رفع ناترازی با راه‌حل‌های استراتژیک
طبق آمار وزارت نفت، میانگین مصرف بنزین کشور از ابتدای سال تا اواخر شهریور ۱۱۶ میلیون لیتر در روز بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۳.۵ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
طبق آمار وزارت نفت، میانگین مصرف بنزین کشور از ابتدای سال تا اواخر شهریور ۱۱۶ میلیون لیتر در روز بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۳.۵ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است. شواهد حاکی از افزایش بی‌رویه مصرف بنزین در کشور است؛ به‌طوری که از مصرف ۷۰ میلیون لیتر در روز طی ده سال گذشته به بالای ۱۰۰ و گاها ۱۴۰ میلیون لیتر هم رسیده‌ایم. درحالی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ دولت به پیش‌بینی هزینه افزون بر ۳ میلیارد دلاری برای واردات بنزین اشاره شده که در سال ۱۴۰۱ از صادرات بنزین حدود یک میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشتیم. به این ترتیب، شاهد تحمیل کسری ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی بر بودجه سال آینده هستیم. کارشناسان معتقدند تسهیل واردات خودروهای غیربنزینی مانند خودروهای برقی و همچنین توسعه مصرف سوخت‌های جایگزین بنزین مانند سی‌ان‌جی، دو راهکار مهم برای حل این مشکل است که می‌تواند بر رفع معضل ناترازی بنزین اثرگذار باشد.
راه‌حلی کلیدی برای مشکل ناترازی بنزین
به‌باور کارشناسان، واردات بنزین عدم‌النفع بالای اقتصادی برای کشور دارد و به لحاظ امنیتی و سیاسی برای ما مشکل‌ساز می‌شود. از سوی دیگر، نمی‌توانیم تا بی‌نهایت تولید کنیم و همزمان افزایش مصرف هم داشته باشیم؛ بنابراین باید به سرعت سیاست‌هایی را در راستای اصلاح صنعت خودرو کشور و مدیریت مصرف بنزین به اجرا بگذاریم. دو راهکار مهم، تسهیل واردات خودروهای غیربنزینی مانند خودروهای برقی و همچنین توسعه مصرف سوخت‌های جایگزین بنزین مانند سی‌ان‌جی می‌تواند در کاهش جدی مصرف بنزین اثرگذار باشد.بحران ناترازی بنزین، اقتصاد کشور را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند، زیرا واردات مقادیر زیادی بنزین با هزینه قابل‌توجه را به‌دنبال دارد. با این حال، می‌توان با اعمال اصلاحات در صنعت خودرو و ترویج استفاده از سوخت‌های جایگزین، به‌ویژه گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی)، به‌طور موثر به این موضوع رسیدگی کرد. واردات پیش‌بینی شده ۳ تا ۵ میلیارد دلاری برای تامین بنزین موردنیاز در سال آینده، شدت بحران ناترازی بنزین را نشان می‌دهد. این مخارج قابل‌توجه، منابع ارزی را که می‌توان در سایر حوزه‌های اقتصادی استفاده کرد، کاهش می‌دهد. برای رفع این معضل، بررسی گزینه سوخت جایگزین که می‌تواند وابستگی کشور به واردات بنزین را کاهش دهد، ضروری است.
یکی از مهم‌ترین راهکارها، تولید خودروهای دوگانه‌سوز توسط خودروسازان ایرانی است. این خودروها می‌توانند با بنزین و سی‌ان‌جی کار کنند و به جایگزینی انعطاف‌پذیر و اقتصادی برای خودروهای سنتی بنزینی تبدیل شوند. با تمرکز بر تولید و پذیرش گسترده خودروهای دوگانه‌سوز، می‌توان وابستگی به بنزین و نیاز به واردات پرهزینه را به‌طور چشمگیری کاهش داد. اقدام موثر دیگر تشویق به استفاده از سی‌ان‌جی در بخش حمل‌ونقل است. این امر با انتقال تاکسی‌ها، تاکسی‌های اینترنتی، ون‌ها و سایر وسایل نقلیه مورداستفاده در صنعت حمل‌ونقل به سیستم‌های دوگانه‌سوز که از سی‌ان‌جی استفاده می‌کنند، محقق می‌شود. اعطای سهمیه مصرف سوخت سی‌ان‌جی به جای ارائه سهمیه اضافی بنزین ارزان به این خودروها، استفاده از سوختی جایگزین را ترویج می‌کند و ناترازی بنزین را به حداقل می‌رساند.بحران ناترازی بنزین در کشور نیازمند توجه فوری و راه‌حلی استراتژیک است. ایران با اجرای اقداماتی مانند محدود کردن مصرف خودروهای شخصی، مبارزه با سوءاستفاده از کارت سوخت و تمرکز بر تولید خودروهای دوگانه‌سوز با سوخت سی‌ان‌جی، می‌توان وابستگی خود را به بنزین وارداتی کاهش دهد. این انتقال نه‌تنها بار اقتصادی مصرف سوخت را کم می‌کند، بلکه به پایداری محیط‌زیست و توسعه صنعت خودرو داخلی نیز کمک خواهد کرد. کشورمان با پذیرش سوخت جایگزین، می‌تواند بر بحران ناترازی بنزین غلبه کرده و آینده انرژی خود را تضمین کند.
