بیمه حامی صنعت حمل‌ونقل
در تاریخ تحولات صنعت حمل‌ونقل در کشور، روزهای سرنوشت‌سازی بوده‌اند که نقشی تعیین‌کننده در انسجام شبکه حمل‌ونقل داشته‌اند و ۲۶ آذر سال ۱۳۶۱، از شمار چنین روزهایی است.
در این روز و در بحبوحه جنگ تحمیلی، حدود 100 کشتی حامل کالا در بنادر جنوبی کشور، در انتظار تخلیه بار بود و بروز بحران ناشی از اتمام ذخیره کالاهای اساسی در کشور، تهدید کشتی های منتظر ازسوی عراق و نیز شمول بیمه های جنگی، نگرانی هایی را برای مسئولان فراهم آورده بود. در همین روزها، رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی رحمه الله در پیامی تاریخی، کامیونداران کشور را به مشارکت در تخلیه هر چه سریع تر کشتی ها فراخواندند. به دنبال فرمان تاریخی حضرت امام خمینی رحمه الله مبنی بر تخلیه کشتی های منتظر در بندرهای جنوبی کشور، ایران زمین شاهد بسیج عمومی کامیونداران شد و صحنه های کم نظیری از فداکاری، ایثار و تلاش شبانه روزی به ثبت رسید و این روز را در تاریخ کشور ماندگار ساخت. بر همین مبنا ۲۶ آذر به عنوان «روز حمل ونقل» شناخته شد. صمت در این گزارش نقش صنعت بیمه را در پوشش ریسک شبکه حمل ونقل کشور مورد بررسی قرار داده است.
نیاز شبکه حمل ونقل به بیمه هر روز بیشتر می شود
حسین بابایی، کارشناس صنعت بیمه در زمینه نقش بیمه در کاهش ریسک های شبکه حمل ونقل به صمت گفت: برای تشریح نقش بیمه در صنعت حمل ونقل ابتدا باید تعریفی از حمل ونقل داشته باشیم. «حمل ونقل» به جابه جایی یا انتقال انسان، اموال و کالاها از جایی به جای دیگر با استفاده از وسایل خاص تعریف می شود؛ بنابراین عملیات حمل ونقل به دو دسته حمل ونقل انسان و حمل ونقل کالا تقسیم می شود.
وی افزود: حمل ونقل کالا دارای دو رکن اساسی است که این ارکان عبارت است از راه ها و وسایل نقلیه که با مرور زمان و اشتیاق انسان به پیشرفت و توسعه هر دو رکن افزایش یافته است؛ بنابراین این ارکان با سرعت زیادی در حال تکامل و پیشرفت هستند.
۳ محور کلان بیمه حمل ونقل
این کارشناس صنعت بیمه 3 محور کلی را برای پوشش ریسک حمل ونقل در سطح کلان تبیین کرد و گفت: برای حمل ونقل در سطح کشور و بین الملل بیمه نامه های حمل ونقل دریایی، بیمه نامه حمل ونقل زمینی (جاده ای و ریلی) و بیمه نامه حمل ونقل هوایی جزو پرکاربردترین هاست. این بیمه نامه ها می توانند هر گونه ریسک در حیطه جابه جایی اموال یا انسان را پوشش دهند.
وی با اشاره به بین المللی بودن برخی بیمه نامه ها در شبکه حمل ونقل خاطرنشان کرد: در صنعت هوانوردی استفاده از بیمه نامه و پوشش ریسک از طریق بیمه امری اجتناب ناپذیر است. همچنین خرید بیمه نامه در مقاصد تجاری برای متصدی حمل ونقل به خودی خود الزامی نیست، اما براساس باب هشتم قانون تجارت متصدی حمل وظایفی در قبال صاحب کالا برعهده دارد که یکی از مهم ترین آنها رساندن کالا به صورت سالم به مقصد و تحویل آن به صاحب کالا است؛ بنابراین صاحبان مشاغل در شبکه حمل ونقل تجاری به منظور جلوگیری از زیان احتمالی ترجیح می دهند بار یا کالای تجاری خود را بیمه کنند.
