ورق گرم فولادی جزو محصولات انحصاری است و قیمت پایه آن در بورس کالا توسط شورای رقابت تعیین می ‌ شود. مطابق فرمول تعیین ‌ شده ازسوی شورای رقابت، قیمت پایه این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا عبارت است از ۹۵ درصد میانگین نرخ فروش ورق گرم فولاد فوب دریای سیاه و فوب چین که با احتساب دلار نیمایی برای تعیین قیمت پایه این محصول، بهای فروش آن در کانال ۱۸ هزار تومان خواهد بود. با این ‌ وجود در هفته ‌ های اخیر قیمت فروش نهایی ورق گرم فولاد مبارکه به بیش از ۲۷ هزار تومان افزایش ‌ یافته است. بر همین اساس می ‌ توان این ‌ طور ادعا کرد که این محصول در بورس کالا با احتساب دلار ۳۷ یا ۳۸ هزار تومانی مبادله می ‌ شود. روند رو به رشد بهای دلار در بازار آزاد و تقاضای قابل ‌ توجه برای خرید ورق گرم از محرک ‌ های اصلی خرید این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا است. در چنین فضایی تولیدکنندگان صنایع پایین ‌ دستی با اعتراض به شرایط یادشده خواستار اصلاح روند قیمت ‌ گذاری محصولات تولیدشده در بورس کالا هستند. این تولیدکنندگان معتقدند وابستگی قیمت محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد به دلار اشتباه است و باید این وابستگی حذف شود.

ضرورت حذف چسبندگی قیمت ورق به دلار

آنوش رحام، فعال صنعت فولاد در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت سیزدهم در ابتدای فعالیت خود وعده حذف چسبندگی دلار به قیمت محصولات فولادی و مواد اولیه تولیدشده در این زنجیره را مطرح کرد. با این ‌ وجود معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در طول ماه ‌ های گذشته خلاف وعده وزیر عمل کرده است.

راهکار اصلاح و جلوگیری از افزایش بی ‌ رویه قیمت ‌ ها، اصلاح روند تعیین قیمت پایه محصولات تولیدشده در این زنجیره در بورس کالا است. در واقع انتظار می ‌ رود دلار از فرمول کشف قیمت پایه حذف شود.

این فعال صنعت فولاد گفت: چنانچه این وعده اجرایی نشود، کلیه موارد مطرح ‌ شده ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر کنترل بازار، رؤیایی بیش نخواهد بود. در چنین شرایطی شاهد خواهیم بود که محصولات فولادی باتوجه به رقابت گسترده ‌ ای که برای خرید آنها شکل می ‌ گیرد، با احتساب دلار ۴۰ هزار تومانی مبادله می ‌ شوند. در واقع مهندسی عرضه زمینه رشد قابل ‌ توجه قیمت نهایی این محصولات را فراهم می ‌ کند. در شرایط فعلی، بهای فروش این محصولات در بورس و بازار آزاد به یکدیگر نزدیک شده است.

وی افزود: روند رو به رشد قیمت حتی در محصولاتی همچون گندله نیز به چشم می ‌ خورد، این ‌ در حالی است که میزان تولید گندله در کشور به ‌ مراتب بیشتر از نیاز بازار داخلی برآورد می ‌ شود؛ بنابراین تجدیدنظر در سیاست ‌ های دولت ضروری به ‌ نظر می ‌ رسد.

رحام گفت: مدت ‌ هاست معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت روش ‌ های مختلفی را برای تنظیم بازار اجرایی کرده، اما هیچ کدام از راهکارهای موردبحث در نهایت به نتیجه نرسیده است. این راهکارها صرفا بخشنامه ‌ های موضوعی بوده ‌ اند که هیچ ‌ گاه به ‌ طور کامل هم اجرایی نشده ‌ اند. در شرایطی که مدیریت کارآمد بر روند فعالیت صنعتگران وجود ندارد، عملکرد صنایع پایین ‌ دستی به ‌ شدت تحت تاثیر منفی قرار می ‌ گیرد. در چنین موقعیتی آسیب احتمالی به صادرات تولیدکنندگان نیز منتقل می ‌ شود. در واقع در آینده نزدیک باید شاهد افت صادرات محصولات فولادی کشور باشیم.

