمدی شود.

پیش‌بینی می‌کنید این موضوع اجرایی شود، با چه واکنش‌هایی روبه‌رو خواهیم شد؟

اگر فرآیند گرفتن مالیات از کسب‌وکارهای این حوزه با یک دیدگاه کارشناسانه و منصفانه باشد قطعاً مورد استقبال فعالین این حوزه قرار خواهد گرفت. در نظر داشته باشید شرکت پارس بیت و تعدادی دیگر از شرکت‌های فعال که به صورت حقوقی فعالیت می‌کنند، در حال حاضر که قانونی در این زمینه وجود ندارد. آن‌ها مالیات درآمد خود را پرداخت می‌کنند. همچنین ابلاغ یک سازوکار و رده مالیاتی واحد می‌تواند باعث یکپارچگی بیشتر کسب‌وکارهای فعال این حوزه شود. هیچ فعالی قطعاً مخالف مالیات دادن نیست و برخی فعالین این حوزه پیش‌تر در مورد بحث مالیات اظهارنظرهای مثبتی کرده‌اند که سازمان مالیات کشور می‌تواند از این صحبت‌ها در راستای بهتر درک کردن این حوزه و تبیین ساختار مالیاتی استفاده کند. لذا تأثیر مثبت یا منفی این تصمیم بستگی به تعامل و هم‌اندیشی ۲ طرفه میان سازمان مالیاتی و کارشناسان و متصدیان این حوزه دارد. بازخورد این تصمیم کاملاً در اختیار سازمان مالیاتی است و اگر به درستی صورت نگیرد، تأثیر منفی زیادی به جا خواهد گذاشت و اگر به صورت صحیح اتخاذ شود، بسیار بهینه پیاده‌سازی می‌شود.

چه توصیه‌ای به مسئولان پیرامون این موضوع دارید؟

با توجه به اینکه این حوزه قابلیت‌های بسیار خوبی جهت ارزآوری یا بهتر است بگوییم صادرات و واردات در کشور دارد، می‌تواند در شرایط تحریم کنونی کمک بسیار مؤثری به کسب‌وکارها و بازرگانان داشته باشد، اکیداً پیشنهاد می‌کنیم که با فراهم کردن چارچوبی مناسب سعی در جهت سهل کردن فعالیت‌های کسب‌وکارهای این حوزه داشته باشند. هرچقدر کسب‌وکارهای حقوقی با اطلاعات شفاف و قابل‌پیگیری بیشتر شود، قطعاً مشکلات کمتری در آینده در این حوزه ایجاد خواهد شد و زمان مهم‌ترین عاملی است که متأسفانه به راحتی در کشور ما از کنترل خارج است و ضربه سنگینی به تصمیمات راهبردی در زمان مناسب میزند. در نتیجه آسیب‌های جدی در آینده به دنبال خواهد داشت. قطعاً نیازمند بررسی دقیق برای پیاده‌سازی هر چه بهتر تصمیمات هستیم و می‌بایست به شدت از اظهارنظرهای عجولانه و غیر کارشناسی در این زمینه جلوگیری کرد اما به همان اندازه هم نباید زمان را از دست داد. نباید بیشتر از این جلوی گسترش فضای کاری و توسعه را گرفت و باید به سهولت و ورود سرمایه هرچه بیشتر و بهتر به سازمان‌ها کسب‌وکارها هم فکر کرد. هرچقدر کسب‌وکارها بتوانند در یک چارچوب مشخص، شفاف و کارشناسی شده به دور از تصمیمات سلیقه‌ای فعالیت کنند قطعاً راه برای پیوستن تعداد بسیار بیشتری از افراد علاقه‌مند به این حوزه باز خواهد شد ولی هرچقدر بر سر راه فعالیت کسب‌وکارها به وسیله تصمیمات غلط و سلیقه‌ای سنگ‌ اندازی شود، قطعاً کسب‌وکارها به سمت زیرزمینی شدن خواهد رفت و کنترل این حوزه قطعاً از دست نهادهای ذی‌ربط خارج خواهد شد که می‌تواند هزینه بسیار کلانی را متحمل کشور کند. از این پتانسیل و روحیه همکاری که هم‌اینک در بسیاری از فعالین ای حوزه وجود دارد، باید استفاده کرد. تلاش‌های فراوانی توسط همکاران در زمینه رایزنی با سازمان‌های مالیاتی و اطمینان از چارچوب مناسب هم وجود دارد و نزدیک به سازوکار صورت گرفته است اما این موضوع کافی نیست و می‌بایست این همکاری دو طرفه باشد. متأسفانه نمونه بد و غلط یکی از همین تصمیمات، اظهارنظرهای عجولانه و مسیر کاری فعالین با کلمه‌ای به اسم اینماد است که از نظر بنده نظام مالیانی بسیار شفاف‌تر از صرفاً اخذ یک نماد الکترونیک در فضای مجازی است و سازوکار یک شرکت با نظام مالیاتی بسیار مشهودتر است.