نابسامانی غیرمنتظره در بازار تایر
در روزهای گذشته، خبرهایی از کمبود تایر در بازار شنیده می‌شد؛ خبرهایی که دغدغه‌هایی را برای مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است.
در روزهای گذشته، خبرهایی از کمبود تایر در بازار شنیده می شد؛ خبرهایی که دغدغه هایی را برای مصرف کنندگان ایجاد کرده است. البته باتوجه به شرایط اقتصادی کشور و روزهای پایانی سال، عده ای این نوسانات و چالش های ماه اسفند را تا حدودی طبیعی می دانند. آمار و اطلاعات رسمی منتشرشده نشان می دهد در داخل کشور عرضه و تقاضا متناسب بوده و آمارها در هم سنجی با سال گذشته، رشد تولید را نشان می دهد. باوجود این رشد، شاهد شرایطی عجیبی در بازار تایر هستیم؛ شرایطی که به فروش تایر دولتی منجر شد، اما همچنان مشکلاتی در این بازار مشهود است. باوجود آمار و اطلاعاتی که از میزان تولید داریم نباید در این بازار با کمبود مواجه شویم. در این شرایط پرسش این است که علت کمبود تایر در بازار چیست؟ صمت پاسخ این پرسش را از فعالان صنعت تایر کشور جویا شده که در ادامه می آید. با صمت همراه باشید.
نرخ ارز بازار تایر را هم نابسامان کرد
مصطفی تنها، سخنگوی انجمن صنعت تایر ایران درباره وضعیت تولید تایر در کشور به صمت گفت: در کشور سالانه حدود ۴۰۰ هزار تن مصرف تایر داریم که از این میزان حدود ۳۰۰ هزار تن ازسوی تولیدکنندگان داخلی تولید و عرضه می شود. تمام تولیدات داخلی هم ماهانه در سامانه جامع تجارت ثبت می شود؛ یعنی مشخص است تولیدکنندگان تایر در کشور چه تعداد تایر تولید و توزیع کرده اند. در چشم انداز کلی بازار تایر، نسبت به سال گذشته، کمبود محسوسی نداشته ایم؛ یعنی افت تولید نداشته ایم.
تنها در ادامه افزود: عواملی وجود دارند که بر بازار تایر تاثیرگذارند و نرخ آن را تکان می دهند. واقعیت این است که در حال حاضر نرخ تایر، بسیار پایین و سودی که نصیب کارخانجات تایرسازی می شود، کم است. اگر به سامانه کدال هم مراجعه کنید، متوجه می شوید این سود بسیار کمتر از ۱۷ درصدی است که سازمان حمایت به طور قانونی برای تولیدکننده در نظر گرفته است. این شرایط به نوعی انگیزه را از سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری و افزایش تولید می گیرد، چون تولید تایر را از نظر اقتصادی توجیه ناپذیر می کند. اما آنچه باعث بروز کمبود و چالش هایی در بازار تایر شده، نرخ ارز است. در شرایطی که حتی در روزهای تعطیل هم شاهد افزایش نرخ ارز هستیم، وقتی نرخ کالایی ثابت نگه داشته شده، آن نرخ ثبات نخواهد شد. در این وضعیت نرخ به طور دستوری ثابت نگه داشته شده و تولیدکننده هم باید اطاعت امر کند. روند کار تولیدکنندگان مشخص است و نمی توانند از دستور عدول کنند، اما در سطح بازار امکان اعمال این نظارت وجود ندارد و در ادامه شاهد کمبود و افزایش قیمت خواهیم بود.
صادرات در انحصار تولیدکنندگان باشد
این کارشناس صنعت تایر ادامه داد: در روزهای اخیر شاهد بودیم که نرخ پژو ۲۰۰۸ در یک روز بیش از ۲۰۰ میلیون تومان افزایش داشته است. قیمت این خودرو در بازار آزاد چقدر با نرخ کارخانه ای آن تفاوت دارد؟ واقعیت این است که این همه تقاضا نشان از مصرف بالای خودرو در کشور ندارد و اقتصاد بیمار ما است که چنین رویکردی را ایجاب کرده و مردم برای حفظ ارزش دارایی خود اقدام به خرید خودرو می کنند و تقاضا در بازار این محصول بالا می رود. در این اقتصاد بیمار، تبدیل ریال به کالا برای حفظ ارزش دارایی، پدیده مخربی است که در حال رخ دادن است. همین اتفاق در بازار تایر نیز در حال رخ دادن است؛ یعنی عده ای این محصول را خریداری و انبار می کنند تا در آینده بتوانند گران تر به فروش برسانند، وگرنه عرضه و تقاضای تایر در کشور متناسب است و اگر مبدأ تولید را در نظر بگیریم، تناسب عرضه و تقاضا به هم نخورده است.
