درحال‌حاضر آتش‌نشان‌ها همگی تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند و در سایر استان‌ها غیر از تهران امکان بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه کار را دارند، اما در تهران آتش‌نشان‌ها با ۲۵ سال سابقه کار می‌توانند بازنشسته شوند. بنا به گفته مسئولان رایزنی‌هایی با مجلس شورای اسلامی برای بازنشسته شدن آتش‌نشان‌های شاغل در تهران با سابقه کار ۲۰ سال ادامه و این امید وجود دارد که آنها نیز با همین شرایط بازنشسته شوند. اما تلاش‌های آتش‌نشان‌ها برای قرار گرفتن در مشاغل سخت و زیان‌آور با مخالفت‌های برخی کارشناسان اقتصادی و بیمه روبه‌رو شد. آنها بر این باورند که نباید آتش‌نشانی باوجود بالا بودن ریسک کار زیرمجموعه مشاغل سخت و زیان‌آور قرار بگیرد، زیرا فعالیت در این شغل از عمر فعالان این حرفه کم نمی‌کند و در واقع بازنشستگی زودتر از موعد مقرر نوعی تحمیل بار اضافه به صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی است.

تغییرات در زیرمجموعه مشاغل سخت

صغری علی‌آبادی، کارشناس بیمه در گفت‌وگو با صمت، با اشاره به تقسیم‌بندی مشاغل، گفت: شورای‌عالی کار مشاغل ‌سخت‌ و زیان‌آور را به دو دسته کلی تقسیم و لیست آن را به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ارائه کرده است. انواع مشاغل سخت ‌و زیان‌آور در ۲ گروه الف و ب جای می‌گیرند. در گروه الف مشاغل سخت و زیان‌آور، کارفرما و کارگر با انجام تمهیدات بهداشتی و ایمنی می‌توانند زمینه‌های سختی و ‌زیان‌آور بودن آن شغل را تقلیل بدهند. به‌عنوان مثال کارفرمایی ممکن است بی‌توجه به رعایت نکات ایمنی، آلایندگی‌ها در محیط کار را افزایش بدهد، اما در کارگاه دیگر با فراهم‌سازی بسترهای ایمنی، همان شغل در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور قرار نمی‌گیرد. وی ادامه داد: گروه دوم مشاغل سخت و زیان‌آور به گروه ب معروف است. ماهیت این گروه از مشاغل سخت و زیان‌آور به‌گونه‌ای است که کارگر و کارفرما با انجام تمهیدات ایمنی و بهداشتی هم نمی‌توانند سختی‌های شغل را به‌طور کامل حذف کنند. مشاغل گروه ب مانند مشاغل معدنی به‌ذات خود جزو مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شوند و کارفرما در سختی و آسانی آن دخالتی ندارد. این کارشناس بیمه با بیان اینکه کمیته‌های مشاغل، زیرمجموعه‌های مشاغل سخت و زیان‌آور را تعیین می‌کنند، تصریح کرد: قرار گرفتن یک شغل در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور به بررسی‌های زیادی نیاز دارد و باید در تحقیق‌ها به این نکته پرداخته شود که آیا آن شغل آسیب جسمی و روحی به فرد بیمه‌شده وارد می‌کند یا خیر؟ از سال ۹۰ در بند ۲ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، در قانون مشاغل سخت و زیان‌آور تغییراتی اعمال و آیین‌نامه جدید نوشته شد.

۵۲درصد جمعیت کشور زیر نظر تامین اجتماعی هستند

علی‌آبادی ادامه داد: پیش از تغییر آیین‌نامه، فقط مشاغلی که به ذات خود سخت و زیان‌آور بودند مانند کار در معادن، در این دسته جای می‌گرفتند. کارگران شاغل در این حرفه از آنجایی‌که در معرض آسیب و آلاینده‌های جدی قرار می‌گیرند، طول عمرشان کاهش می‌یابد؛ از این‌ رو در این دسته جای می‌گیرند، اما آتش‌نشانی جزو مشاغل سخت و زیان‌آور نبود و بعد از اصلاحات انجام‌شده در بند ۲ ماده ۷۶ آتش‌نشان‌ها در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور جای داده شدند. این کارشناس بیمه با تاکید بر اینکه مشاغل به‌آسانی نباید در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور جای بگیرند، اضافه کرد: قانون سخت و زیان‌آور آسیب‌های جدی به لحاظ مالی به صندوق تامین اجتماعی وارد کرده و به نظر می‌رسد این فشار در نهایت به بخش تولید وارد شود؛ از این ‌رو باید با احتیاط و با بررسی تمام زوایا یک شغل در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور جای بگیرد. به‌گفته علی‌آبادی صندوق تامین اجتماعی حدود ۵۲ درصد جمعیت کشور را پوشش می‌دهد؛ از این ‌رو نباید بار مالی جدیدی به آن تحمیل شود. وی با بیان اینکه آتش‌نشان‌ها در شهرستان‌ها با ۲۰ سال سابقه کار بازنشسته می‌شوند، خاطرنشان کرد: من نمی‌دانم که کمیته اداره کار به چه دلیل با بازنشستگی کارمندان آتش‌نشانی در سایر استان‌ها با ۲۰ سال سابقه کار موافقت کرد؟ اما در تهران با بازنشستگی آتش‌نشانان با ۲۰ سال سابقه کار موافقت نشده و باید آتش‌نشان‌های شاغل در تهران برای بازنشستگی حداقل ۲۵ سال سابقه کار داشته باشند. اگر این روند در شهرستان‌ها اجرا شده، در همه جای ایران نیز باید زمینه‌های عملیاتی شدن آن فراهم شود. این کارشناس بیمه تصریح کرد: باید ضرر و زیان مشمول شدن آتش‌نشان‌ها در مشاغل سخت و زیان‌آور برای کشور سنجیده شود. باید کارشناسان و متولیانی که این شغل را زیرمجموعه مشاغل سخت و زیان‌آور قرار دادند به این پرسش پاسخ بدهند که آیا این شغل از اساس باعث کاهش طول عمر فرد شاغل در این حرفه خواهد شد؟ به‌نظر بنده پاسخ این پرسش منفی است. فرض را بر این بگیرید که شخصی از سن ۲۰سالگی فعالیت خود را در آتش‌نشانی آغاز کرده است. آیا این فرد بعد از ۲۰ سال کار باید در ۴۰سالگی بازنشسته شود؟ بدون تردید پاسخ این سوال منفی است، چراکه این فرد همچنان توان کار دارد. علی‌آبادی با اشاره به افزایش سن بازنشستگی در کشورهای پیشرفته، خاطرنشان کرد: در مشاغل سخت و زیان‌آور شرط سنی لحاظ نشده است. در واقع این امکان بازنشسته شدن افراد در سن پایین را میسر می‌کند. تجربه نشان داده افراد مشمول قانون مشاغل سخت و زیان‌آور بعد از بازنشستگی خانه‌نشین نخواهند شد و دوباره جذب بازار کار می‌شوند و این‌گونه علاوه بر از بین بردن فرصت‌ اشتغال جوانان به صندوق تامین اجتماعی نیز آسیب وارد می‌کند.

