صنعت فولاد سهم هفت‌درصدی از تولید گازهای گلخانه‌ای دارد، پیشتازان این صنعت برای کاهش آلایندگی و برخورداری از مزیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به دنبال حرکت در مسیر تولید «فولاد سبز» هستند. با تلاش زیادی که در سال‌های اخیر برای حساس‌سازی صنایع نسبت به محیط‌زیست انجام‌شده فولاد سبز؛ به‌عنوان ضرورتی غیرقابل‌چشم‌پوشی نزدیک‌تر از همیشه است.

بدون تردید، «تغییر اقلیم» یکی از مهم‌ترین چالش‌های قرن حاضر است. افزایش سرعت گرمایش زمین (Global Warming) در سال‌های گذشته مُنجر به تغییرات اقلیمی، خشکسالی، افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها و از بین رفتن آنها شده و زندگی بشر روی کره خاکی را به خطر انداخته است.

صنایع سبز دنبال چه هستند؟

به گزارش ایرنا، در دنیای صنعتی امروز که افزایش گازهای گلخانه‌ای و مصرف بالای سوخت‌های فُسیلی موجب ازدیاد روزافزون آلاینده‌هایی شده که مشکلات فراوانی برای محیط‌زیست و سلامتی انسان‌ها ایجاد می‌کنند، در بیشتر بخش‌های صنعتی تحقق مفهومی موسوم به «صنعت سبز» راهکار مقابله با این چالش شناخته می‌شود.

«صنایع سبز» به واحدهای تولیدی اطلاق می‌شود که در تولید خود از روش‌های سازگاربامحیط‌زیست بهره می‌برند و یا محصولات سازگار با طبیعت تولید می‌کنند، این صنایع درصدد هستند تا با رفع بخشی از نگرانی‌های زیست‌محیطی، معضلات صنعت برای محیط‌زیست را به حداقل برسانند تا در تحقق عدالت اجتماعی و کاهش مخاطرات محیط‌زیستی نقش‌آفرین باشند.

صنایع سبز بر اساس شاخص‌هایی مانند مصرف انرژی، ارتقای سطح دانش و فرهنگ محیط‌زیستی، جایگزینی انرژی‌های پاک و اخذ گواهینامه‌های مربوطه درجه‌بندی می‌شوند و امروزه صنایع پیشرو به دنبال دستیابی به این صنعت در همه جنبه‌های فعالیت‌های خود هستند.

در دنیای امور صنعت سبز به‌عنوان صنعتی راهبردی و روبه‌پیشرفت شناخته می‌شود چراکه برای به‌دقت آوردن جایگاه ذهنی مناسب بین مشتریان و بازارهای داخلی و خارجی یک عامل مهم به‌حساب می‌آید، ازاین‌رو صنایع تمام تلاش خود را برای کاهش آلایندگی‌ها و صنعت سبز شدن به‌کار گیرند.

به هر سو امروز شاهد رقابت جدی و سازنده بین صاحبان صنایع در به‌کارگیری اصول زیست‌محیطی در جریان تولید هستیم که این ثمره ایجاد نگرش زیست‌محیطی در بین صاحبان صنایع و توجه به محیط‌زیست است و ازاین‌رو بسیاری عقیده دارند در آینده موفقیت صنعت درگرو سبز شدن آن است.

فولاد سبز چیست؟

محصولات تولیدی «صنایع فولاد سبز» بانام «فولاد سبز» شناخته می‌شود که با توجه به سهم به نسبت بالای این صنایع در تولید آلاینده‌ها حرکت به سمت تولید این فولاد موردتوجه تولیدکنندگان شاخص این حوزه قرارگرفته است.

«فولاد سبز» مزایا و کارآیی فراوانی ازجمله مزایای اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی، نوآوری، خلق فرصت‌های شغلی، افزایش درآمد و توانمندسازی، استفاده بهینه از منابع و کاهش آلودگی به همراه دارد.

بدون تردید تلاش زیادی که در سال‌های اخیر برای حساس‌سازی صنایع، به‌ویژه صنعت فولاد نسبت به مقوله محیط‌زیست انجام‌شده باعث شده شرکت‌های فولادی سرمایه‌گذاری‌های زیادی در این زمینه انجام دهند و امروزه برندهای سبز فولادی، تبلوری از مفهوم توسعه پایدار و مبتنی بر اهمیت توجه به مسئولیت‌های اجتماعی و الزامات زیست‌محیطی تلقی می‌شوند.

صنعت فولاد با تولید «فولاد سبز» می‌تواند در کنار سودآوری بیشتر به کسب قدرت وبرتری در عرصه‌های ملی، بین‌المللی و صادرات نائل شود و حرکت به سمت تولید این فولاد موجب توفیق مادی و معنوی است چراکه محبوبیت نزد عموم مردم و اجتماع را به همراه دارد.

بدون تردید حرکت به سمت تولید «فولاد سبز» می‌تواند زمینه ارتباط خوب و سازنده بین صنعت و محیط‌زیست را فراهم کند و فضایی برای تبادل دستاوردها و تجربیات واحدهای صنعتی در حوزه‌های محیط‌زیستی مهیا کند.

