نگرانی فولادی‌ها کم می‌شود؟
کشف ذخایر معدنی به‌ویژه سنگ‌آهن می‌تواند نگرانی‌ها درباره تامین مواد اولیه برای صنعت فولاد را کاهش دهد، اما تنها شناسایی این ذخایر نمی‌تواند کلید گشایش این قفل باشد، بلکه باید مسیر بهره‌برداری از آنها نیز به‌سرعت فراهم شود.
کشف ذخایر معدنی به ویژه سنگ آهن می تواند نگرانی ها درباره تامین مواد اولیه برای صنعت فولاد را کاهش دهد، اما تنها شناسایی این ذخایر نمی تواند کلید گشایش این قفل باشد، بلکه باید مسیر بهره برداری از آنها نیز به سرعت فراهم شود. در غیر این صورت، هرچند حجم ذخایر شناسایی شده افزایشی خواهد بود، اما همچنان صنایع پایین دستی برای تامین مواد اولیه خود با مشکلاتی همراه خواهند بود که می توانند نرخ تمام شده را افزایش و توان رقابتی در بازارهای صادراتی را کاهش دهند. در این گزارش به الزامات تحقق چشم انداز ۱۴۰۴ پرداخته است.
بی توجهی به توسعه اکتشافات در سال های اخیر در کنار رشد سریع واحدهای فولادی و توسعه آنها باعث شد تا امروز درست در زمانی که تنها ۲ سال تا تحقق چشم انداز ۱۴۰۴ باقی مانده است، صنعت فولاد نگران تامین مواد اولیه خود باشد. البته این موضوع را نباید تنها محدود به صنعت فولاد دانست، زیرا توسعه نایافتگی اکتشافات در سایر حوزه ها نیز قابل لمس است. ادامه این موضوع می تواند صنایع پایین دستی را با افزایش نرخ تمام شده همراه کند که در نهایت، قدرت رقابت در بازارهای صادراتی را کاهش می دهد. نکته مهم دیگر آن است که بارها بر اهمیت توسعه اکتشافات و بالا بودن ریسک سرمایه گذاری در این مرحله صحبت شده است که باید دولت ابتدا ریسک آن را بپذیرد و سپس به سرمایه گذاران واگذار کند، اما متاسفانه تغییر قوانین و مقررات و برخی تصمیم های غیرکارشناسی باعث می شود تا سرمایه گذاران چندان میل و رغبتی برای ورود به این حوزه نداشته باشند. در نهایت، کار به جایی رسید که زنگ خطر برای واحدهای فولادی در بحث تامین مواد اولیه به صدا درآمد و دولت تصمیم گرفت تا سرعت توسعه اکتشافات را بالا ببرد. در این میان اما، ورود بخش خصوصی کارآمد نیز توانست سرعت این کار را چندبرابر کند. شاید استفاده از این توان باید از چند سال قبل در دستور کار قرار می گرفت، اما باز هم جای شکر دارد که با این تصمیم و همکاری می توان به بهره برداری هرچه بیشتر از ذخایر معدنی امیدوار بود.
اقدامات و برنامه های سازمان زمین شناسی
مدیرکل دفتر برنامه ریزی، فناوری و بودجه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی از اکتشافات جدید سنگ آهن در کشور خبر داد و گفت: به تازگی در بخش هایی از استان های اصفهان، یزد، کرمان و سمنان، سنگ آهن موردپیمایش و اکتشافات اولیه قرار گرفته و ذخایر خوبی به دست آمده است.
رضا جدیدی افزود: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور از ابتدای دولت سیزدهم با اجرای طرح پایش ذخایر معدنی که از آن به عنوان ترازنامه منابع معدنی هم یاد می شود، برای تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع کشور از جمله سنگ آهن، بررسی هایی در سال ۱۴۰۱ انجام شده است.
وی با بیان اینکه حدود 3 میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن ذخایر قطعی سنگ آهن در کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن سنگ آهن خام در صنایع مصرف می شود، تاکنون چندین بار اعلام کرده ایم که محدودیت جدی در میزان ذخایر سنگ آهن کشور داریم.
به گفته این مقام مسئول، سال های باقیمانده ذخایر موجود کشور با همین روند اکتشاف کنونی، نزدیک به ۱۵ سال است که برای نیاز صنایع ما وضعیت مناسبی نیست. مدیرکل دفتر برنامه ریزی، فناوری و بودجه سازمان زمین شناسی افزود: بنابراین باید در یک برنامه ریزی منسجم و فشرده برای اکتشاف ذخایر جدید سنگ آهن و مواد حیاتی موردنیاز صنایع در کشور اقدام شود.