سایه تحریم بر بیمه
این کارشناس صنعت بیمه یادآور شد: در حال حاضر شرکت های بیمه ای ایران در بخش بین الملل شرایط مطلوبی ندارند، زیرا تحریم معاملات بیمه ای یکی از ابزارهای مهم و راهبردی وارد کردن شوک به هر اقتصادی است که متاسفانه در ارتباط با ایران نیز عملیاتی شده است. از آنجایی که بخش حمل ونقل به سبب نقش حیاتی در ارتباطات بین المللی کشورها یکی دیگر از کانال های اصلی وارد کردن شوک به اقتصادهاست و بیمه به یکی از ابزارهایی مبدل شده که بدون آن صنعت حمل ونقل زمین گیر می شود، دشمن برای زمین گیری شبکه حمل ونقل ایران از این حربه استفاده کرده است.
بابایی تحریم معاملات بیمه ای را یکی از ابزارهای مهم و راهبردی وارد کردن شوک به هر اقتصادی دانست و گفت: در دنیای امروز بیمه به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای کاهش اصطکاک های متعدد، متنوع و پیچیده مالی در معاملات داخلی و بین المللی کشورها، نقشی بسیار کلیدی در روان سازی، مدیریت و کاهش ریسک و ایجاد ثبات در فعالیت های اقتصادی و در نتیجه توسعه تجارت در سطح ملی و بین المللی دارد و در حال حاضر با گردش مالی بالغ بر ۴ ، ۸ هزار میلیارد دلار، بالای ۶ درصد تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است.
نفوذ بیمه حمل ونقل در ایران
وی درباره میزان ضریب نفوذ بیمه حمل ونقل در کشور تصریح کرد: بیمه حوادث بار در حال حمل شامل بدنه کشتی و مسئولیت های مرتبط در برابر شخص ثالث، بیمه بدنه هواپیما و مسئولیت های مرتبط در برابر شخص ثالث، مسئولیت متصدیان حمل ونقل بار و همچنین مسئولیت راننده در برابر شخص ثالث، حوادث راننده و بدنه اتومبیل هم اکنون در بازار ایران وجود دارند و از ضریب نفوذ بالایی برخوردارند.
این کارشناس صنعت بیمه تاکید کرد: در سال های اخیر باتوجه به افزایش آگاهی افراد نسبت به خطرات احتمالی، ضریب نفوذ بیمه در بازار داخل به ویژه صنعت حمل ونقل رو به افزایش است؛ بنابراین انواع بیمه نامه های یادشده برای جبران خسارت احتمالی به عنوان ابزاری راهبردی پرکاربرد هستند و همین موضوع باعث شده وضعیت صنعت بیمه در بخش حمل ونقل بهتر از سایر بخش باشد.
بیمه اتکایی
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در پوشش ریسک شبکه حمل ونقل از بیمه اتکایی اسفتاده می شود، گفت: در حالت کلی می توان گفت خیر؛ اما شرکت های بیمه باتوجه به میزان ریسک پذیری و سرمایه های تحت پوشش خود می توانند از این ظرفیت در صنعت بیمه استفاده کنند.
