در سال ۲۰۲۳، بازار خودرو جهان تحولات بسیاری را تجربه کرد و یکی از مهم‌ترین اتفاقات این صنعت، تمرکز بر طراحی‌های کوتاه‌مدت و فیس‌لیفت‌های به‌روز بود. بهبود رضایت مشتریان از خرید خودرو و برنامه‌های پیاده‌سازی جدی تولید خودروهای برقی از دیگر موارد مثبت بازار خودرو در سال جاری میلادی بود. در سال ۲۰۲۳ صنعت خودرو نیز مانند سایر بخش‌ها متاثر از وضعیت اقتصاد در سطح کلان، جنگ، رکود تورمی و... بود، با این حال روند همیشگی خود را طی کرد. البته در بخش‌هایی کاهش تولید ثبت شده، اما در مقابل تغییر و تحولاتی در فناوری‌های به‌کار گرفته شده رخ داده که این صنعت را امیدوار به ادامه فعالیت هدف‌مند و رونق تولید کرده است. صمت در این گزارش به مهم‌ترین تحولات جهانی صنعت خودرو در سال ۲۰۲۳ و تاثیر آنها بر صنعت خودرو ایران پرداخته که در ادامه می‌خوانید.

بازار خودرو ایران در ۲۰۲۳

برخی از کارشناسان معتقدند در سال ۲۰۲۳ میلادی تحولات جدید در منطقه خاورمیانه، از جمله توسعه صنعت خودرو در ایران و تلاش تولیدکنندگان خودرو برای ورود به بازار روسیه، نشان از رونق و تغییرات در صنعت خودرو دارد. ایران خودرو قصد دارد مدل تارا را در روسیه عرضه کرده و دامنه وسایل نقلیه خود را گسترش دهد، در حالی که سایپا قصد دارد تولید تندر را از سر گیری کرده و خودروها را به روسیه صادر کند. این تلاش‌ها با چالش‌هایی همچون وضعیت بازار روسیه، هزینه‌های حمل‌ونقل و کیفیت محصولات ایرانی روبه‌رو است. تحریم‌ها تأثیراتی روی صنعت خودرو ایران داشته و باعث نوسانات در سطح تولید شده است. همچنین از لحاظ فناوری، خودروهای ایرانی انتقاداتی برای عقب‌ماندگی فناوری دارند. هزینه ارسال خودروها به روسیه و رقابت با تولیدکنندگان محلی، چالش‌های قابل‌توجهی برای تولیدکنندگان خودرو ایرانی در بازار روسیه ایجاد می‌کند.صنعت خودرو ایران به‌عنوان سومین صنعت فعال کشور، پس از صنایع نفت و گاز، نقش مهمی در اقتصاد کشور داشته و ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۴ درصد از اشتغال کشور را به خود اختصاص داده است. این صنعت از دوران جنگ ایران و عراق و تحریم‌های بین‌المللی رنج برده، اما از دهه ۲۰۰۰ به بعد تجربه رشد قابل‌توجهی داشته و تولید سالانه بیش از ۱.۶ میلیون واحد را برآورد کرده است. ایران خودرو و سایپا از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودرو هستند و ایران خودرو به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو در خاورمیانه شناخته می‌شود. بدهی این صنعت به بانک‌های ایرانی حدود ۴ میلیارد دلار تخمین زده شده است و تولیدکنندگان کوچک‌تری نیز به این صنعت مشارکت داشته و انواعی از وسایل نقلیه را تولید می‌کنند.بازار خودروها در ایران، با رشد ۲۳.۷ درصدی در سال ۲۰۲۲، سومین سال متوالی بازار فروش خودروها را تجربه می‌کند. این رشد بسیار قابل‌توجهی است که نشان‌دهنده افزایش فروش خودروها در این بازار است. این افزایش نشان‌دهنده تقاضای بالا برای خودروهای جدید و افزایش فروش خودروهای سبک است، با این حال نرخ روز خودرو در ایران در چند سال گذشته دچار نوسانات بسیاری شده است.صنعت خودرو در ایران به توسعه قابل‌توجهی دست یافته و با تجزیه‌وتحلیل انجام شده، می‌توان توقع داشت که ارزش آن تا سال ۲۰۲۸ به ۵۴.۷۰ میلیارد دلار افزایش یابد. این رشد نشان‌دهنده تلاش‌های دولت ایران برای افزایش تولید محلی و کاهش هزینه‌های واردات است.

