چندی پیش مدیر گروه آب شبکه حکمرانی نوین کشاورزی و منابع زیستی در یک مصاحبه تلویزیونی با خبرگزاری صداوسیما با تاکید بر لزوم خودکفایی در محصولات راهبردی کشاورزی مفهوم آب مجازی را یک دروغ آکادمیک خواند که با ظاهری علمی و با هدف وابسته‌سازی اقتصاد کشور به واردات می‌خواهد انحصار و تضمین بازار را برای بعضی از کشورها حفظ کند. به باور وی این مسائل برای وابسته‌سازی ایران به واردات است و کشورهایی که در آن مفهوم آب مجازی مطرح است خود از آن تبعیت نمی‌کنند. او می‌گوید اگر آب مجازی کل محصولات جهان را با هم جمع بزنیم، از موجودی کل آب کره زمین بیشتر است و به همین دلیل همه این اعداد غلط است.

ایشان مسائل و مباحث علمی و سیاسی را با یکدیگر در هم می‌آمیزد و بر این اساس، نتیجه اشتباهی می‌گیرد. این واژه مثل دیگر واژه‌های علمی از جمله امنیت غذایی، کشاورزی پایدار و تاب‌آوری توسط سیاست‌مداران اختراع و ابداع نشده، بلکه مسائلی را به صورت علمی تبیین کرده تا بتوانیم در زندگی واقعی از آنها استفاده کنیم. آب مجازی یا آب پنهان، یک مفهوم علمی است که در دهه ۹۰ میلادی توسط یکی از پژوهشگران این حوزه به‌نام پروفسور تونی آلن معرفی شد. وی محاسبه کرد کالایی که ما مصرف می‌کنیم مراحل مختلفی را از تولید تا مصرف طی می‌کند و در هر مرحله میزانی آب صرف می‌شود. به‌طور کل می‌توان آب مجازی را مقدار آبی که برای تولید کالا موردنیاز است، تعریف کرد.

آب مجازی میزان آب در تولید یک محصول است که در مراحل گوناگون در یک چرخه تولید مثلا از کاشت، داشت، برداشت، فرآوری تا مصرف وجود دارد. به‌طور مثال برای تولید یک کیلو گوشت گوساله ۱۵۰۰۰ لیتر آب، یک فنجان قهوه ۱۴۰ لیتر آب، یک کاغذ مثلا A4 ۱۰ لیتر آب و در یک ساندویچ حدود ۲۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود. این اعداد فقط یک ادعا نیست، بلکه به روش‌های گوناگون در فرآیند تولید تا مصرف محاسبه شده است. قرار نیست طبق گفته ایشان این آب به‌طور کل از بین برود. این آب در چرخه طبیعت وجود دارد اما میزانی از آن هم مصرف می‌شود و به طبیعت برنمی‌گردد. محاسبه این اعداد برای این است که ما ارزش محصولی را که به دستمان رسیده، بدانیم و از سویی در تولید محصولات و میزان آبی که مصرف می‌کنند، شرایط اقلیمی را در نظر بگیریم.

با توجه به بحران شدید کمبود آب در جهان به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که اقلیم خشک و نیمه‌خشک دارد، مفهوم آب مجازی برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های کلان کشوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

به‌دلیل اینکه امکان تجارت آب به لحاظ حجم و قیمت آن وجود ندارد، کشورهای کم‌آب و پرجمعیت مجبور شده‌اند در صادرات و واردات کالاهای خود براساس آب مجازی مصرفی آن کالاها، تمهیدات مناسبی بگیرند و خود را از تولید محصولات پرمصرف آب که منجر به فشار بر منابع آبی آنها می‌شود آزاد و رها کنند.

بنابراین این کشورها واردات خود را براساس محصولاتی که بیشترین مصرف آب مجازی را دارند، تنظیم می‌کنند و در مقابل بر تولید محصولاتی که مصرف آب مجازی کمتری دارند، تاکید و نسبت به صدور آنها اقدام کنند.

این مفهوم علمی بر خلاف صحبت‌های ایشان مختص به کشورهای کمتر توسعه‌یافته نیست. در فرانسه با یک مترمکعب آب، حدود ۶۳ دلار درآمدزایی می‌شود. ما چقدر از منابع آب به‌طور بهینه استفاده می‌کنیم؟

هیچ ضرورتی ندارد که این صحبت‌ها در صداوسیما به‌عنوان یک رسانه ملی و جمعی مطرح شود و این‌چنین مسائل علمی را درگیر مسائل سیاسی کنند.

حتی اگر به مسائل علمی هم نقدی داریم باید به صورت علمی به آن بپردازیم. اینجور صحبت‌ها به وضعیت امروز ایران کمکی نمی‌کند.