استفاده از خودروهای برقی در دستور کار باشد
رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به این موضوع که باید به سمت ایجاد رقابت در صنعت خودرو در کشور حرکت کنیم به صمت اظهار کرد: باید استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی با جدیت در دستور کار قرار بگیرد. استفاده از سوخت گاز طبیعی و ال‌پی‌جی نیز می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
وی ادامه داد: استفاده از خودروهای بنزینی حتما باید با کاهش مصرف در دستور کار باشد. همواره و به‌ویژه در شرایط کنونی استفاده از خودروهای با مصرف بالا، اصلا قابل قبول نیست و مشکلات عدیده‌ای را برای کشور ایجاد می‌کند. اگر روند فعلی ادامه یابد، بیش از پیش به واردات بنزین متکی خواهیم شد.
عضو کمیسیون انرژی مجلس خاطرنشان کرد: عدم‌برنامه‌ریزی برای مصرف درست سوخت، دست ما را در صادرات می‌بندد و از درآمدهای ارزی که می‌توانیم از این رهگذر به‌دست بیاوریم، بی‌نصیب می‌کند.
سنگدوینی گفت: موضوع مدیریت مصرف سوخت در کشور بسیار جدی است و باید به طرق مختلف تلاش کنیم حساسیتی نسبت به میزان مصرف انرژی در کشور به وجود بیاوریم.
وی ادامه داد: خودروهای پرمصرف بخش زیادی از هدررفت بنزین را در کشور رقم می‌زنند. باید برای اصلاح صنعت خودروسازی کشور چاره‌اندیشی کنیم. ایجاد رقابت مهم‌ترین عامل در بروزرسانی صنعت خودرو کشور خواهد بود.
عضو کمیسیون انرژی مجلس خاطرنشان کرد: ما هزینه بالایی در حوزه آلودگی محیط‌زیست می‌پردازیم. اصلاح صنعت خودرو کشور به حذف این هزینه منجر می‌شود و برایمان سود دارد. از هر طرف که به موضوع مصرف سوخت در کشور نگاه می‌کنیم، به این موضوع می‌رسیم که اصلاح صنعت خودرو کشور ضرورت دارد و باید با جدیت دنبال شود.
سنگدوینی گفت: باید به طرق مختلف تلاش کنیم رقابت را در صنعت خودرو کشور ایجاد کنیم. واردات خودروهای باکیفیت می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. باید به سمت تولید خودروهای باکیفیت و کم‌مصرف حرکت کنیم، در غیر این صورت، خسارت زیادی به کشور وارد می‌شود.
وی ادامه داد: اگر خودرو با کیفیت وارد کنیم، تولیدکننده داخلی مجبور به تولید خودرو باکیفیت می‌شود، زیرا اگر کیفیت را بالا نبرد از خودروساز خارجی عقب می‌افتد. اما در شرایط فعلی، خودروسازان داخلی هر خودرویی که تولید می‌کنند، بازار فروش دارند و دلیلی برای اصلاح کیفیت خودروهایشان نمی‌بینند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس در پایان خاطرنشان کرد: اگر اهتمام جدی برای اصلاح صنعت خودرو کشور نداشته باشیم، ناگزیر باید به واردات روزافزون تن دهیم که زیان زیادی برای اقتصاد ما به‌دنبال دارد.
