درحالی که بازار محصولات سبزی و صیفی همواره پرنوسان بوده و قیمت‌ها یک‌سال به نفع تولید‌کننده و یک‌سال به نفع صادرکننده است، عدم ثبات قیمتی در این گونه محصولات باعث شده که چشم‌انداز دقیقی از وضعیت نرخ وجود نداشته باشد.بنابراین هر گونه اختلال در صادرات یا کاهش تبدیل به فرآورده، باعث مازاد عرضه و کاهش نرخ در بازار می‌شود. چند سالی است که برای عدم تکرار مشکلات در حوزه فروش محصولات، دولت اقدام به همکاری با تشکل‌ها برای خرید توافقی گوجه و لیمو کرده‌است که این سناریو امسال نیز تکرار خواهد شد.سالانه بیش از ۵ میلیون تن گوجه فرنگی در کشور تولید می‌شود که بخشی از آن صادر می‌شود در سال ۲۰۲۱ ایران حدود ۱۹ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار گوجه فرنگی صادر کرد.علاوه بر آن بخشی از تولید داخل در کارخانه‌ها تبدیل به فرآورده از قبیل، رب، سس، پوره و... می‌شود. همچنین بر اساس آمار فائو در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۰ در ایران حدود ۴۸۹ هزار تن لیمو و لیمو ترش تولید شده و به این ترتیب نهمین تولیدکننده این محصول در دنیا محسوب می‌شود، با این وجود جایگاهی در صادرات آن ندارد.

تدوین برنامه راهبردی پنج ساله

مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی از خرید توافقی گوجه‌فرنگی و لیمو از طریق تشکل‌ها و با ورود صنایع خبر داد و گفت: این سازمان با تدوین برنامه راهبردی پنج ساله ضمن تعیین اولویت‌ها، ۲۲ راهبرد و ۸۵ برنامه اقدام را در بازه زمانی ۱۴۰۶-۱۴۰۲ به عنوان نقشه‌راه ۵ سال آینده دنبال خواهد کرد.

غلامرضا هادربادی نقشه راه ۵ ساله را برنامه‌ای اجرایی برای رسیدن به چشم‌انداز و مأموریت‌های سازمان دانست و اظهار کرد: براساس این سند راهبردی و بهره‌گیری از الگوهای برنامه‌ریزی مدون در این نقشه راه، نوع اقدام، مجری، زمان اجرا، ابزار و هدفِ اقدام به صورت مشخص تعیین شده است.

نقش سازمان مرکزی تعاون روستایی

وی در تشریح اقدامات انجام شده در امسال، از نقش سازمان مرکزی تعاون روستایی به عنوان یکی از مجریان کشت قراردادی و خریدهای توافقی گفت و افزود: امسال این سازمان با کشت قراردادی حدود ۱، ۲ میلیون هکتار در سه محصول گندم، جو و کلزا (دیم و آبی) با محوریت تشکل‌ها به ویژه اتحادیه تعاونی تولید و همکاری اتحادیه تعاون روستایی، بستر بزرگ خدمت‌رسانی به کشاورزان و حوزه امنیت غذایی کشور را ایجاد کرده است.

وی توزیع آرد روستایی را از دیگر اقدامات در دست پیگیری سازمان مرکزی تعاون روستایی اعلام کرد و گفت: توزیع آرد روستایی در شبکه تعاون روستایی با محوریت سازمان، خدمتی دیگر در جهت تامین منافع جامعه روستایی کشور خواهد بود.

هادربادی در ادامه تشریح فعالیت‌های امسال سازمان از عاملیت توزیع ۳۰۰ هزار تن کود اوره سخن به میان آورد و تصریح کرد: از ابتدای امسال با حمایت وزیر جهادکشاورزی و پیگیری سازمان مرکزی تعاون روستایی، عاملیت ۳۰۰ هزار تن کود اوره با محوریت سازمان به شبکه تحت پوشش داده شده است، این خدمت در واقع بازیابی یکی از حلقه‌های وصل سازمان با کشاورزان است که همزمان تراز خدمات‌رسانی سازمان به گروه هدف را ارتقا خواهد داد.

مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی از خدمتِ جدید سازمان پرده برداشت که در سنوات گذشته مغفول مانده بود؛ نقش‌آفرینی در توزیع کالابرگ الکترونیکی حاصل تعاملات سازمان و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که براساس آن توزیع کالا بین کشاورزان و روستاییان از طریق شبکه گسترده تحت پوش انجام می‌شود، که گشایش این دریچه خدمت، قوام و پایداری رابطه سازمان و جامعه روستایی و کشاورزیِ و پویایی بیشتر شبکه را به دنبال خواهد داشت.

خرید مازاد گوجه‌فرنگی و لیمو

هادربادی اقدام به‌موقع و اثربخش سازمان مرکزی تعاون روستایی در خرید مازاد گوجه‌فرنگی و لیموی مازاد امسال را در جهت افزایش کشش بازار ارزیابی کرد و گفت: از حدود ۲ ماه پیش براساس پیش‌بینی به عمل آمده، خرید توافقی گوجه‌ صنعتی در استان فارس با برنامه‌ریزی سازمان و توسط شبکه آغاز شد، در آن زمان نرخ این محصول به حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده بود که این مبلغ زیان کشاورز را به همراه داشت.

وی افزود: با ورود سازمان و خرید هر کیلو گوجه به نرخ توافقی ۳ هزار و ۸۰۰ تومان آن هم با مشارکت صنایع تبدیلی و تکمیلی، ضمن ارتقای ارزش افزوده و ارزآوری، بر کشش بازار افزوده شد و نرخ این محصول با هدف تامین سود کشاورز، در بسیاری از استان‌های کشور به تعادل رسید. مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی خاطرنشان کرد: به جای اینکه گوجه‌فرنگی را از یک منطقه برای عرضه به جای دیگری انتقال دهیم؛ این محصول را از بستر صنایع عبور دادیم، این اقدام در استان فارس از طریق ۴ کارخانه عملیاتی شد، روش مشابهی در استان‌های خراسان و اصفهان نیز اجرا شد.

جلوگیری از بروز بحران

به گفته وی، خلاف سال‌های قبل، با این اقدام به‌موقع سازمان و خرید بیش از ۶۰ هزار تن گوجه از سراسر کشور، از بروز بحران مازاد گوجه‌فرنگی در شهریور ماه پیشگیری و سود آن عاید کشاورز شد.

هادربادی از خرید حدود ۱۷ هزار تن لیمو تا حال خبر داد و گفت: با خرید توافقی لیمو از باغداران استان‌های هرمزگان و جنوب کرمان، همزمان؛ کاهش ضرر و زیان کشاورزان، تعادل‌بخشی به بازار این محصول و رونق صنایع را در پی داشته است.

وی تاکید کرد: گذر از معبر صنایع به جای جابه‌جایی منطقه‌ای و توزیع در نقطه دیگر برنامه آزمون‌ پس داده‌ی سازمان در خرید توافقی لیمو بود که با افزایش کشش بازار نرخ محصول را به تعادل رساند؛ از این رو در نظر داریم محصول لیموی مازاد سایر مناطق نیز با اعلام رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مربوطه در دستور کار قرار گیرد.

سخن پایانی

بر اساس داده‌های سازمان فائو در سال زراعی ۲۰۲۱-۲۰۲۲ ایران بعد از کشورهایی همچون «هند، مکزیک، چین، ترکیه، برزیل، آرژانتین، اسپانیا، ایالات متحده و افریقای‌جنوبی» در جایگاه دهم تولید قرار دارد. این در شرایطی است که بازار صادراتی این محصول باغی نیز پویا است و بر اساس آمارهای منتشر شده جهانی، در سال ۲۰۲۲ ارزش جهانی صادراتی لیمو و لیمو‌ترش بالغ بر ۳.۸۱ میلیارد دلار بوده است. به این ترتیب ارزش جهانی صادراتی لیمو و لیمو‌ترش در مدت نامبرده نسبت به سال ۲۰۱۸ به طور متوسط ۴.۲ درصد افزایش یافته است. بر اساس این گزارش، ایران نیز با رقم زدن صادراتی به ارزش ۷۶۱ هزار دلار در جایگاه پنجاه و سوم صادراتی دنیا قرار دارد. این در حالی است که از نظر ارزش صادراتی، نسبت به سال قبل تر یعنی نسبت به سال ۲۰۲۱ کاهشی ۸۴ درصدی را رقم زده‌اند.