در سال ۲۰۱۵ تولید فولاد ایران ۳۲ میلیون تن بود و در همان سال با توجه به برنامه توسعه صنعت فولاد، چشم‌انداز تولید فولاد کشور، برای افق ۱۴۰۴، ۵۵ میلیون تن تعیین شد. برمبنای سند راهبردی وزارت صمت انتظار می‌رود تولید فولاد به ۵۵ ملیون تن در سال ۱۴۰۴ برسد. در ابتدای این هدف‌گذاری ایران به مشارکت و همراهی شرکت‌های معتبر اروپایی خوش بین بود اما در ادامه، با بازگشت تحریم‌های امریکا، حضور این شرکت‌ها با چالش روبه‌رو شد. با این‌همه برنامه‌ریزی برای تحقق این هدف انجام شده و بسیاری بر دستیابی به اهداف یادشده امیدوارهستند. ‌

معاون مدیرکل دفتر فرآوری و کانه‌آرایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور اعلام کرد از هدف‌گذاری تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ خبر داد. به گزارش ایرنا از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، غلامحسین قربان‌کریمی با بیان اینکه در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده، اظهار کرد: تحقق این هدف مستلزم استخراج ۱۶۰ میلیون تن سنگ آهن در سال است و دستیابی به این هدف نیازمند افزایش تولید در معادن، بهره‌برداری از معادن جدید و همچنین انجام اکتشافات جدید جهت تامین پایدار سنگ آهن مصرفی در صنایع فولاد است.

وی افزود: براساس پایش میدانی معادن بزرگ سنگ آهن در کشور، درحال‌حاضر ذخیره سنگ آهن کشور در حدود ۳.۵ میلیارد تن است و ۹۰ درصد این ذخایر از نوع مگنتیت و مابقی ذخایر به‌طور عمده هماتیت و به ندرت سایر اکسیدهای آهن است.

معاون مدیرکل دفتر فرآوری و کانه‌آرایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان اینکه از ذخایر هماتیتی بزرگ دنیا به‌عنوان تشکیلات آهن نواری نام برده می‌شود، تصریح کرد: این ماده معدنی مربوط به سپرهای قدیمی و دوران پالئوپروتروزوئیک است.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به فقدان سنگ‌های مذکور در ایران، می‌توان نتیجه‌گیری کرد ذخایر اقتصادی مهم از تشکیلات آهن نواری (شامل افق‌های هماتیت) مشابه آنچه در اوایل پروتروزوئیک در سپرهای قدیمی قابل مشاهده است در ایران وجود ندارد و کانسارهای اولیه هماتیت در ایران گسترش محدودی دارند.

قربان‌کریمی اضافه کرد: از جمله ذخایر هماتیتی در کشور می‌توان به ذخایر استان‌های جنوبی به ویژه استان هرمزگان مانند معدن آک‌کهور، رضوان و تنگه‌زاغ اشاره کرد.

وی، مجموع ذخایر شناخته شده این معادن تاکنون را کمتر از ۲۰۰ میلیون تن عنوان کرد و گفت: به جز ذخایر بسیار کوچک هماتیت اولیه، این کانی اغلب حاصل دگرسانی کانسارهای اولیه مگنتیت است و بخش عمده باطله‌های معادن و کارخانه‌های کنسانتره سنگ آهن را هماتیت تشکیل می‌دهد و این باطله‌ها می‌تواند به عنوان منبع قابل توجهی از هماتیت درنظر گرفته شود.

معاون مدیرکل دفتر فرآوری و کانه‌آرایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، مسئله فرآوری را از موانع اصلی بهره‌برداری و تولید محصول قابل فروش از ذخایر هماتیتی عنوان کرد و افزود: پرعیارسازی این ذخایر با چالش همراه است و راندمان عملیات روش‌های ثقلی و مغناطیسی شدت بالا، در بهترین حالت کمتر از ۳۰ درصد است.

وی تاکید کرد: این فرآیند نیازمند تحقیقات و بررسی به لحاظ خواص‌سنجی و کانی‌شناسی فرآیند و بکارگیری روش‌های نوین و بهینه‌سازی شده فرآوری دارد.

قربان‌کریمی با بیان اینکه درحال‌حاضر تحقیقات روی روش‌های مختلف در داخل کشور و سایر کشورها در دست اقدام است، یادآور شد: یکی از شاخص‌ترین این روش‌ها، استفاده از روش‌های حرارتی برای تبدیل هماتیت به منیتیت و سپس استفاده از روش‌های جدایش مغناطیسی برای پرعیارسازی این ذخایر است.

وی ادامه داد: در این روش کنترل شرایط برای پایین نگه داشتن هزینه‌های عملیاتی و نرخ تمام شده حائز اهمیت است و از آنجایی‌که در راستای راندمان مناسب واحدهای گندله‌سازی بهتر است بخشی از خوراک ورودی هماتیت باشد لذا تا جایی‌که امکان‌پذیر است باید از روش‌های پرعیارسازی مناسب برای تولید کنسانتره هماتیتی استفاده شود.