اصلاح صنعت خودرو مهم‌ترین پارامتر است
محمدعلی خطیبی، کارشناس انرژی با اشاره به این موضوع که عوامل گوناگونی در بروز مشکل ناترازی بنزین در کشور موثر هستند به صمت گفت: هر ساله تعداد زیادی خودرو وارد ناوگان حمل‌ونقل کشور می‌شود، اما به این تعداد خودرو از رده خارج نمی‌شود. استفاده از خودروهای فرسوده به افزایش مصرف بنزین می‌انجامد و به ناترازی بنزین دامن می‌زند.وی ادامه داد: متاسفانه خودروهای تولید داخل مصرف بالایی دارند و حتی خودروهایی که وارد می‌کنیم نیز مصرف پایینی ندارند. در دنیا استاندارد مصرف بنزین به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش حدود ۴ تا ۵ لیتر بنزین است، اما خودروهای داخلی و حتی خودروهایی که وارد می‌کنیم به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش حدود ۱۰ تا ۱۵ لیتر بنزین مصرف می‌کنند. این مسائل نیز به مصرف بی‌رویه بنزین در کشورمان دامن زده است.این کارشناس انرژی توضیح داد: در یک فضای رقابتی قطعا بهبود کیفیت خودروها را خواهیم داشت. در شرایطی که واردات خودروهای باکیفیت خارجی را در دستور کار قرار دهیم، خودروسازان مجبور می‌شوند به بهبود کیفیت خودروهای تولیدی‌شان بپردازند و میزان مصرف بنزین موتورها را پایین بیاورند.
خطیبی گفت: خودروسازان در فضای غیررقابتی دلیلی برای افزایش کیفیت خودروهای تولیدی نمی‌بینند. باید انحصار موجود را بشکنیم و با واردات خودروهای باکیفیت خارجی به حل مشکل ناترازی بنزین و افزایش کیفیت خودروهای داخلی کمک کنیم.
وی ادامه داد: متاسفانه تاکنون فضای رقابتی برای خودروسازان ایجاد نکرده‌ایم. یک بازار بزرگ و مطمئن در اختیار آنهاست و انگیزه‌ای برای افزایش کیفیت خودروها وجود ندارد.این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: باید خودروسازان را ملزم به صادرات کرده و خودروهایی تولید کنیم که با استانداردهای جهانی مطابقت داشته باشند تا بتوانیم آنها را صادر کنیم و برای کشور ارزآوری داشته باشیم.
خطیبی گفت: موضوع ناترازی بنزین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید در راستای حل این مشکل سیاستی عاجل و دقیق اتخاذ کنیم. در غیر این صورت در آینده نزدیک به بن‌بست می‌رسیم، به نحوی که به هیچ طریقی نمی‌توانیم مشکل را حل کنیم. وی ادامه داد: لازم است در صنعت خودرو با روند جهانی همگام شویم. در شرایطی که کشورها به سمت استفاده از خودروهای برقی حرکت کرده‌اند، ما نباید به استفاده از خودروهای بنزینی پرمصرف ادامه دهیم. باید سیاست ایجاد خطوط تولید خودروهای برقی را در کشور دنبال کنیم. خطیبی در پایان تاکید کرد: نیاز است حساسیت بالایی نسبت به موضوع میزان مصرف بنزین در خودروهای مصرفی در کشور داشته باشیم. حتی اگر قرار است واردات خودرو داشته باشیم، باید میزان مصرف بنزین آنها را مدنظر داشته باشیم.