وی بااشاره به اینکه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور اکنون در بخش هایی از استان های قم، مرکزی، قزوین و اصفهان طرح تحول را به اجرا درآورده است، تصریح کرد: این سازمان در مدت یک سال دستاوردهایی در طرح تحول زمین شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی داشته و ذخایر مناسبی از سنگ آهن در استان کردستان شناسایی شده است که امیدواریم این دستاوردها مراحل اولیه اکتشاف را در بر گیرد و موجب رفع نیاز برای صنایع کشور در حوزه سنگ آهن شود.
جدیدی در ادامه به برنامه های آتی این سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور اشاره و ابراز امیدواری کرد: در سال های آینده، ذخایر مگنتیتی سنگ آهن را بالا ببریم و در بحث سنگ های هماتیتی نیز به تکنولوژی فرآوری دست پیدا کنیم.
مدیرکل دفتر برنامه ریزی، فناوری و بودجه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، از وجود ذخایر قابل توجه هماتیتی سنگ آهن در کشور خبر داد و گفت: البته این ذخایر در مقیاس جهانی ذخایر بالایی نیست، اما در کشورمان به فرآوری نیاز دارد که سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور از طریق ژئوفیزیک هوایی به دنبال اکتشاف ذخایر جدید معدنی پنهان است.
وی همچنین از همکاری مشترک با صنایع فولادی در حوزه اکتشافات خبر داد و افزود: هم اکنون تفاهمنامه و قراردادهایی با صنایع فولادی در حوزه اکتشاف سنگ آهن داریم و نگاه ما مراحل اولیه اکتشاف است که دولت باید خطرپذیری اکتشاف بخش خصوصی را پایین بیاورد.
این مقام مسئول ادامه داد: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با ورود فعالیت های اکتشافی و بکارگیری روش های علمی، مراحل شناسایی و پی جویی را انجام می دهد که با این کار، دولت وظایف حاکمیتی خود را انجام و با ورود به اکتشافات اولیه، ریسک سرمایه گذاری را کاهش می دهد.
تنها با شناسایی ذخایر خوشحال نشویم
اما سوال این است که شناسایی ذخایر و اعلام آمارها مشکلات ما را در بخش تامین مواد اولیه حل خواهد کرد؟ به طورقطع پاسخ به این سوال منفی است. بارها گفته ایم که ایران در میان ۱۵ کشور معدنی دنیا قرار دارد، اما حالا در چند قدمی تحقق چشم انداز ۱۴۰۴ ، تامین مواد اولیه به اصلی ترین چالش واحدهای پایین دستی از جمله فولادی ها تبدیل شده است. بدون شک پس از شناسایی این ذخایر موضوع بهره برداری و استخراج از آنها بسیار مهم است که چندین چالش می تواند پیش رو باشد. چالش اول، موضوع ثبات در قوانین و مقررات است که پیش تر به آن اشاره شده، اما از دیگر موضوعات مهم، بحث ایجاد زیرساخت های لازم برای بهره برداری از این ذخایر است. موضوعی که امروز بسیاری از فعالان بخش معدن را با مشکل همراه کرده است. این زیرساخت ها در بخش هایی همچون سوخت، حمل ونقل، ماشین آلات و... توانسته اند معدنکاری را با مشکلات بسیاری همراه کنند. به عنوان مثال، فرسودگی ماشین آلات توانسته بر میزان بهره وری معادن در بخش معادن کوچک و متوسط مقیاس اثرگذار باشد که در نهایت، حل نشدن این چالش، این معادن را به گورستان ماشین آلات تبدیل خواهد کرد.در بخش حمل ونقل نیز توسعه نیافتن حمل ریلی از موضوعاتی است که باعث شده، نرخ تمام شده برای فعالان بخش معدن افزایشی باشد.
سخن پایانی
این موارد باعث شده تا سرمایه گذاری در بخش معدن با احتیاط بسیاری انجام شود که شاید همین نگاه، ورود سرمایه گذار را کاهش داده است، در حالی که با ورود سرمایه گذاران به بخش معدن، علاوه بر توسعه اقتصادی و تامین مواد اولیه، می توان در حوزه صادرات هم ارزآوری بیش از شرایط فعلی داشته باشیم و به نوعی وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش دهیم، در نتیجه تا به مرحله بهره برداری از این ذخایر نرسیم، نمی توانیم میزان نگرانی فولادی ها نسبت به مواد اولیه را کاهش دهیم و همچنان چالش ها در جای خود باقی خواهند ماند.
