خاموشی‌ها کم می‌شود؟
چند سالی می‌شود که زنگ خطر خاموشی با شروع فصل گرم به‌صدا در می‌آیند و تدابیری هم برای آن اندیشیده شده است.
دولت در سال گذشته تصمیماتی برای جلوگیری از خاموشی های برنامه ریزی شده گرفت و امسال هم تغییر ساعات ادارات دولتی از ۶ بامداد تا ۱۳ تصمیمی است که هیات دولت برای امسال مصوب کرده تا پیشاپیش به جنگ خاموشی رفته باشد و از وقوع آن در بخش های مختلف جلوگیری کند. به گفته بسیاری از کارشناسان حوزه برق، وقتی یک متغیر در مصرف انرژی تغییر داده می شود، به فرض ثابت بودن دیگر متغیرها، می توان تاثیر آن را به طورمحسوس فهمید. باتوجه به این شرایط، تغییر ساعات کاری ادارات، شدت مصرف را در ساعات اوج مصرف کم می کند. در واقع، وقتی کارمندان اداری یک ساعت زودتر تعطیل می شوند، این همزمان با دیگر ارگان ها نیست، به همین دلیل، فشار کمتری را به مصرف می آورد، اما تاثیری در میزان آن ندارد. در این شرایط، از سرمایه های شبکه برق استفاده بهتری شده، همچنین در ساعات اولیه روز دما پایین تر است و سیستم های سرمایشی فشار کمتری را برای خنک کردن تحمل می کنند و این موجب صرفه جویی مصرف می شود، اما ارائه نظر دقیق اینکه آیا در واقعیت امر جابه جایی ساعت ادارات می تواند تاثیری در مصرف برق داشته باشد یا خیر؟ منوط به در نظر گرفتن دیگر پارامترهای مهم در مصرف برق است و شاید با در نظر گرفتن دیگر متغیرها به این نتایج منطقی گفته شده نرسیم. در کل این راه حل می تواند به عنوان یک راهکار مدیریتی منطقی در استفاده از تاسیسات برق در نظر گرفته شود. تغییر ساعت رسمی کشور موضوعی است که هر سال مطرح می شود و تاثیر آن در میزان صرفه جویی انرژی بحثی پرتکرار است که مخالفان و موافقان متعددی دارد.این مسئله با انتقادها و موافقت هایی در حوزه انرژی روبه رو شده است. صمت در این گزارش به موثر بودن جابه جایی ساعت ادارات بر کاهش مصرف انرژی پرداخته است.
رابطه کاهش مصرف برق با تغییر ساعت کاری ادارات
در تابستان ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب با ناترازی ۱۴هزار و ۲۰هزار مگاواتی برق روبه رو بودیم، این در شرایطی است که با احتساب ۷۰هزار مگاوات تقاضا برای مصرف برق، این امکان وجود داشت که در اوج مصرف ۶ ساعت محدودیت برق در همه بخش ها اعمال شود. با این حال، با مدیریت مناسب در کنار تامین برق بخش خانگی و عدم خاموشی در تابستان ۱۴۰۱، برق مازاد برای تقویت و رشد ظرفیت تولید به بخش تولید کشور ارائه شد، به طوری که در تابستان سال گذشته رشد مصرف برق خانگی برابر صفر بود، از ۱۵ خرداد تا نیمه شهریور ۱۴۰۱ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۳.۵ درصد با کاهش مصرف در بخش خانگی روبه رو شدیم، این در حالی است که از ۲۹ اردیبهشت تا پایان شهریور سال ۱۴۰۰، براساس جدول یک تا 3 نوبت، خاموشی اعمال می شد. آن طور که علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو خبر داده است، برای امسال هیات دولت ساعت فعالیت اداری را در اسفند ۱۴۰۱ مصوب کرده و براساس آن از ۱۵ خرداد تا ۱۵ شهریور، ساعت کار اداری از ۶ بامداد تا ۱۳ خواهد بود، ضمن اینکه یک ساعت پیش از پایان ساعت کار اداری، دستگاه های سرمایشی خاموش می شوند. باتوجه به اینکه ادارات و سازمان های دولتی نقش قابل توجهی در مصرف برق دارند، این موضوع می تواند در کنترل افزایش مصرف برق تاثیرگذار باشد، طبق گفته های مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق به ایسنا، ۴۰۰۰مگاوات از مصرف برق کشور به ادارات و دستگاه های اجرایی اختصاص دارد. به گفته کارشناسان، سیستم های سرمایشی از مهم ترین مصارف این بخش در تابستان به حساب می آیند و کاهش دمای سرمایش کولرهای گازی از ۱۸ به ۲۴ درجه، می تواند تا ۲۰ درصد مصرف برق را کاهش دهد.