حل معضل گاز با کمک زیرساخت‌های موجود
فرشاد جامع‌اصل، کارشناس انرژی نیز درباره ناترازی بنزین در کشور به صمت اظهار کرد: مسئله ناترازی بنزین به یک پاشنه آشیل جدید برای اقتصاد ناتراز کشور تبدیل شده که باید با توجه به زیرساخت‌های موجود و استفاده از توان و ظرفیت کشور به سمت حل این معضل برویم. بسیاری از کشورها به جای اینکه سبد سوختی خودروهای سواری آنها منحصرا به بنزین وابسته باشد؛ به تنوع بخشیدن به سبد سوختی روآورده‌اند. به عنوان نمونه در کشور همسایه ترکیه، علاوه بر سوخت ال‌پی‌جی، شاهد مصرف سوخت‌های سنگین و همچنین خودروهای برقی هستیم که مصرف بنزین را در این کشور به‌شدت کاهش داده است. ایران نیز باید همین رویکرد را در پیش بگیرد و برق و گاز طبیعی را به سبد سوختی خودروهای سواری خود اضافه کند. برای دستیابی به این هدف، لازم است دولت ایران برای تولید خودروهای دوگانه‌سوز، مشوق و یارانه‌ای را برای خودروسازان در نظر بگیرد. این امر خودروسازان را تشویق می‌کند تا در زیرساخت‌ها و فناوری لازم برای تولید خودروهای بیشتری که هم با بنزین و هم با سوخت سی‌ان‌جی کار می‌کنند، سرمایه‌گذاری کنند. با این کار، دولت یک وضعیت برد-برد ایجاد می‌کند که خودروسازان از مشوق و یارانه بهره‌مند شوند، در حالی که کل کشور از کاهش مصرف بنزین منتفع می‌شود. این کارشناس انرژی ادامه داد: علاوه بر تولید خودروهای دوگانه‌سوز، دولت باید در توسعه زیرساخت‌های لازم برای سوخت‌رسانی سی‌ان‌جی نیز سرمایه‌گذاری کند. این امر شامل ساخت جایگاه‌های سوخت‌گیری سی‌ان‌جی بیشتر در سراسر کشور و به‌ویژه در مناطق شهری است که احتمالا تقاضا برای خودروهای دوگانه‌سوز بیشتر خواهد بود. با گسترش زیرساخت‌های سوخت‌گیری، دولت می‌تواند اطمینان حاصل کند وسایل نقلیه دوگانه‌سوز دسترسی آسان به سوخت سی‌ان‌جی دارند و استفاده از آنها را بیشتر ترویج کرده و مصرف بنزین را کاهش می‌دهد. دولت باید درباره مزایای خودروهای دوگانه‌سوز و استفاده از سوختی جایگزین مانند سی‌ان‌جی به مردم آموزش دهد. بسیاری از مردم ممکن است از مزایای استفاده از سی‌ان‌جی به‌عنوان سوخت آگاه نباشند یا ممکن است تصورات نادرستی درباره ایمنی یا عملکرد آن داشته باشند. با انجام کمپینی آگاهی عمومی و ارائه اطلاعات دقیق، دولت می‌تواند استقبال عمومی را افزایش دهد و افراد بیشتری را تشویق کند که به سمت خودروهای دوگانه‌سوز روی بیاورند.
وی با اشاره به لزوم حمایت دولت در این زمینه و تحقق دوگانه‌سوز شدن خودروهای فعال در صنعت حمل‌ونقل اظهار کرد: دولت باید با خودروسازان و سایر ذی‌نفعان همکاری نزدیک داشته باشد تا یک استراتژی جامع برای‌گذار به سوختی جایگزین ایجاد کند. این استراتژی باید شامل اهداف و جدول زمانی مشخص برای تولید و پذیرش خودروهای دوگانه‌سوز و همچنین برنامه سرمایه‌گذاری برای زیرساخت‌های لازم باشد. با ارائه یک نقشه راه روشن، دولت می‌تواند فضای حمایتی را برای خودروسازان و سایر مشاغل برای سرمایه‌گذاری در فناوری سوخت جایگزین ایجاد کند.
جامع در پایان گفت: تولید خودروهای دوگانه‌سوز توسط خودروسازان ایرانی، راهکار مهمی برای حل بحران ناترازی بنزین است. دولت با اعطای مشوق و یارانه به خودروسازان، توسعه زیرساختی لازم برای سوخت‌رسانی سی‌ان‌جی، آموزش عمومی، وضع مقررات و استانداردها و تدوین یک استراتژی جامع می‌تواند به‌طور موثری مصرف بنزین را کاهش داده، نیاز به واردات بنزین را بی‌نیاز کند و کیفیت هوا را بهبود بخشد. در کلانشهرها این امر نه‌تنها موجب صرفه‌جویی میلیاردها دلاری در منابع ارزی کشور می‌شود، بلکه به توسعه پایدار صنعت خودرو و کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند.
سخن پایانی
بنا برا ین گزارش به نظر می‌رسد حمایت کورکورانه از صنعت خودرو کشور و ایجاد شرایط انحصاری عامل اصلی عقب‌ماندگی ما در این صنعت است. باید اصلاحات جدی برای حل معضل ناترازی بنزین در صنعت خودرو انجام شود که همان‌طور که اشاره شد دو رویکرد تسهیل واردات خودروهای غیربنزینی مانند خودروهای برقی و همچنین توسعه ظرفیت مصرف سوخت جایگزین بنزین نظیر سوخت سی‌ان‌جی باید در دستور کار قرار گیرد تا بتوانیم مسئله بنزین و ناترازی بنزین را حل کنیم.
