بااین‌وجود در حدود دو سال اخیر سهم این صنعت با ظهور ویروسی جدید (که البته به سبب جهشی که این ویروس پیدا کرده بود به‌عنوان پدیده جدید از آن نام‌برده می‌شود.) کاهش داد و جهان را از وضعیت عادی به حالت آماده‌باش درآورد. نگرانی از همه‌گیر شدن و ناشناخته بودن آن سبب شد فعالیت‌ها با احتیاط بیشتری همراه شود و ساعات کار کاهش‌یافته و افراد کمتر از منزل خارج شوند. شعار «در خانه بمانیم» منجر به کاهش فعالیت نیروی انسانی در محیط کارشده و در بیشتر روزها و ماه‌های سال مثلا ۲۰۲۰ میلادی کسب‌وکارها با یک‌سوم نیرو فعالیت داشتند؛ از این‌رو تعدیل نیروی انسانی زیادی در بسیاری از واحدهای صنعتی مانند خودروسازی‌ها، ناوگان حمل‌ونقل هوایی و... رخ داد که در طول یک سده گذشته بی‌سابقه بوده است.

ماه‌های نخست سال گذشته میلادی وضعیت اقتصادی و صنعتی کشورهای جهان تراز منفی داشت و آمار بیکاری افزایش یافت اما در کشورهای پیشرفته و صنعتی که تمام تلاش خود را برای مدیریت وضعیت موجود کردند، در ادامه این شرایط متعادل شد و حتی آمار بیکاری در بسیاری از آنها روند نزولی داشت. در این زمینه صمت گفت‌وگویی با امین دلیری، کارشناس حوزه اقتصاد و صنعت و مدرس دانشگاه درباره وضعیت صنعت و سهم آن در اقتصاد داشت که در ادامه می‌خوانید.

صنعت به‌ویژه صنعت خودرو و قطعه جهان در سال گذشته میلادی چه وضعیتی داشت؟

تاثیر ویروس کرونا بر اقتصاد جهانی و به‌تبع آن بر صنایع خودرو در سال ۲۰۲۰ میلادی قابل انکار نیست. همچنین شاید نتوان همه ابعاد آن را بر صنایع ایران به‌ویژه صنعت خودرو و شرکت‌های تولیدکننده قطعه (قطعه‌سازان)، در این مجال بازگو کرد. کاملا روشن است ویروس کرونا اقتصاد جهان را در وضعیت رکود قرار داده است.

این رکود اقتصادی در بخش صنعت و به‌تبع آن در تولیدات صنایع خودرویی کشورهایی مانند امریکا، چین و منطقه یورو تاثیر زیادی گذاشته است. به‌طوری که در شرایط ایجادشده بر اثر شیوع ویروس کرونا ۲۵ درصد از تولیدات خودرو در آلمان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده خودرو درجهان، کاهش‌یافته است.

همان‌طور که اشاره شد این کاهش تولید ناشی از رکود اقتصادی و رشد منفی در اقتصاد منطقه یورو است که بر اثر کاهش تقاضای خودروهای سواری، عاملی مهم در کاهش تولید خودرو در اروپا در سال ۲۰۲۰ میلادی بوده است. این کاهش تولید در صنایع خودرو در امریکا، امریکای لاتین مانند کشورهای برزیل، مکزیک و آرژانتین نیز دیده می‌شود.

کاهش خودرو در کشورهای یادشده حکایت از یک رکود بزرگ در اقتصاد این کشورها داشت و با کاهش ۱۴ تا ۲۲ درصد روبه‌رو بودند.

رکود اقتصادی و کاهش تولید خودروسازی‌ها در جهان باعث تعدیل کارگران در کارخانجات تولید خودرو شد. به‌عنوان مثال، تعدیل نیروی انسانی در شرکت خودروسازی بی‌ام‌و افزون بر ۶ هزار نفر شده که خود یک اتفاق بزرگ است.

تاثیر این امر بر صنعت خودرو ایران چه بود، چراکه عنوان می‌شود تحریم بیش از اپیدمی ویروس کرونا تاثیر داشت؟

تاثیر ویروس کووید ۱۹ بر اقتصاد ایران، صنایع و به‌ویژه صنعت خودرو از این قاعده کلی مستثنا نیست. اثرگذاری ویروس کرونا بر اقتصاد ایران به‌عنوان عامل کاهنده بر تولیدات صنعتی و به‌ویژه بر تولیدات خودرو در صنعت خودرو ایران نیز تاثیرگذار بوده است. این عامل در کنار تحریم‌های ظالمانه امریکا محدودیت‌هایی در روند رشد اقتصادی ایران ایجاد کرده است. کاهش درآمدهای نفتی، اثرات آن بر کاهش درآمدهای ارزی و قطع بودن ارتباطات بین‌بانکی و بیمه‌ای قاعدتا باید این روند بر تولیدات خودروهای صنایع بزرگ خودروسازی ایران اثرات مضاعف داشته باشد اما تولیدات خودرو در سال ۹۹ در شرکت‌های بزرگ خودروسازی مانند گروه صنعتی ایران‌خودرو و گروه خودروسازی سایپا به نظر می‌آید از رشد منفی تبعیت نکرده است.

