چندی پیش بلیت هواپیما در برخی مسیرهای پرتقاضا نه‌تنها تا ۱۰۰ درصد افزایش نرخ پیدا کرد، بلکه کمیاب نیز شد که البته با برخوردهایی از ادامه این روند جلوگیری کردند. به‌نظر می‌رسد در برخی حوزه‌ها به محض مخالفت با گرانی، شیوه «تا گران نشود، نیست» در پیش گرفته می‌شود؛ روشی کاملا تضمینی برای پاسخگویی به درخواست افزایش نرخ. البته پاسخ سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری درباره کمبود بلیت چیز دیگری است و می‌گوید: «نامتوازن شدن عرضه و تقاضا و کمبود ناوگان، اتفاقی است که با ۴ دهه تحریم کمرشکن صنعت هوایی کشور رابطه‌ای مستقیم دارد.» حال سوال این است که پشت پرده کمبود بلیت هواپیما چیست؟ چرا پس از درخواست گرانی بلیت، یکباره تاثیرات تحریم خود را نشان داد؟ صمت در این گزارش به بررسی پشت پرده کمبود بلیت هواپیما پرداخت.

بلیت نیست!

ایرلاین‌ها از بهمن ۱۴۰۱ نرخ بلیت هواپیما را بدون دریافت تاییدیه نهایی سازمان‌های مسئول افزایش داده و معتقدند این کار در راستای آزادسازی نرخ بلیت براساس برنامه پنجم توسعه صورت گرفته است. همچنین ایرلاین‌ها معتقدند از زمان افزایش نرخ ارز از سال ۱۳۹۷، با تعیین سقف نرخ بلیت و ممانعت از اجرای قانون آزادسازی نرخ بلیت، صنعت هواپیمایی وارد رکود شده است. البته برخی کارشناسان نیز معتقدند زمینگیری ناوگان به‌دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، بهانه‌ای برای افزایش نرخ بلیت پروازها ازسوی ایرلاین‌ها است، این در حالی است که اواخر اردیبهشت طی خبری اعلام شد نرخ بلیت هواپیما ۲۹ درصد افزایش یافته است. ۲۹ اردیبهشت رئیس سازمان هواپیمایی کشوری از افزایش ۲۹ درصدی نرخ بلیت هواپیما خبر داد و گفت: ستاد تنظیم بازار پس از پیشنهاد شورای‌عالی هواپیمایی با افزایش ۲۹ درصدی نرخ بلیت هواپیما موافقت کرده است. همچنین حسین مذنب، مدیرکل بازرسی وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد افزایش ۲۹ درصدی نرخ بلیت هواپیما براساس نرخ سال ۱۴۰۰ خواهد بود. درست در همین نقطه ناگهان تاثیر تحریم‌های چندین‌ساله صنعت هوایی خود را نشان داد که در نتیجه آن بلیت هواپیما غیب شد.چندی پیش رئیس انجمن شرکت‌های هواپیمایی در استدلالی عجیب برای افزایش نرخ بلیت هواپیما عنوان کرد: جذابیتی که صنعت هواپیمایی دارد، برای مردم این است که خیلی سریع‌تر به مقصد می‌رسند. اکنون با فشار غیرقانونی به قیمت، خیلی از مردمی را که تا الان با ماشین، قطار و اتوبوس مسافرت می‌کردند، به سمت هواپیما می‌آوریم؛ یعنی تقاضای کاذب برای این صنعت ایجاد می‌کنیم. باتوجه به موارد فوق کمبود بلیت هواپیما چند دلیل دارد؛ تاثیرات تحریم‌های چندین‌ساله که ناگهان پس از درخواست افزایش نرخ خود را نشان می‌دهد، محبوبیت کوتاهی سفر با هواپیما و به‌تبع آن افزایش تقاضا و ارزانی بلیت هواپیما.

بلیت وجود دارد، اما کم است

جعفر یازرلو، سخنگوی سازمان هواپیمایی درباره کمبود بلیت هواپیما به صمت گفت: بهتر است میزان پروازهای ماهانه مهرآباد را در سایت شرکت فرودگاه‌ها چک و میزان جابه‌جایی مسافران را نسبت به مدت مشابه سال گذشته مقایسه کنید تا شاهد رشد آمار مسافران باشید. درحال‌حاضر در فصل تابستان هستیم و حجم پروازهایی که مورددرخواست است، افزایش یافته و البته عرضه ما هم نسبت به سال‌ها و ماه‌های قبل نه‌تنها کمتر نشده، بلکه بیشتر هم شده است. در نتیجه بلیت در بازار وجود دارد، اما کم است.