ساعات کاری کم شود

این کارشناس بیمه با تاکید بر اینکه احراز شرط سن و سابقه باید در بازنشستگی آتش‌نشان‌ها لحاظ شود، خاطرنشان کرد: آتش‌نشان‌ها هم باید مانند سایر کارکنان با ۲۰ سال سابقه کار در سن ۶۰ سالگی بازنشسته شوند یا با ۵۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه کار بازنشسته شوند، زیرا باور دارم این شغل در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور جای نمی‌گیرد. وی در پاسخ به این پرسش که آتش‌نشانی شغل با ریسک بالاست، چرا نباید در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور جای بگیرد؟ گفت: باید شرایط ناایمن آتش‌نشان‌ها را به حداقل رساند و می‌توان سختی کار را با کاهش ساعات کاری، افزایش دستمزد آتش‌نشان‌ها و راه‌های دیگر پوشش داد. چرا باید بار مالی بیشتری به تامین اجتماعی اضافه کنیم. به‌باور من به‌راحتی نباید زمینه ورود هر شغلی را در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور فراهم کرد و پیش از هر گونه تغییر در قانون باید تبعات و بار مالی اضافه شدن مشاغل به این دسته در نظر گرفته شود.

«مشاغل سخت» موضوعی سیاسی است

محمد جعفری، کارشناس تامین اجتماعی در گفت‌وگو با صمت، گفت: بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور در جهان تعریف شده، اما به‌نظر می‌رسد این موضوع در ایران سیاسی شده و پیش از اینکه شغلی به مشاغل سخت و زیان‌آور اضافه شود باید کارفرما زمینه‌های افزایش ایمنی مشاغل را فراهم کند.

وی شرایط سخت و زیان‌آور را جرم کارفرما دانست و خاطرنشان کرد: مطابق با قانون، کارفرمایان ملزم هستند امکانات کار را ظرف مدت ۲ سال تامین و شرایط ایمنی را فراهم کنند. اگر ایمنی‌های لازم قبل از اتفاق پلاسکو تامین می‌شد، آن حادثه تلخ برای آتش‌نشان‌ها رخ نمی‌داد و آنها به چالش کشیده نمی‌شدند.

این کارشناس تامین اجتماعی با تاکید بر اینکه کارگران معادن باید در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور قرار بگیرند، تصریح کرد: اضافه شدن مشاغل گروه سخت و زیان‌آور به سازمان تامین اجتماعی بار مالی تحمیل می‌کند، زیرا یک سال کار برای یک کارمند باید یک سال و نیم محاسبه شود و یک شاغل بعد از ۲۰ سال سابقه کار، حقوق ۳۰ سال را دریافت خواهد کرد و این موضوع در نهایت به سازمان تامین اجتماعی فشار واردمی‌کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: وزارتخانه‌های بهداشت و درمان، صمت، تعاون و رفاه اجتماعی همه باید درباره سخت و زیان‌آور بودن یک شغل اظهارنظر کنند و سازمان تامین اجتماعی نقشی در اضافه شدن یک شغل در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور ندارد. هر جامعه‌ای در کسب‌وکار استانداردهای خاص خود را دارد. اگر شرکت‌ها و کارگاه‌های تولیدی به استانداردها متعهد باشند، تلاشی برای قرار گرفتن این مشاغل در زیرمجموعه سخت و زیان‌آور انجام نخواهد شد.

سخن پایانی

مشاغل به دو گروه عادی و سخت و زیان‌آور دسته‌بندی می‌شوند. مشاغل سخت کارهایی هستند که به‌دلیل وجود بعضی از خصوصیات مانند محیط سخت، پرسروصدا، کار با موادسمی و... به سلامتی کارگر آسیب جدی وارد می‌کنند. بعد از تلاش‌های بسیار در نهایت آتش‌نشان‌ها در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور جای گرفتند، اما کارشناسان بیمه بر این باورند که آتش‌نشان‌ها بعد از بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه کار خانه‌نشین نخواهند شد و دوباره در بازار کار ورود و فرصت‌های شغلی را اشغال خواهند کرد. این موضوع در نهایت به ضرر کشور است، زیرا آمار بیکاری جوانان را افزایش می‌دهد.