تغییر ساعت کاری، بی تاثیر در میزان مصرف انرژی
علیرضا نوری، فعال دانش بنیان در زمینه تامین انرژی برای صنایع کوچک در گفت وگو با صمت گفت: معمولا صنایع کوچک خود را با شرایط انرژی در کشور تطبیق می دهند. برای مثال، بسیاری از تراشکاران وقتی با قطعی برق در روزهای تابستان مواجه شدند، ساعت کاری خود را تغییر دادند و برنامه کاری خود را با زمان های قطع شدن برق تنظیم کردند؛در واقع، این نوع از کسب وکارها به دلیل اینکه یک کارفرما تصمیم گیرنده اصلی است، مدیریت بهتری در مصرف انرژی دارند، اما در بخش هایی نظیر ادارات که مدیریت متمرکزی ندارند، مدیریت مصرف انرژی سخت تر است.
وی افزود: در کل، عقب، جلو کردن ساعت کاری تفاوتی در میزان مصرف انرژی ندارد، چرا که معمولا صنایع کوچک خود را با شرایط موجود انرژی در کشور تطبیق می دهند. دانش بنیان های تولیدی هم چنین روندی دارند و می توانند مدیریت آسان تری برای مصرف انرژی در پیش بگیرند.
نوری تاکید کرد: تغییر ساعات ادارات تاثیری در صرفه جویی انرژی نخواهد داشت؛ برای مثال، اگر یک مگاوات در روز از ساعت ۸ تا ۵ بعدازظهر مصرف می شود، همین میزان به ساعت دیگری منتقل می شود؛ بنابراین رویکرد مدیریت در مصرف انرژی به حساب می آید، اما تاثیری در کاهش مصرف ندارد،زیرا این یک مگاوات به ساعت ۶ صبح تا ۱۴ بعدازظهر منتقل شده است.
فشار بر نیروگاه ّ ها کاهش می یابد
این فعال دانش بنیان گفت: جنبه مثبت تغییر ساعات اداری این است که پیک این مصرف مصادف می شود با فرود مصرف در حوزه های مختلف بنابراین فشار کمتری به نیروگاه ها وارد می شود. با این تصمیم یعنی عدم تغییر ساعت کشور و تغییر ساعت کاری؛ به عبارتی، مصرف انرژی رها شده و به دست افراد داده شده است. این رها کردن برای بهبود مصرف انرژی تفاوتی نمی کند. در واقع، نمی توان مصرف انرژی را با این جلو عقب کردن ها تغییر داد. مولفه ای که مصرف انرژی را کمتر می کند، بهینه کردن دستگاه هایی است که مصرف انرژی بالایی دارند. برای مثال، افتی که در راندمان شبکه برق وجود دارد، نزدیک به ۲۰ تا ۲۵ درصد و این انرژی معادل دوبرابر کردن کولرهای ساختمان های مسکونی در شبانه روز است، یعنی اگر تمام کولرهای ساختمان های مسکونی دوبرابر شوند و شبانه روز هم کار کنند، باز هم مصرف انرژی آنها به این میزان نمی رسد.
افزایش راندمان در بخش انتقال برق
به گفته نوری، اگر راندمان بخش هایی که برق تولید می کنند، بالاتر برود، کاهش مصرف محسوسی را خواهیم داشت. به عبارت روشن تر، میزان هدررفت برق در بخش انتقال چندبرابر مصارف خانگی است. به همین دلیل، با افزایش راندمان در بخش انتقال برق از مبدأ و کاهش مصرف در این بخش می توان از کاهش مصرف حرف زد. در شرایط فعلی، صرفه جویی انرژی مصارف خانگی تاثیری در کمیت انرژی برق کشور ندارد. بیولوژیک بدن انسان به گونه ای است که به صورت خود به خود، توانایی مدیریت مصرف انرژی را دارد. مسیر طی شده انرژی به دست مصرف کننده، باگ اصلی هدررفت در کشور محسوب می شود که باید به حال این میزان از هدررفت انرژی فکری کرد.
چگونه میزان مصرف را کاهش دهیم
در ادامه، به اهمیت صرفه جویی مصرف انرژی از سوی شهروندان پرداختیم. هاشم اورعی، استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران در گفت وگو با صمت گفت: هدررفت انرژی با شدت مصرف انرژی سنجیده می شود، به این معنا که با احتساب انرژی مصرف شده، میزان تولید کشور چقدر بوده، بنابراین اینکه با انرژی موجود چه می کنیم، مهم است.