بابایی توضیح داد: از اصول اولیه و مهم بیمه در کلیه رشته ها این است که ریسک بیمه شده تا جایی که ممکن است در سطح وسیعی پخش شود. پوشش اتکایی بیمه اتکایی به مفهوم توزیع جهانی ریسک است. این بیمه امکان پاسخگویی به خسارت هایی که در طول زمان اعتبار قرارداد به وقوع می پیوندد را برای شرکت بیمه واگذارنده به وجود می آورد تا شرکت بیمه بتواند ریسک های یکسان را برای سهام خود جمع آوری کند، اما اگر مجموع این ریسک ها مازاد بر ظرفیت نگهداری تشخیص داده شود، وجود قرارداد اتکایی کمک می کند این شرکت تعادل مالی خود را حفظ کند و به شرکت بیمه اجازه می دهد سرویس بهتری به مشتریان خود ارائه و خسارت های واردشده را به موقع پرداخت کند؛ بنابراین به اختصار می توان گفت بیمه گر اتکایی، از بیمه گر واگذارنده در مقابل زیان های سنگین مالی که ممکن است با وقوع خسارت های بزرگ یا تعداد زیادی خسارت در ابعاد کوچک و متوسط که در یک زمان محدود وارد شوند، حمایت می کند.
وی در ادامه متذکر شد: تنها شرکت های بزرگ بیمه توان پوشش بیمه به صورت اتکایی را دارند و معمولا حوزه فعالیت این شرکت ها بین المللی است. متاسفانه از آنجایی که ایران تحت تحریم های ظالمانه قرار دارد، پوشش این نوع بیمه ازسوی شرکت های بیمه بین المللی در موارد زیادی امکان پذیر نیست.
قوانین یکدست بین المللی
این کارشناس صنعت بیمه با اشاره به یکپارچه بودن قوانین و مقررات بیمه در گستره بین الملل توضیح داد: براساس مقررات بین المللی بیمه نامه باید توسط یک شرکت بیمه یا نماینده آن صادر و امضا شود. اگر بیش از یک نسخه اصلی از بیمه نامه حمل ونقل صادر شده باشد، این موضوع باید در بیمه نامه قید شود، زیرا همه بیمه نامه ها باید به تایید بیمه مرکزی کشور مبدأ یا مقصد بیمه نامه حمل ونقل برسند تا در اعتبار اسنادی (اعتبارسنجی) موسسه مالی دیگری هم مجاز به دریافت بیمه نامه بشود.
«بیمه باربری» پرکاربردترین بیمه در ایران است
سیاووش قزلباش، کارشناس بیمه درباره نقش بیمه در کاهش ریسک های شبکه حمل ونقل به صمت گفت: شرکت های بیمه گر با نیازسنجی که انجام داده اند لزوم طراحی بیمه نامه های حمل ونقل را درک و براساس استانداردهای جهانی اقدام به این کار
کرده اند.
وی پرکاربردترین بیمه نامه در بخش حمل ونقل را «بیمه باربری» اعلام کرد و گفت: بیمه نامه باربری به منظور بیمه کردن کالاهایی با مبدأ حرکت ایران و مقصد سایر کشورهاست؛ بنابراین به علت گستردگی خطرات محتمل برای محموله های باری و احتمال آسیب دیدگی آنها در مسیر مقصد، باید رقم تعهدات شرکت ها، برای بیمه شدگان مشخص باشد. به این منظور، شرایط و استانداردهای مربوطه در مجموعه ای با عنوان کلوزهای بیمه گران کالا تعیین شده که موردتایید تمام بازارهای جهانی
است.
این کارشناس صنعت بیمه با اشاره به اینکه شورای عالی بیمه ایران نیز این قوانین و مقررات را در آیین نامه شماره ۷۹ معین کرده، یادآور شد: شرکت «بیمه ایران» تنها مرجع رسمی تعهدات «بیمه باربری» ایران است و همه بیمه های باربری صادراتی باید با توجه به قوانین این شرکت صادر شود. امروزه در اغلب سرمایه گذاری های صنعتی و تجاری خطرات و زیان های حوادث باربری از ریسک های بسیار مهم و موردتوجه سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی است و جهت پوشش ریسک های موجود بیمه نامه های مختلفی تعریف شده است.