عامل این امر در صنعت خودرو ایران چیست؟

عامل تاثیرگذار در این رشد تولید، همواره، وجود تقاضای بالقوه در بازار خودرو ایران است. همان‌طور که گفته شد بررسی‌های انجام‌شده در اقتصاد جهان و براساس آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد کاهش تقاضا برای خودروهای سواری، یکی از عوامل کاهش تولید خودرو در کشورهای صنعتی بزرگ جهان بوده است. عامل دیگر تاثیرگذار در بازار خودرو در ایران، کاهش شدید واردات خودرو نسبت به سال‌های قبل است.

این کاهش هم براساس مقررات کشور محدودشده و هم کشورهای فعال در عرضه بازار خودرو در ایران بر اثر محدودیت‌های ایجادشده از سوی امریکا، در راستای تحریم بازار ایران خارج‌شده‌اند و این خود یک فرصت استثنایی برای صاحبان صنایع خودرو و قطعه بوده است. به‌عنوان نمونه، براساس اطلاعات موجود در ماه فوریه سال ۲۰۲۰ میلادی، که اوج گسترش ویروس کرونا در چین بود، کاهش شدیدی در تولید خودرو این کشور ایجاد شد و علاوه‌بر آن با توجه به سهم زیاد چین در تولید قطعات صنعت خودرو جهان و وابستگی شرکت‌های خودروسازی به قطعات تولیدشده در چین، اثر زیادی در کاهش تیراژ تولید خودرو در سطح بین‌الملل داشته است.

باوجوداین، خودروسازی ایران با توجه به وابستگی زیادی که به قطعات پیشرفته و های‌تک خارجی دارد، دچار مشکلاتی در تولید خودرو شده است و آمار برخی از خودروهای ناقص و تجاری نشده را به‌دنبال داشت. این موضوع را می‌توان اثر پیامدهای ویروس کرونا بر صنایع خودرویی جهان و تاثیرش بر صنعت خودرو ایران برشمرد.

چنانچه ارزیابی بیشتری درباره اثرات ویروس کرونا بر اقتصاد جهان داشته باشیم، دورنمای رشد واقعی تولید ناخالص داخلی ( GDP ) در اقتصاد جهان در سال ۲۰۱۸ میلادی و پیش‌بینی آن در سال ۲۰۲۰ از سوی گروه CEEMEA که از سوی دنیل تورنیلی ( Dr Daniel Thorniley ) در یک بررسی تحلیلی به رشته تحریر درآمده و انتشارات شهر آن را ترجمه و منتشر کرده، اعدادی از رشد اقتصادی را در قالب رشد واقعی تولید ناخالص داخلی و پیش‌بینی آن در سال ۲۰۲۰ میلادی نشان داده است. براساس این بررسی، رشد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۸ میلادی به صورت زیر بوده است:

* رشد تولید ناخالص داخلی جهانی: ۴ درصد

- رشد تولید ناخالص بازارهای توسعه‌یافته: ۲.۲ درصد

- رشد تولید ناخالص بازارهای در حال توسعه: ۵ درصد

* رشد مصرف خانگی در سال ۲۰۱۸؛

- رشد جهانی ۳.۲ درصد

- رشد بازارهای توسعه‌یافته ۲.۷ درصد

- رشد بازارهای در حال توسعه ۴.۳ درصد

* رشد سرمایه ثابت؛

- رشد جهانی ۴.۶ درصد

- رشد بازارهای توسعه‌یافته ۳.۶ درصد

- رشد بازارهای در حال توسعه ۵.۴ درصد

* پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی ( GDP ) در سال ۲۰۲۰؛

- رشد جهانی ۳.۸ درصد

- رشد امریکا ۲.۷ درصد

- رشد چین ۵.۸ درصد

- رشد منطقه یورو ۲ درصد

- رشد هند ۷.۹ درصد

- رشد آلمان ۲ درصد

براساس این آمار، مشاهده می‌شود رشد واقعی تولید ناخالص داخلی در جهان و کشورهای مورداشاره در سال ۲۰۱۸ میلادی مثبت بوده و کشورهای یادشده از رشد خوبی برخوردار بوده‌اند. اما پیش‌بینی این رشد در سال ۲۰۲۰ میلادی که بسیار خوشبینانه‌تر از سال ۲۰۱۸ میلادی برآورد شده، نشان می‌دهد، قبل از شیوع ویروس کرونا نظر خوشبینانه‌ای درباره رشد تولید ناخالص داخلی اقتصاد جهان وجود داشت اما پس از شیوع ویروس کرونا در جهان، در کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته که همواره دارای رشد اقتصادی مثبت بودند، عملا در سال ۲۰۲۰ میلادی رشد اقتصادی منفی شد.

این روند رشد منفی در مقام مقایسه آماری، اثرگذاری ویروس کرونا بر اقتصاد جهان و تولیدات صنایع و به‌ویژه صنعت خودرو مانند خودروسازی‌ها و زنجیره تامین را به خوبی نشان می‌دهد.