در حوزه تولید، شرکت‌های خودروسازی ایرانی، با افزایش تولید با استفاده از قطعات و مجموعه‌های تولید داخلی، به توسعه قابل‌توجهی دست یافته‌اند. این افزایش تولید نشان‌دهنده تلاش برای بهبود فناوری تولید و ورود به توافقات با دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی است. بااین‌همه، صنعت خودرو نیز با چالش‌هایی روبه‌رو است. از جمله کمبود تامین‌کننده‌ها و تحولات زنجیره تأمین که می‌تواند کارخانه‌های خاصی را تحت‌تأثیر قرار دهد. افزایش نرخ نفت نیز می‌تواند اقتصاد کشورهای صادرکننده نفت و کشورهای توریستی را متاثر کند و برای صنعت خودرو ایران تاثیراتی داشته باشد.در نهایت، با توجه به این تحولات و چالش‌ها، می‌توان گفت که صنعت خودرو در ایران در حال توسعه و رشد است. این صنعت توانمند است و با تلاش‌های دولت و شرکت‌های خودروسازی، می‌تواند به یکی از اصلی‌ترین بازارهای خودروسازی در منطقه خاورمیانه تبدیل شود.

اثر تغییرات صنعت خودرو جهان به ما نمی‌رسد

مسیح فرزانه، کارشناس صنعت خودرو در پاسخ به این پرسش که در سال ۲۰۲۳ صنعت خودرو در سطح جهان شاهد چه تغییر و تحولاتی بود به صمت اظهار کرد: براساس آخرین آمارهای اتحادیه خودروسازان اروپا، حدود ۵۶ میلیون دستگاه خودرو در سطح جهان تولید شده است. البته بیشترین سهم تولید خودرو در جهان در اختیار چین است و تولید و فروش حدود ۲۰ میلیون خودرو در بازار این کشور انجام می‌شود. ایالات‌متحده امریکا، چین و اروپا بزرگ‌ترین بازارهای خودرو جهان هستند. در زمان همه‌گیری کووید ۱۹ هم قیمت خودروها تا حدود ۳۰ درصد در سطح جهان افزایش یافت، هم هزینه حمل‌ونقل رشد داشت و هم اینکه به‌واسطه تعطیلی‌ها، افزایش دستمزد و کاهش نیروی کار، تولید خودرو به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت با تمام اینها از ۱۷ ماه گذشته تاکنون صنعت خودرو جهان رشد ۹ تا ۱۰ درصدی را از حیث فروش تجربه کرده که البته در کنار این رشد فروش شاهد رشد تولید هم بوده‌ایم.

حکمرانی هوش مصنوعی

کارشناس حوزه خودرو ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود برای سال آینده میلادی نیز در صنعت خودرو جهان هم در بخش فروش و هم تولید شاهد ۶ تا ۱۰ درصد رشد باشیم. این افزایش‌ها عدد چشمگیری نیست، اگرچه وقتی در صنعت خودرو جهان از تولید ۶۰ میلیون خودرو در طول یک سال صحبت می‌کنیم، ۸ تا ۱۰ درصد رشد هم عدد قابل‌توجهی است. وی افزود: بخشی از بازار فروش خودرو یا افترمارکت، لوازم یدکی را در برمی‌گیرد که این بخش نیز بعد از دوران همه‌گیری کرونا و بازیابی صنایع خودروسازی حدود ۸ درصد رشد داشته است. نگاه عمده درباره وضعیت صنعت خودرو در سال آینده میلادی ورود بیشتر هوش مصنوعی و فناوری خودروهای خودران به این صنعت است. البته باید به این موضوع نیز توجه کرد، اینکه تحولی که در عرصه ای‌سی‌یوها که عملا خودرو را مدیریت می‌کنند و حلقه ارتباطی که بین یک خودرو و خودروهای دیگر شکل می‌گیرد، مانند آنچه در تسلا و شرکت‌هایی مانند مرسدس بنز روی آن متمرکز هستند.