تاثیر تولید فولاد سبز بر روند تولید چیست؟

بر اساس گزارش انجمن جهانی فولاد، سهم تولید آهن و فولاد در انتشار گازهای کربنی موسوم به گازهای گلخانه‌ای (GHG) حدود هفت درصد است و تولیدکنندگان فولادی که در فرآیند تبدیل آهن به فولاد از زغال‌سنگ و آلاینده‌های سنگین سوخت‌های فسیلی در کوره‌های بلند استفاده می‌کنند سهم مهمی از این میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را برعهده‌ دارند.

امروزه ثابت‌شده که گازهای گلخانه‌ای (GHG) نقش موثر و تاثیر شگرفی بر تغییرات آب و هوایی و اقلیمی دارد و ازاین‌رو صنایع پیشرو فولادی در جهان به دنبال کاهش دی‌اکسید کربن و گازهای گلخانه‌ای هستند که درروند تولید کک متالورژیکی در کوره‌های بلند ایجاد می‌شود.

حذف کوره‌های بلند که تولیدکننده مقادیر زیادی دی‌اکسید کربن و گازهای گلخانه‌ای هستند در دستور کار صنعت فولاد سبز قرار دارد و این صنعت با یک شیب مطلوب دست به پذیرش کوره‌های الکتریکی قوسی زده است که جایگزین مطمئنی برای کوره‌های بلند که به‌طورمعمول برای تولید فولاد استفاده می‌شود به شمار می‌رود.

صنعت جهانی فولاد برای تولید «فولاد سبز» در حال چرخش به‌سوی تولید فولاد در کوره‌های قوس الکتریکی است و با توجه به پدیده گرمایش زمین و ضرورت کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، تولید فولاد در کوره‌های قوس الکتریکی به‌سرعت جایگزین تولید فولاد به روش سنتی با مصرف زغال‌سنگ در کوره‌های بلند می‌شود.

تحلیل جدید سازمان «نظارت بر انرژی جهانی» حاکی از آن است که در آینده نزدیک ۴۳ درصد از ظرفیت تولید فولاد برنامه‌ریزی‌شده جهانی بر اساس کوره‌های قوس الکتریکی خواهد بود، این میزان در سال ۲۰۲۲ کمتر از ۳۵ درصد و در سال پیش کمی بیشتر از ۳۵ درصد بوده است.

البته برخی از کارشناسان صنعت فولاد اعتقاددارند روند تحول برای انتقال به سمت تولید «فولاد سبز» به‌اندازه کافی سریع اتفاق نمی‌افتد و اگر با روند فعلی تولید فولاد با استفاده کوره‌های بلند و استفاده از سوخت فسیلی استمرار یابد، تا سال ۲۰۵۰، سهم تولید فولاد از کوره‌های قوس الکتریکی تنها تا حد ۴۰ درصد خواهد رسید.

کارشناسان محیط‌زیست هشدار داده‌اند که کوره‌های قوس الکتریکی باید تا سال ۲۰۵۰ دست‌کم ۵۳ درصد از کل ظرفیت تولید فولاد جهان را به خود اختصاص دهند تا دنیا در مسیری که به هدف محدودیت روند زمانی گرمای ۱.۵ درجه سانتیگراد باقی‌مانده است برسد.

به‌هرحال بدون تردید انتقال از تولید فولاد مبتنی بر استفاده از زغال‌سنگ در حال شروع است و توسعه‌دهندگانی که اکنون ظرفیت تولید آهن و فولاد مبتنی بر زغال‌سنگ را اضافه می‌کنند در آینده نه‌چندان دور با خطر مواجه‌شدن با خسارت مادی و اعتباری در آینده مواجه خواهند شد.

سخن پایانی

حرکت به سمت «انرژی پاک» راه دیگر دستیابی به «فولاد سبز» است هرچند سال‌هاست که صنعت راهبردی فولاد به‌عنوان یکی از صنایع انرژی‌بر، بهره‌مندی از انرژی‌های تجدید پذیر را در دستور کار خود قرار داده است اما درحال‌حاضر سهم تولید انرژی‌های پاک و تجدید پذیر شامل نیروگاه‌های آبی و بادی و خورشیدی سهم قابل‌توجهی در این صنعت نیست. تولید انرژی با روش‌های تجدید ناپذیر مانند سیکل ترکیبی، حرارتی و گازی همچنان علاوه بر افزایش آلودگی هوا و محیط‌زیست، سهم قابل‌توجهی نیز در گرمایش زمین و تغییرات آب و هوایی و اقلیمی دارد.

صنعت فولاد ایران نیز که با محدودیت‌هایی انرژی الکتریکی در تابستان و محدودیت‌های گازی در زمستان مواجه است بدون تردید برای تحقق تولید سالیانه حدود 45 میلیون آهن، فولاد و محصولات فولادی باید به دنبال توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باشد.

جایگزینی کوره‌های بلند با کوره‌های قوس الکتریکی و حرکت به سمت «انرژی پاک» تنها راه‌های دستیابی به فولاد سبز نیست، کاهش آلاینده‌ها مهم‌ترین هدف «فولاد سبز» است و این مهم می‌تواند از طریق بکارگیری غبارگیرها و فیلترهای پیشرفته، بازچرخانی گازها و آب‌های فرآیندی و یا حتی با کاشت نهال محقق شود.