تنها در ادامه با تاکید بر اینکه کمبود موجود در بازار به اقتصاد بیمار ما برمی گردد، گفت: کمبودی که در حال حاضر در بازار وجود دارد، ناشی از ایجاد تقاضای کاذب است. این تقاضای کاذب هم دو علت دارد؛ یکی مربوط به کاهش مداوم ارزش ریال است که باعث شده تقاضا برای خرید اقلام مختلف افزایش پیدا کند و با هدف حفظ ارزش دارایی به عنوان نمونه صرف خرید تایر شود. موضوع دوم که بحث قابل توجهی است به وضعیت صادرات تایر مربوط می شود. صادرات تایر برای هر کسی که کارت بازرگانی در اختیار دارد، آزاد است و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. این نوع صادرات به دلیل صرفه ارزی انجام می شود و صادرکننده برای اینکه از نرخ تایر سود ببرد، اقدام به صادرات نمی کند. صادرکننده از تبدیل ریال به ارز سود می برد؛ یعنی از نرخ ارز منتفع می شود؛ از این رو اقدام به جمع آوری تایر از بازار و صادر کردن آن می کند.
سخنگوی انجمن صنعت تایر ایران خاطرنشان کرد: انجمن بارها تقاضا کرده صادرات تایر در انحصار تولیدکنندگان تایر باشد؛ یعنی صرفا تولیدکنندگان بتوانند تایر صادر کنند تا هم بازارهای صادراتی از دست نرود، هم محصول تولیدی ما مهجور نماند و تحت کنترل و نظارت درستی این صادرات انجام شود و همچنین تقاضای داخلی و صادرات در تعادل قرار بگیرند. در نهایت گوش شنوایی برای این پیشنهاد انجمن نبود و اقدامی در این زمینه انجام نشد و همچنان صادرات تایر برای تمام دارندگان کارت بازرگانی آزاد است . این مورد در کنار قاچاق، بازار تایر را آشفته کرده است. متاسفانه زمینه برای قاچاق معکوس تایر هم وجود دارد. تایر را از مسیر قاچاق خارج می کنند که با هر قیمتی هم بفروشند و ارز را برگردانند، سود خواهند کرد.
وی افزود: میزان صادرات تایر در کشور قابل توجه نیست، زیرا از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ صادرات تایر ممنوع بود و تازه امسال اجازه صادرات تایر داده شده است. ممنوعیت صادرات باعث شد تایرسازان از بازارهایی که به دست آورده بودند و سرمایه گذاری و شبکه توزیع ایجاد کرده بودند، دور شوند. سال ها حضور نداشتن در بازارهای صادراتی باعث شده رقبا جای تایرسازان ایرانی را در این بازارها بگیرند و حالا بازسازی این بازارها برای صادرکنندگان تایر، وقت و سرمایه می برد. حال صادرات برای کسی که تایر را صادر می کند، صرفا با این هدف که از تبدیل ریال به دلار سود ببرد، چون تایر را به ثمن بخس می فروشد، سودآور است؛ یعنی اگر میانگین نرخ هر کیلوگرم تایر ۳ دلار باشد، اگر صادرکننده آن را حتی به نرخ یک و نیم دلار هم بفروشد، سود کرده است.
راهکار چیست؟
تنها در بیان راهکار حل مشکلات مربوط به بازار تایر نیز اظهار کرد: راهکار حل مشکلات کنونی در بازار تایر دو چیز است؛ یکی اینکه صادرات در انحصار تولیدکنندگان تایر باشد و دوم اینکه اجازه دهند تولیدکنندگان تایر محصولات خود را با نرخ عادلانه تری به فروش برسانند و مابه التفاوت قیمتی که در حال حاضر در بازار وجود دارد، بین تولیدکننده و مصرف کننده توزیع شود؛ یعنی بگذارند تولیدکننده تایر، قدری نرخ فروش تایر را بالا ببرد تا برای افزایش ظرفیت تولید، انگیزه پیدا کند و تولید سودآور باشد و جذب سرمایه کند. البته این افزایش ظرفیت باید قابل توجه باشد، نه در حد یک تا 2 درصد، بلکه در حدی باشد که از یک سو پاسخگوی بخشی از نیاز کاذب باشد و از سوی دیگر، این امکان فراهم شود که مصرف کننده بتواند تایر را ارزان تر خریداری کند.
وی ادامه داد: یکی از روش هایی که به بهبود وضعیت بازار تایر کمک می کند، عرضه تایر در بورس کالاست. اگر تایر در بورس کالا عرضه شود، فاصله مصرف کننده و تولیدکننده کم می شود، تولیدکننده بیشتر منتفع خواهد شد و مصرف کننده هم سود خواهد برد.