هدررفت انرژی بالا است
رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران بااشاره به سرانه مصرف انرژی در ایران گفت: براساس آمار، در ایران هرساله مصرف انواع حامل های انرژی رو به افزایش است، در حالی که میزان GDP افزایش نداشته است؛ بنابراین، باید گفت انرژی در کشور ما مصرف نمی شود، به هدر می رود، چرا که در پس مصرف انرژی، باید حاصلی وجود داشته باشد.
مشکل قیمت گذاری
وی گفت: قیمت گذاری، معضل دیگر انرژی است که مهم ترین آن هم به شمار می رود. تا زمانی که ارزش یک لیتر بنزین در کشور به اندازه یک کالای بی ارزش باشد، یعنی دولت داد می زند که انرژی در این کشور اهمیتی ندارد. به همین دلیل، نمی توان مردم را قانع به صرفه جویی کرد، چرا که ماهیت صرفه جویی برای کالاهای ارزشمند معنا پیدا می کند، نه کالاهای بی ارزش.
مقایسه مصرف ایران و آلمان
اورعی در ادامه، ضمن مقایسه مصرف انرژی ایران با آلمان گفت: اگر میزان مصرف انرژی را کنار میزان GDP کشور بگذاریم، می توان فهمید که میزان مصرف انرژی ایران برابر با آلمان است، اما GDP ایران ۴۰۰ میلیارد دلار است، در حالی که آلمان ۴ هزار و ۳۰۰ میلیارد دلار سالانه تولید ناخالص ملی دارد. بنابراین، شدت مصرف ایران ۱۰ برابر آلمان است، یعنی میزان مصرف انرژی برای تولید یک کیلو هندوانه در ایران، ۱۰ برابر بیشتر از آلمان است که این فرآیند، تنها به ۲ عامل بر می گردد؛ نخست دولتی بودن فرآیند و دوم فقدان سیاست درست.
موثرترین راهکار صرفه جویی
اورعی گفت: موثرترین راهکار در صرفه جویی انرژی ایجاد و کاربرد سیاست های استاندارد دولتی است. در واقع، راهی را که بسیاری از کشورهای توسعه یافته رفتند، باید ما هم برویم. برای مثال، در پی جنگ روسیه با اوکراین، بحران انرژی در بیشتر اروپا به وجود آمد، چرا که اتحادیه اروپا ۴۰ درصد انرژی خود را از روسیه دریافت می کرد. همان زمان برخی مسئولان کشور دلخوش به این بودند که زمستان سخت اروپا در سال ۲۰۲۲ در راه است و غربی ها به زودی دست تمنا برای دریافت انرژی به سوی ایران دراز می کنند؛ اما شاهد چنین اتفاقی نبودیم، چرا که در طول تابستان کشورهای اروپایی به سرکردگی اتحادیه اروپا، برنامه ای برای مهار مصرف انرژی تدبیر کردند و در نتیجه، زمستان ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ در مقایسه با سال های گذشته، مصرف گاز اروپا ۱۶ درصد هم کاهش پیدا کرد.
سخن پایانی
براساس آنچه صنعت برق اعلام کرده، تاثیر تغییر ساعت کشور بر میزان مصرف انرژی ناچیز و در حدود 3 تا 4 درصد است، اما در مجموع باید گفت که این طرح منافعی نیز برای مردم دارد. کارشناسان بسیاری معتقدند، تغییر ساعت هرچند تاثیر بسیاری در مصرف انرژی ندارد، اما موجب می شود افراد در هوای بهتری به ویژه در تابستان به محل کار بروند و جنبه انسانی و شرعی با تغییر ساعت اتفاق بیفتد، اما در کل تاثیر چندانی در مصرف انرژی ندارد. تاثیر این طرح کمتر از 5 درصد در حوزه برق اعلام شده و این عدد در حوزه گاز حتی متفاوت است و میزان تاثیر آن بسیار کمتر خواهد بود. علت اینکه میزان تغییرات زیاد نبوده، این است که ادارات یا سازمان هایی که در طول روز از کولرهای گازی استفاده می کنند، از ساعاتی زودتر آن را روشن می کنند تا با ورود کارکنان، محیط دمای مطلوب داشته باشد. در مجموع، باید بگوییم که این میزان صرفه جویی و تاثیری که در زندگی افراد دارد، می تواند مفید باشد، اما از منظر کاهش مصرف برق خیلی تاثیرگذار نیست.