طراحی خودرو به سبک ۲۰۲۴

فرزانه در پاسخ به این پرسش که تغییر و تحولات جهانی چه تاثیری برصنعت خودرو ما داشته نیز اظهار کرد: به نظر من در مقیاس خیلی کم، تنها اتفاقی که متاثر از تحولات جهانی در صنعت خودرو ما مشاهده شده، در بخش طراحی بوده است. در این بخش خودروسازان ما تلاش کرده‌اند تولید خودروهای داخلی تا حدودی به‌روزتر باشند اما از نظر کیفیت، خدمات پس از فروش، فناوری و... قابل مقایسه با خودروسازان مطرح جهانی نیست و شاهد روزآمدی نبوده‌ایم.

وی ادامه داد: وقتی از صنعت خودرو صحبت می‌کنیم بخش اعظم این صنعت به افترمارکت یا همان تامین قطعات یدکی مربوط است. گردش مالی بخش افترمارکت در سال میلادی ۲۰۲۲ حدود ۶۴ میلیارد دلار و عمده آن در چین بوده است. از این ۶۴ میلیارد دلار، حدود ۷۳ درصد بازار آن مربوط به تایر، حدود ۹ درصد برای قطعات یدکی و بقیه مربوط به اکتان، روغن و روانکارها و... بوده است.

فرزانه اظهار کرد: میانگین تولید خودرو در بازارهای گوناگون، بعد از چین، عدد قابل‌توجه آن تا سال ۲۰۲۲ اروپا با ۴۰۰ میلیون خودرو، امریکا شمالی با ۳۵۰ میلیون دستگاه خودرو و در کشورهای حوزه خلیج‌فارس و ایران حدود ۸۰ میلیون دستگاه تولید خودروشده است. به نظرم در سال ۲۰۲۴ اتفاقی که برای صنعت خودرو می‌افتد در حوزه طراحی خواهد بود و طراحی‌ها متفاوت خواهد شد و در خودروها و به‌ویژه خودروهای آلمانی طراحی‌ها بیشتر فرم‌های آسیایی بازارپسند و گذرا پیدا می‌کند و خودروسازها مثل گذشته عمل نمی‌کنند قبلا بسیاری از خودروها طی چند سال تغییر در شکل ظاهری و طراحی نداشتند. از این به بعد پیش‌بینی می‌شود بسیاری از خودروهای پر فروش دست‌کم سالی یک تا دوبار فیس لیفت یا تغییر طراحی داشته باشند.

کارشناس حوزه خودرو در پایان گفت: واقعیت این است که نمی‌توانیم تغییر و تحولات صنعت خودرو را خیلی به بازار و صنعت خودرو کشورمان تعمیم دهیم که بیشتر به عدم‌روابط بین‌المللی و تحریم‌ها برمی‌گردد. کشورهای دنیا براساس اقتصاد آزاد با هم در ارتباطند که این موضوع کشور ما را در برنمی‌گیرد.

ادامه رکود نسبی در صنعت خودرو

آرش راهبر، کارشناس حوزه خودرو نیز درباره تغییر و تحولات جهانی صنعت خودرو به صمت گفت: صنعت خودرو در سال ۲۰۲۳ در مقیاس جهانی در واقع ادامه یک رکود نسبی را شاهد بود که ناشی از همه‌گیری کرونا و کاهش تولید خودرو در جهان است. صنعت خودرو دنیا طی سال‌های اخیر همواره متاثر از دو موضوع بسیار مهم بوده که یکی از آنها مقابله با آلودگی هواست که قرار است تبدیل به یک عزم جهانی شود. کرونا عامل تاثیرگذار دوم بود که به واسطه تعطیلی، دورکاری و... بر میزان و تیراژ تولید خودرو در جهان تاثیر بسیاری داشته و ما شاهد کاهش تولید خودرو بعد از همه‌گیری کرونا بودیم. این دو عامل تا سال ۲۰۲۳ همچنان نقش داشتند. به هر حال صنعت خودرو در سال ۲۰۲۳ نیز رونق چندانی نداشت و شاید بتوان تنها رویکرد مثبت این صنعت در سال جاری میلادی را تجارت و در واقع خریدوفروش خودروهای برقی دانست که قدری رونق داشته و براساس آمارها ظاهرا ۲۵ درصد افزایش تقاضا در این بخش ثبت شده است.

