درجا زدن در اکتشاف
کورش شعبانی ـ رئیس کمیته اکتشاف خانه معدن ایران
با نگاهی به کارنامه معاونت معدنی در سالی که روزهای پایانی آن را سپری می کنیم، باید گفت در بخش اکتشاف، خواسته ها و برنامه هایی که مدنظر معاونت معدنی بوده، نمره مثبت و قابل قبولی کسب کرده، اما برای تحقق این اهداف هنوز راه درازی پیش رو است.آنچه باید موردتوجه ویژه قرار گیرد، سرعت عمل در اجرای برنامه ها است. به طورمثال، برگزاری مزایده های معدنی در سالی که به پایان آن نزدیک می شویم، چندین نوبت جابه جا شد و زما نبندی ها به تاخیر می افتاد که این موضوع مشکلات زیادی به دنبال داشت.به عبارت ساده تر، از زمانی که قرار بود آزادسازی ها انجام گیرد و مزایده وارد چرخه فعالیت های اکتشافی شود تا وقتی این فرآیند به مرحله اجرا رسید، زمانی طولانی، بین ۶ تا ۱۰ ماه، سپری شد.برای مثال، اعلام می شد که مزایده در فلان تاریخ مشخص برگزار می شود، اما به تعویق می افتاد و تا چند ماه بعد از آن هم، برگزار نمی شد و این اتفاق چندین و چند بار رخ داد.باتوجه به اینکه اکتشاف فرآیندی پرهزینه، پرریسک و زمانبر است و اگر قرار باشد، مکتشف به هر دلیلی ماه ها و سال ها در ابتدای راه معطل بماند، به فعالیت در این بخش خدشه وارد می شود که این موضوع، محل اشکال است.ایراد دیگر این است که در برخی موارد، سپرده های ثابت، برای شرکت در مزایده، مدت ها در بانک ها بلوکه می شوند که این زمان حتی به چندین سال هم رسیده است. خواب سپرده، به ویژه در سال های اخیر که با تورم شدیدی روبه رو هستیم، موجب کاهش شدید ارزش سرمایه اولیه می شود، بنابراین ضرر و زیان قابل توجهی به متقاضی شرکت در مزایده وارد می شود.از سوی دیگر، بعد از اینکه بهره بردار و مکتشف توانست در مزایده معدنی محدوده ای را در اختیار بگیرد، باز برای اینکه بتواند استعلام های منابع طبیعی، محیط زیست و... را اخذ کند و اجازه آغاز فعالیت را بگیرد، باید مدت زمان مدیدی که حتی به بیش از یک سال هم می رسد، سپری کند که این هم به نوعی درجا زدن است.معنای برگزاری مزایده آن است که برای واگذاری یک مورد بخصوص با مشخصاتی ثابت و غیرقابل تغییر، از مردم دعوت می شود که با هم رقابت کنند، اما وقتی موانع و محدودیت های یک محدوده مشخص نشده است و معلوم نیست که از اساس اجازه کار در آن محدوده صادر می شود یا خیر، چه دلیلی دارد که آن محدوده به مزایده گذاشته شود؟ این روند واگذاری گنگ و بلاتکلیف است و هم اموال شرکت کننده در مزایده و هم وقت و عمرش را تا سال ها درگیر می کند.
در نهایت باز باید بر این نکته تاکید کرد که برنامه ریزی هایی که با هدف رونق اکتشافی انجام گرفته، دارای نقاط مثبت فراوانی است، اما در اجرای این برنامه ها ضعف هایی زیادی وجود دارد که انتظار می رود، با گذشت زمانی نزدیک به 2 سال از فعالیت مدیریت جدید بخش معدن این چالش های اجرایی هم از پیش پای اکتشاف گران برداشته شود. امروز بعد از آنکه نیمی از این مسیر با سعی و خطا طی شده است، جا دارد در برنامه ۱۴۰۲ ، ضعف ها، ایرادات و اشکالات به دقت دیده شوند و تلاشی مضاعف انجام گیرد تا این موانع از سر راه برداشته شوند. هدف اصلی و نهایی، رونق اکتشاف و سرعت بخشیدن به این فرآیند در کشور است تا در تامین خوراک صنایع معدنی خللی ایجاد نشود، زیرا اگر سرعت اکتشافات و تامین مواد اولیه معدنی متناسب با سرعت رشد صنایع پیش نرود، در آینده ای نه چندان دور برای تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع معدنی با مشکلاتی زیادی روبه رو خواهیم شد که این خواسته هیچ یک از مدیران معدنی کشور نیست. پیشنهاد مشخص این است که برای پیمودن این مسیر در کنار نیروهای جوان، از تجربه بخش خصوصی و نیروهای متخصص باتجربه بیشتر استفاده شود. به عبارت دیگر، کسانی که تجربه اجرایی و عملیاتی در این حوزه دارند، در برخی زمینه ها می توانند راه حل های اجرایی تری را ارائه دهند که گره از کار فروبسته این حوزه باز خواهد کرد.