نقش کلیدی حمل ونقل در اقتصاد
قزلباش با تاکید بر اینکه صنعت حمل ونقل نقش کلیدی در اقتصاد یک کشور دارد، گفت: انتقال کالاها به صورت ایمن و رساندن آنها در سلامت کامل به مقصد، بخش مهمی از موفقیت یک تجارت در اقتصاد کشور است. به طور مثال کشوری را در نظر بگیرید که یک کالای مهم مانند نفت را در مقدار زیادی به کشور دیگر می فروشد اما اگر انتقال یا حمل آن به درستی انجام نشود، این تجارت دیگر ارزشی نخواهد داشت و نمی تواند تاثیر مثبتی بر اقتصاد کشور داشته باشد؛ بنابراین ایمنی در حمل ونقل برون مرزی و درون مرزی برای اقتصاد یک کشور بسیار مهم است. بر همین اساس پوشش ریسک زیان های احتمالی اهمیت بیمه را در این بخش دوچندان کرده است؛ به طوری که برخی شرکت های بیمه به طور اختصاصی در زمینه حمل ونقل فعالیت می کنند.
بیمه نامه گرانقیمت
وی گران ترین بیمه نامه حمل ونقل را بیمه ناوگان هوایی اعلام کرد و گفت: در حال حاضر در دنیا از انواع هواپیما برای موارد تفریحی و گردشگری، حمل ونقل عمومی و تحقیقاتی استفاده می شود که داشتن بیمه نامه بدنه و حتی شخص ثالث برای این هواپیماها در تمام جهان اجباری است؛ بنابراین شرکت های بیمه باید پوشش های موردنیاز بیمه گذاران در مقابل خطرات مربوط به هواپیما مانند مالکیت، اداره، تعمیر و نگهداری یا فروش را ارائه
دهند.
دریای باارزش
قزلباش با تاکید بر موقعیت سوق الجیشی ایران، بیمه نامه های دریامحور را در بخش حمل ونقل بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: حمل ونقل دریایی نیز مانند بخش های حمل ونقل زمینی، هوایی و ریلی از حوادث طبیعی در امان نیست. حوادثی مانند دزدی دریایی و حمله به کشتی ها در آب های برون مرزی نیز در بحث حمل ونقل دریایی تهدید بزرگی محسوب می شود که برای جلوگیری از هرگونه ضرر و زیان ناشی از چنین رویدادها و اتفاقاتی، داشتن یک پشتیبان مانند بیمه دریایی همیشه به نفع صاحب کالا و شرکت حمل ونقل دریایی خواهد بود.
این کارشناس صنعت بیمه افزود: باتوجه به اینکه عمده بار صادراتی ایران نفت است که از راه دریا صادر می شود، بیمه نامه های دریامحور از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا محموله نفتکش ها بسیار گران و استراتژیک است؛ بنابراین پوشش زیان های احتمالی باید توسط شرکت های قدرتمند بیمه ای انجام شود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: بیمه در هر شکلی موجب پوشش ریسک شبکه حمل ونقل در برابر خطرات احتمالی است. این پوشش ریسک به قدری مهم است که بسیاری از شرکت های بیمه ای و استانداردساز بیمه در دنیا به طور اختصاصی در حوزه شبکه حمل ونقل فعالیت می کنند.
سخن پایانی
در انجام هر کاری ریسکی نهفته است، اما در بعضی از کارها نظیر صادرات ریسک بیشتر است؛ از همین رو پوشش این ریسک ها ضروری است. از جمله مواردی که قانون گذار باید برای سطوح خرد و کلان آن الزام در نظر گیرد، بیمه بخش حمل ونقل است، زیرا با کاهش ریسک در این بخش صاحبان کالا با آسودگی خیال بیشتری به فعالیت می پردازند. به اعتقاد کارشناسان در ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص حمل ونقل به ویژه در بخش دریا از اهمیت بالایی برخوردار است، اما از آنجایی که یکی از کلیدی ترین راه های زمین گیر کردن اقتصاد هر کشوری مسدودسازی مراودات بیمه ای است، ایران به خاطر اعمال تحریم های ظالمانه از حمایت شرکت های بزرگ بیمه اتکایی محروم است.