تنها در پایان تاکید کرد: در صنعت تایر، امسال رشد تولید داشته ایم و امکان افزایش ظرفیت تولید هم ازسوی کارخانجات فراهم است. البته باید انگیزه ای برای سرمایه گذار فراهم باشد. واقعیت این است که کسب سود برای سرمایه گذار در اولویت است و اگر قصد داریم در صنعت و بازار تایر شاهد اتفاقات خوبی باشیم باید به این موضوع مهم توجه کنیم که هدف هر فعالیت اقتصادی کسب سود است و در این اصل، هیچ تردیدی وجود ندارد. وضعیت صنعت تایر از نظر درآمد و سود به صورتی است که حتی به فعالان این بخش وام هایی در مبالغ بالا برای اجرای طرح های توسعه ای تعلق نمی گیرد، چراکه براساس محاسبات بانک ها، برگشت سرمایه در این صنعت معقول نیست.
وزارت صمت بر بازار تایر نظارت کند
داوود سعادت نژاد، کارشناس بازار تایر نیز درباره وضعیت بازار تایر و اینکه در روزهای اخیر در این بازار شاهد کمبود عرضه بوده ایم به صمت گفت: متاسفانه تایرسازان به نحوی عمل کرده اند که منجر به مشکلات کنونی شده است. کارخانجات، عرضه محصولات شان را به صورت حواله ای و سبدی انجام می دهند که در این روند عرضه در بازار کم می شود. در حال حاضر، بازار تایر بسیار نابسامان است و نرخ یک جفت تایر پراید به ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده، در حالی که نرخ دولتی آن یک میلیون و ۷۰ هزار تومان است.
وی افزود: از ظواهر امر چنین برمی آید که دو عامل منجر به بروز چالش های کنونی در بازار تایر شده است؛ یکی از این موارد مربوط به عدم نظارت نهادهای متولی است و دوم اینکه بازار اسفند، بازار شب عید است و آشفتگی های خود را دارد.
این کارشناس بازار تایر ادامه داد: کارخانجات تولید دارند و در حال فعالیت هستند، اما محصولات شان را توزیع نمی کنند و البته افزایش قیمتی هم از سوی تولیدکنندگان تایر انجام نشده است. به نظر می رسد عرضه تایر به بازار کم شده تا تقاضا افزایش یابد و در شرایطی که بازار تشنه محصول است بتوانند نرخ تایر را افزایش دهند.
وی ادامه داد: اگر صادراتی در بخش تایر داریم، مربوط به تایرهایی است که در داخل تقاضا ندارند و تایرهایی که در داخل بازار دارند، صادر نمی شوند. البته سال هاست صادراتی در این بخش نداشته ایم و اگر هم صادراتی بوده، مربوط به مازاد نیاز بازار است که به کشورهایی مانند افغانستان و عراق انجام می شود.
سعادت نژاد در پایان با اشاره به اینکه به هر حال هر مشکلی راهکاری دارد، گفت: برای اینکه کمبود بازار تایر برطرف شود، دو راهکار داریم؛ یکی اینکه تایر رینگ ۱۳ و ۱۴ و پراید را در بازار بیشتر عرضه کنند، چون متقاضیان این تایرها زیاد هستند و با عرضه این تایرها تا حدی از التهابات بازار کاسته خواهد شد و دوم اینکه وزارت صمت نظارت کند تا تولیدکنندگان تایر، کل تولیدات خود را برای رفع نیاز متقاضیان به بازار عرضه کنند.
سخن پایانی
به گفته فعالان بازار، تولید و توزیع تایر در کشور همچنان طبق روال گذشته ادامه دارد، اما عده ای به علت تفاوت شدید نرخ ارز نیمایی و آزاد، تایرهای دولتی موجود در بازار را جمع آوری و به کشورهای همسایه قاچاق می کنند. کاهش روزبه روز ارزش ریال و به تبع آن افزایش نرخ مواد اولیه، باعث بالارفتن نرخ تمام شده تولید تایر شده است. در این میان به سبب افزایش هزینه ها، درخواست افزایش نرخ و انحصار صادرات این محصول توسط تولیدکنندگان تایر ارائه شده و این گونه مطرح می شود که اگر صادرات تایر در انحصار تولیدکنندگان باشد، انگیزه تولید، سرمایه گذاری، جذب نقدینگی از بانک ها، توسعه صنعت تایر و همچنین تامین نیازهای روزافزون تایر در کشور افزایش پیدا خواهد کرد. به نظر می رسد بازار تایر در چند بخش دچار مشکلاتی است که به راحتی قابل حل است و انتظار می رود متولیان امر به سرعت در این بازار وارد عمل شوند و با اقدامات موثر و تدابیر لازم، از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان بازار تایر حمایت کنند.