معاون مدیرکل دفتر فرآوری و کان‌هآرایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور همچنین گفت: با رفع چالش‌های فرآوری، امکان بهره‌برداری و اکتشاف ذخایر هماتیتی ایران از دیدگاه اشتغالزایی در قالب بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌تواند مدنظر قرار گیرد که تاثیر مهمی در توسعه اقتصادی و صنعتی مناطق مختلف کشور خواهد داشت.

مشکلات بر سر راه تحقق اهداف

باتوجه به موارد یادشده برخی نیز بر موانعی که می‌تواند مانع از تحقق هدف‌گذاری‌ها شود اشاره دارند. از جمله این موارد عبارتند از:

- جانمایی‌های نادرست و ایجاد کارخانجات فولاد در مناطق خشک و مرکزی کشور و چالش تامین آب مورد نیاز این کارخانه‌ها

- بروز نبودن برخی ماشین‌آلات حوزه‌های تولیدی و بالا بودن هزینه‌های تعمیرات

- معطل ماندن بارهای صادراتی صنایع پایین دستی در گمرکات مرزی به دلایل بخشنامه‌های خلق‌الساعه

- زمانبر بودن انجام امور گمرکی در شرایط پاندمی کرونا که در نهایت به رشد هزینه‌های تولید می‌انجامد.

- صدور و لغو تحریم‌ها و انحصار فناوری نزد کشورهای پیشرفته که این موضوع باعث شده است تا با نوسان رشد دانش بومی‌سازی و فناوری‌های مدرن و واردات دانش فنی روبه‌رو شویم.

- ضعف زیرساخت‌ها در حوزه ی حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت کشور است که باعث تحمیل هزینه‌های بسیار زیادی به اقتصاد کشور شده است.

- فاصله جغرافیایی که بین معادن و صنایع بالادستی با صنایع میانی وجود دارد و ضعف در سیستم حمل‌ونقل به بالا رفتن هزینه‌های تولید می‌انجامد.

- کمبود برق و گاز که در برهه‌‌هایی از سال باعث سهمیه‌بندی انرژی تولیدکنندگان و صنایع شده و در میزان تولید اختلال ایجاد می‌کند.

- کمبود مواد اولیه یکی از مهم‌ترین چالش‌ها است. ازآنجاکه ایران دارای ذخایر غنی سنگ آهن، انرژی و گاز فراوان، نیروی انسانی فعال، جوان، مبتکر و متخصص برخوردار است، قابلیت تولیدات بالایی در زمینه محصولات فولادی دارد اما به شرط آنکه زیرساخت‌های دیگر هم فراهم باشد.

در این بین نیز زیرساخت‌هایی برای رسیدن به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال ۱۴۰۴باید فراهم شود که عبارتند از:

توسعه میادین گازی وتاسیس نیروگاه‌های خورشیدی و سیکل ترکیبی، اگر نتوانیم ظرفیت برق و گاز را افزایش دهیم، در دستیابی به افق ۱۴۰۴ تاخیر به وجود خواهدآمد. تاسیس سریع نیروگاه‌های خورشیدی و نیروگاه‌های سیکل ترکیبی جدید اطمینان بیشتری به ما می‌دهد.

طبق آخرین گزارش مشاوران طرح جامعه فولاد برای نیل به این هدف نیاز به سرمایه‌گذاری ۱۴ میلیارد دلاری در بخش بالادست زنجیره فولاد وجود دارد که شامل سنگ‌آهن، گندله، حوزه آهن اسفنجی، فولاد‌سازی و خصوصا مباحث زیرساختی مانند حمل‌ونقل ریلی، آب، برق، گاز و تجهیزات معدنی است. افزایش ظرفیت حمل‌ونقل ریلی به ۱۰۵ میلیون تن و حمل‌ونقل جاده‌ای و دریایی هرکدام ۵۰ میلیون تن. درحالی که بر اساس آمارها، در سال ۱۴۰۰ ظرفیت حمل مواد معدنی از طریق خطوط ریلی حدود ۴۵ میلیون تن بوده است. بنابراین برای سال ۱۴۰۴ باید این عدد به بیش از ۷۹ میلیون تن در بخش معدنی برسد که رسیدن به این عدد نیازمند برنامه‌ریزی سنجیده و تلاش بیشتری است. درباره سنگ‌آهن نیز در افق ۱۴۰۴ و تحقق ۵۵ میلیون تن فولاد، نیاز به حدود ۱۶۰ میلیون تن سنگ آهن است که هم‌اکنون در حدود ۹۰ میلیون تن تولید وجود دارد و با در نظر گرفتن طرح‌های تولیدی آتی، بر طبق نظر کارشناسان بیش از ۳۰ میلیون تن کسری کماکان در این خصوص وجود خواهد داشت و برای رفع این موضوع قطعا با توجه به برخورداری از ذخایر مناسب کشور، نیاز به اکتشافات جدید داریم.