وی با اشاره به برخی از خبرهای اعلام‌شده مبنی بر عدم فروش بلیت توسط برخی از شرکت‌های هواپیمایی اظهار کرد: براساس شواهد در فرودگاه‌ها، مسافر سرگردانی نیست و این موضوع صحت ندارد. البته ممکن است در مواردی به‌دلیل نقص فنی، تاخیر در پروازی به‌وجود بیاید. از سوی دیگر باید توجه داشت که هیچ ایرلاینی هواپیماهای خودش را در پارک نگه نمی‌دارد و تعمدی در کمبود بلیت هواپیما نیست و خلاف برخی تصورات، ایرلاین‌ها نه‌تنها با پروازنکردن سودی نمی‌برند، بلکه متضرر می‌شوند. البته در کمبود ناوگان هوایی کشور و مشکلات به‌وجودآمده ناشی از آن مانند کمبود بلیت هواپیما که مورداشاره رئیس سازمان هواپیمایی هم بوده است، تردیدی وجود ندارد.

درخواست مردم چند برابر ظرفیت است

یازرلو در پاسخ به اینکه تا چه زمان شاهد کمبود بلیت هواپیما خواهیم بود، بیان کرد: درخواست مردم نسبت به پروازهای داخلی و خارجی که وجود دارد، چند برابر است. در نتیجه تا زمانی که ناوگان به ظرفیت موردنظر نرسد، در برخی ایام همیشه با کمبود مواجه خواهیم بود. این مشکل به‌ویژه در تعطیلات تابستانی تشدید می‌شود. برنامه ما این است که بتوانیم به‌نحوی نیازها را پاسخ دهیم.

ناوگان هوایی کشور ظرفیت محدودی دارد

سخنگوی سازمان هواپیمایی درباره کمبود بلیت هواپیما درست پس از درخواست افزایش نرخ اظهار کرد: این مسئله مربوط به امروز و دیروز نیست. یکی از دلایل کمبود فعلی به تقاضای بالای سفر برمی‌گردد، این در حالی است که ناوگان هوایی کشور ظرفیت محدودی دارد، چراکه درگیر تحریم‌های سختی است. برای پاسخ به نیازهای بخش هوایی به ۵۰۰ فروند هواپیما نیاز است؛ در حالی ‌که اکنون کمتر از ۱۸۰ فروند هواپیما فعال هستند. البته با احتساب تعدادی هواپیما که وارد شده‌اند، این رقم به حدود ۲۰۰ فروند می‌رسد. باوجود این شرایط، ایمنی و امنیت پرواز دو موضوع مهم و کار ویژه سازمان هواپیمایی کشوری است.

فروش بلیت هواپیما به دلار

یازرلو درباره فروش بلیت هواپیما به دلار در برخی از سایت‌های عربی گفت: در برخورد با تخلف فروش دلاری سایت‌های ایرانی با نام‌های عربی، شرکت «وزین مهر اکسین» یک ماه تعلیق فعالیت شد و اگر در مدت تعلیق یکماهه، اقدام به فروش بلیت هواپیما کند، لغو مجوز دائمی خواهد شد. دو تارنمای «الدلیل» و «تراول اکسین» هم که زیر نظر وزین اقدام به فروش دلاری بلیت هواپیما داشتند، مسدود شدند. در صورت تخلف مبنی بر تغییر دامنه سایت «وزین مهر اکسین»، این موضوع به دادستانی گوشزد می‌شود و دادستانی با این تخلف احتمالی برخورد قضایی خواهد کرد. فروش دلاری بلیت هواپیما به هیچ عنوان مجاز نیست و این مسئله درباره اتباع غیرایرانی و ایرانی تفاوتی ندارد. نمایش، عرضه، انتشار و فروش بلیت هواپیما خارج از نرخ‌نامه اعلامی سازمان به‌هیچ عنوان قانونی نیست. به مسافران عزیز توصیه می‌شود موضوعات اینچنینی را در سایت سازمان ثبت شکایت و گزارش کنند.