کاهش تولید خودرو در ایران

راهبر درباره صنعت خودرو کشورمان در سال ۲۰۲۳ میلادی با اشاره به اینکه تولید خودرو در کشورمان براساس آمارها کاهشی بوده، ادامه داد: متاسفانه در یک سال گذشته افزایش تولید خودرو نداشته و حتی در برخی تولیدات رکوردهای قبلی را نتوانسته‌ایم تکرار کنیم. با تمام اینها، تغییر و تحولاتی که به‌ویژه از نظر مدیریتی در صنعت خودرو ما رخ داد و مشکلات زنجیره تامین باعث شد کاهش تولید داشته باشیم. البته این کاهش تولید در داخل چندان متاثر از تحولات جهانی نبود، چون ارتباطات مستقیم و آزادی با صنعت خودرو جهان نداریم. صنعت خودرو ما بیشتر با چینی‌ها در ارتباط است. البته تلاش‌هایی هم در داخل انجام شده که نمی‌توان نادیده گرفت. به‌عنوان نمونه، تمرکز روی برقی‌سازی خودروهاست که به رویکردی جدی تبدیل شده است. در بخش برقی‌سازی و تولید خودروهای برقی پیش‌نیازها و زیرساخت‌های تولید این نوع خودروها یک‌طرف ماجراست و فاصله بسیار زیاد ما با فناوری‌های این بخش، سوی دیگر ماجرا. به هر حال فاصله ما برای تبدیل شدن به تولیدکننده خودرو برقی با خودروسازان مطرح جهان، خیلی زیاد است.

صنعت خودرو و بحران انرژی

کارشناس حوزه خودرو افزود: به نظر من، سال آینده میلادی صنعت خودرو از معضل تامین سوخت و انرژی و جنگ، که احتمالا منطقه خاورمیانه را به‌عنوان نبض نفتی جهان تحت‌تاثیر قرار خواهد داد، متاثر خواهد بود. این احتمال وجود دارد که قیمت سوخت افزایش پیدا کند و صنعت خودرو متاثر از این اتفاق دچار رکود شده و قیمت‌ها افزایش یابد. کما اینکه هنوز موضوع میکروچیپ‌ها حل نشده و ادامه دارد. خودروسازی دنیا در حال پوست‌اندازی است و به سمت برقی‌سازی بیشتر پیش می‌رود با این حال، هنوز زمان زیادی مانده تا کاملا برقی‌سازی محقق شود. در این میان شاید بحث آلودگی هوا قدری به روند برقی‌سازی سرعت ببخشد، اما این موضوع مهم نیز زیر سایه جنگ به محاق رفته است. راهبر در پایان گفت: اگر جنگ‌هایی که اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۳ را متاثر کرده، به مرحله تعیین‌تکلیف برسند، به احتمال زیاد صنعت خودرو در سال آینده میلادی رونق یابد. واقعیت این است که جنگ بر تمام صنایع و اقتصاد جهان سایه انداخته است.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش، صنعت خودرو د جهان همچنان متاثر از جنگ و رکود اقتصادی است که البته به واسطه تحریم‌ها و نداشتن روابط بین‌المللی، روی صنعت خودرو ما تاثیر چندانی نداشته است. در کل صنعت خودرو جهان به سمت برقی‌سازی حرکت می‌کند، محیط‌زیست و مبارزه با آلودگی همچنان در محور توجه خودروسازان و جامعه جهانی است. البته خودروسازان مطرح جهان، بیش‌ازپیش به طراحی و فیس‌لیفت خودروها توجه دارند.