وی افزود: در حال حاضر قیمت ورق گرم فولادی در بورس کالا به قیمت این محصول در بازار آزاد نزدیک شده است. در حالی ‌ که ادعا می ‌ شد با عرضه تلفیقی زمینه تنظیم بازار ورق فولادی فراهم می ‌ شود، در نهایت تنها ۳ مورد عرضه تلفیقی (واردات و تولید داخلی) ورق گرم فولادی را در ماه ‌ های گذشته داشتیم. در واقع قرار بود باتوجه به نیاز مازاد بازار داخلی به ورق فولادی، بخشی از نیاز بازار داخلی از طریق واردات تامین شود اما این امر تحقق پیدا نکرد.

رحام گفت: صنایع پایین ‌ دستی خواستار این هستند که ورق فولادی را که کلیه نهاده ‌ های تولیدی آن (اعم از انرژی، مواد اولیه، دستمزد کارگر و...) با ریال تامین می ‌ شود، با احتساب قیمت تمام ‌ شده تولید، خریداری کنند، اما این خواسته خلاف وعده مسئولان هیچ ‌ گاه محقق نشده است.

وی افزود: ورق فولادی جزو محصولات انحصاری است؛ بنابراین انتظار می ‌ رفت نظارت دقیق ‌ تری بر فروش آن وجود داشته باشد، اما تنها برای پاک کردن صورت ‌ مسئله، عرضه این محصول به بورس کالا محول شده است؛ راهکاری که نه ‌ تنها نتیجه ‌ بخش نبوده، بلکه به رشد قابل ‌ توجه قیمت این محصول و حتی پیشی گرفتن آن از قیمت ورق در بازار آزاد منتهی شده است.

رحام گفت: در شرایط یادشده بخش بزرگی از تولیدکنندگان ورق گرم فولادی کشور توان رقابت در بازارهای صادراتی را از دست می ‌ دهند، زیرا رقابت ‌ های قابل ‌ توجه در فرآیند خرید مواد اولیه، سود صنایع پایین ‌ دستی را به حلقه ‌ های میانی و ابتدایی این زنجیره منتقل می ‌ کند.

از مجموع موارد یادشده می ‌ توان این ‌ طور نتیجه گرفت که تا وقتی مبنای قیمت ‌ گذاری قیمت تمام ‌ شده تولید نباشد، این دست مشکلات ادامه ‌ دار خواهند بود. در چنین فضایی ادعای مدیریت بازار از سوی مسئولان تنها در حد حرف است.

این فعال صنعت فولاد در پاسخ به سوالی مبنی بر چرایی ورود نکردن صنایع پایین ‌ دستی به واردات ورق فولادی با هدف تامین نیاز خود گفت: قیمت دلار در ماه ‌ های اخیر به ‌ قدری افزایش داشته که عملا امکان واردات وجود ندارد؛ به ‌ ویژه آنکه کشور با شرایط شدید تحریمی روبه ‌ رو است و عملا واردات هزینه ‌ برتر از گذشته برآورد می ‌ شود. علاوه بر این براساس تجربیات هر زمان فعالان بازار اقدام به واردات کالا کرده ‌ اند، تامین ‌ کنندگان اصلی با کاهش قیمت و رقابت، به واردکننده زیان رسانده ‌ اند. در چنین شرایطی صنایع پایین ‌ دستی از واردات برای تامین نیاز خود منصرف می ‌ شوند.

واردات، راهکار اصلی تنظیم بازار

عادل ابراهیم ‌ زاده، کارشناس اقتصاد در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: میزان تولید در حلقه ‌ های مختلف زنجیره فولاد کشور متفاوت است. به ‌ عنوان ‌ مثال میزان تقاضا برای خرید ورق گرم فولادی در مقابل میزان عرضه آن به ‌ مراتب بیشتر برآورد می ‌ شود. در چنین شرایطی رقابت گسترده ‌ ای برای خرید این محصول شکل می ‌ گیرد که به رشد قابل ‌ توجه بهای آن منتهی می ‌ شود.