افزایش نرخ بلیت هواپیما محرز است

حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی با گله‌مندی از شرکت‌های هواپیمایی به صمت گفت: شرکت‌های هواپیمایی مدعی‌اند میزان افزایش قیمت، کافی و به‌صرفه نیست و در بسته‌های مسافرتی از ارائه خدمات سفر امتناع می‌کنند.در بسیاری از مسیرها به‌دلیل این نبود همکاری شرکت‌های هواپیمایی با دفاتر فروش بلیت، مردم دچار مشکل شده‌اند. درحال‌حاضر بیشترین سفرهای داخلی از تهران به مقصد مشهد و شیراز و بیشترین سفرهای خارجی به مقاصد شهرهای ترکیه و امارات متحده عربی است.

وی درباره گرانی بلیت و تاثیر آن بر صنعت هواپیمایی کشور گفت: سازمان هواپیمایی کشوری پس از تلاش‌های پی در پی برای افزایش نرخ بلیت هواپیما در نهایت موفق به تحقق این امر شد. افزایش ۲۹ درصدی نرخ بلیت با مقاومت دولت صورت گرفت و شرکت‌ها درخواست افزایش نرخ ۱۰۰ درصدی داشتند. شرکت‌ها پیش از این مصوبه اعلام می‌کردند افزایش قیمتی نداشتند، اما به‌طور غیررسمی هر سال شاهد افزایش نرخ بلیت هواپیما بوده‌ایم. همچنین این ادعا که سال گذشته نرخ بلیت هواپیما افزایش نداشته کذب است و مردم سال گذشته افزایش نرخ بلیت هواپیما را حس کردند.

دیگر رقابت وجود ندارد

رفیعی ضمن تاکید بر اینکه باید رقابت در بازار وجود داشته باشد، افزود: شرکت‌های هواپیمایی اگر قیمت‌ها را ۱۰۰ درصد گران کنند که دیگر نمی‌توانند با دنیا و ایرلاین‌های خارجی رقابت کنند. مگر می‌شود نرخ بلیت مسیرهای هوایی تهران-مشهد، کیش، اهواز و شیراز را ۳ تا ۵ میلیون بفروشند، درحالی‌که نرخ بلیت تهران-استانبول که مسیر طولانی‌تری دارد، در همین حدود است. با این وضع، شرکت‌های هواپیمایی که مدام می‌گویند زیانده هستند چطور می‌خواهند رقابت کنند و دوام بیاورند؟!

وضعیت خوب نیست

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی با اشاره به وضعیت سفرهای داخلی بیان کرد: اوضاع سفرهای داخلی براساس اعلام آژانس‌های مسافرتی چندان رضایت‌بخش نیست. گرچه برآورد ستاد خدمات سفر این بود که سفرهای جاده‌ای در تعطیلات نوروز تا ۳۵ درصد افزایش داشته، اما اظهارات آژانس‌های مسافرتی وضعیت دیگری را نشان می‌دهد.

نقش پررنگ آژانس‌های هواپیمایی

رفیعی با اشاره به نقش مهم آژانس‌ها اظهار کرد: تا زمانی که سازمان هواپیمایی، آژانس‌ها را در حد یک بلیت‌فروش فرض کند، هیچ‌چیز درست نمی‌شود. دفاتر خدمات مسافرتی مغز متفکر صنعت هوانوردی هستند و می‌توانند باتوجه به ذائقه مسافر پروازها را متعادل کنند و مسافر آنتالیا را به چابهار ببرند.

سخن پایانی

جان کلام اینکه هر بار که درخواست افزایش نرخ کالایی می‌شود، اگر با آن موافقت نشود، بی‌شک با کمبود روبه‌رو خواهیم شد. البته بماند که در ابتدا برخی کاملا گرانی هواپیما را تکذیب کردند. مسئولان مربوطه درباره کمبود موجود که به‌وضوح مشهود است از دلایلی صحبت می‌کنند که به مثل معروف «من نبودم، دستم بود» شباهت دارد. یکی از این دلایل اثرات تحریم است؛ تحریمی که سال‌هاست برقرار است. متاسفانه مشتریان بازیچه تعلیق و جبهه‌گیری سازمان هواپیمایی کشور و پلتفرم‌ها شدند. به هر حال باوجود دلایل مطرح‌شده، باید به دنبال راه‌حلی برای رفع کمبود ایجاد شده در بازار بلیت هواپیما بود که امیدواریم چیزی جز رضایت دادن به افزایش قیمت‌ها باشد. دور از انتظار نیست که بلافاصله پس از افزایش نرخ بلیت هواپیما ناگهان تاثیرات تحریم برطرف شود و این کمبود از بین برود.