وی افزود: باتوجه به روند رو به رشد بهای ورق فولادی در ماه ‌ های گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشنهاد داد شرکت فولاد مبارکه به ‌ عنوان اصلی ‌ ترین تولیدکننده ورق گرم فولادی اقدام به عرضه تلفیقی محصول کند؛ یعنی بخش قابل ‌ توجهی از نیاز بازار با تکیه ‌ بر واردات تامین شود. این راهکار برای چند دوره اجرایی شد اما ادامه ‌ دار نبود و با قطع واردات ورق گرم به کشور دوباره تعادل میان عرضه و تقاضای ورق گرم از رینگ معاملاتی بورس کالا، برچیده شد.

ابراهیم ‌ زاده گفت: بخشی از تقاضای ورق فولادی در هفته ‌ های اخیر از روند رو به رشد نرخ دلار و دورنمای روشن آن در بازار آزاد نشأت می ‌ گیرد. وی افزود: در شرایط یادشده افزایش واردات ورق گرم تنها راهکار برای بازگشت ثبات به این بازار است؛ هرچند محدودیت ‌ های متعددی در مسیر واردات وجود دارد که در ماه ‌ های گذشته مانع بازگشت ثبات به بازارها شده ‌ است. در درجه نخست آنکه محدودیت ‌ های ارزی و فروش دلار در کانال ۴۵ هزار تومان در بازار آزاد، از صرفه اقتصادی ورود این محصول به بازار داخلی می ‌ کاهد. تحریم و محدودیت در تعاملات بین ‌ المللی نیز روند ورود این محصولات به کشور را با دشواری روبه ‌ رو می ‌ کند و چنانچه مسیر ورود ورق گرم فولادی به کشور تسهیل شود، می ‌ توان بخشی از کسری بازار را تامین کرد.

وی افزود: تولید انحصاری ورق گرم فولادی و همزمان محدودیت در تامین انرژی فولادسازان در ماه ‌ های سرد سال، محدودیت در تولید و تامین ورق گرم فولادی کشور را تشدید کرده است. در چنین شرایطی میزان تقاضا برای ورق گرم فولادی از میزان عرضه برای خرید آن پیشی می ‌ گیرد. برای رفع مشکلات یادشده از سیاست ‌ گذاران انتظار می ‌ رود با تجدیدنظر در شرایط تولید و قیمت ‌ گذاری ورق فولادی، زمینه رفع مشکلات حاکم بر این بخش را مرتفع کنند.

سخن پایانی

چند ماه قبل گزارشی با عنوان تخلف فولاد مبارکه منتشر و جنجال ‌ آفرین شد. براساس این گزارش شرکت فولاد مبارکه اقدام به ارزان ‌ فروشی ورق گرم فولادی کرده و از فاصله قیمتی میان بهای ورق گرم در بورس کالا و بازار آزاد به ‌ عنوان تخلف این شرکت نام ‌ برده شده بود. این در حالی است که ورق گرم کالایی انحصاری است و قیمت پایه آن در بورس کالا، توسط شورای رقابت تعیین می ‌ شود. علاوه بر این به ‌ اعتقاد فعالان صنایع پایین ‌ دستی قیاس بهای ورق گرم فولادی در بازار آزاد و بورس کالا اشتباه است. ورق گرم فولادی با تکیه ‌ بر منابع داخلی تولید می ‌ شود و در نتیجه قیمت ‌ گذاری آن براساس نرخ دلار در بازار آزاد اشتباه و به ‌ ضرر صنایع پایین ‌ دستی است. نبود نظارت دقیق بر فرآیند قیمت ‌ گذاری ورق گرم چالش ‌ های متعددی را به تولیدکنندگان تحمیل می ‌ کند، ازجمله آنکه از توان رقابت این صنایع در بازارهای جهانی می ‌ کاهد؛ بر همین اساس فعالان صنایع پایین ‌ دستی فولاد کشور خواستار اصلاح فرآیند قیمت ‌ گذاری محصول موردبحث هستند.