قفل بازاریابی بر انبار سنگ‌های تزئینی
یکی از ایراداتی که کارشناسان و فعالان صادارت سنگ به این حوزه وارد می‌دانند، جدا از موضوع کیفیت، نداشتن تیم‌های خبره بازاریابی است و به‌این‌ترتیب، تولیدکنندگان ایرانی، هنوز از فرهنگ حضور در بازار صادراتی بی‌اطلاع هستند و از اصول تریدینگ، بازاریابی، فروش و تجارت چیزی نمی‌دانند.
یکی از ایراداتی که کارشناسان و فعالان صادارت سنگ به این حوزه وارد می دانند، جدا از موضوع کیفیت، نداشتن تیم های خبره بازاریابی است و به این ترتیب، تولیدکنندگان ایرانی، هنوز از فرهنگ حضور در بازار صادراتی بی اطلاع هستند و از اصول تریدینگ، بازاریابی، فروش و تجارت چیزی نمی دانند. معمولا روال کار در ایران به این شکل است که تولیدکننده ها در دفتر خود در کارخانه منتظر هستند تا واسطه های عمدتا ایرانی از کشورهای همسایه، سنگ ها را از داخل کارخانه ها بخرند و ببرند، در حالی که باید صادرکننده وارد بازار کشور هدف شود، در نمایشگاه ها حضور یابد، نمونه کارهای خود را به نمایش گذارد و خود را معرفی کند، بازاریابی و برندینگ انجام دهد و خلاصه آنقدر تلاش کند تا خود را در بازار جا بیندازد و این همان جایی است که ما در آن ضعیف هستیم. به بهانه برگزاری سیزدهمین نمایشگاه بین المللی صنعت سنگ که با حضور ۱۱۰ شرکت ایرانی همراه با شرکت هایی از ۶ کشور چین، روسیه، هند، ایتالیا، ترکیه و یونان در حال برگزاری است، گزارش امروز صمت را به بررسی فرصت ها و چالش های این صنعت اختصاص داده ایم و نظر بهرام شکوری، رئیس انجمن سنگ ایران و سیامک حاج سیدجوادی، فعال صنعت سنگ و تحلیلگر بازار را بررسی کرده ایم.
نمایشگاهی برای خودمان
بهرام شکوری ـ رئیس انجمن سنگ ایران: پیش از برگزاری نمایشگاه بین المللی صنعت سنگ از ما خرده گرفتند که هنوز مناسبات ما با دنیا شکل نگرفته است و خارجی ها در کشور حضور پیدا نمی کنند، بنابراین فایده برگزاری نمایشگاهی برای خودمان چیست؟ در پاسخ می خواهم این خاطره را بازگو کنم که در زمان دولت دوازدهم، رئیس جمهوری در سفرهای خارجی، فعالان اقتصادی را با خود همراه می برد. نکته جالب اینجا است که این سفرها به قصد برقراری ارتباط اقتصادی با کشورهای خارجی برگزار می شوند، اما گاهی تعداد قراردادهایی که فعالان بخش های مختلف با هم منعقد می کردند، بیشتر از قراردادهای خارجی بود، زیرا در طول سفر، فعالان بخش های مختلف با یکدیگر و کم و کیف توانایی های موجود آشنا می شدند و باب مراوده گشوده می شد.بنابراین یکی از مزایای برگزاری چنین نمایشگاه هایی در زمان تحریم این است که توانمندی هایی که در زمینه های گوناگون وجود دارد، به نمایش درمی آید و معاملات زیادی در درون صنف شکل می گیرد.دیگر اینکه تمرینی برای ما است تا خود را در ابعاد و اندازه جهانی محک بزنیم تا وقتی موانع برطرف شد، بتوانیم در نمایشگاه های بین المللی بدرخشیم.صنعت سنگ بیشترین تعداد واحدها را، هم در بخش معدن و هم در بخش فرآوری در سراسر ایران دارد و این خود زمینه فعالیت را برای بسیاری از شرکت ها از جمله ماشین سازی ها و قطعه سازان فراهم می کند.
جایگاه ما در منطقه
یادمان نرود ما در جایی زندگی می کنیم که ۶۰۰ میلیون نفر همسایه در اطراف مان زندگی می کنند و ۸ درصد از جمعیت دنیا و ۱۲ درصد اقتصاد دنیا در همین دور و اطراف ما واقع است.بسیاری از این کشورها به واسطه اینکه درگیر جنگ شده اند، آسیب دیده اند و برای بازسازی خود نیاز به محصولات متعددی و متنوعی دارند که ایران استعداد و ظرفیت تولید آن و مزیت هایی برای تامین مایحتاج آنها را دارد. تا امروز، بخش عمده بازار سنگ های تزئینی ما در داخل کشور بوده است که این روال خوبی نیست، زیرا وقتی بازار داخل دچار مشکل می شود، همه بخش های این صنعت قفل می شود و این اتفاق در حال حاضر رخ داده و به دلیل رکود بخش ساخت وساز، چندی است که بازارهای داخلی سنگ تزئینی از رونق افتاده و یکی از راه های برون رفت از این چالش، توجه و تمرکز بیشتر بر صادرات است.
ذخایر مدفون در اعماق
امروزه هرچه ذخیره بالای ۳ میلیارد تن داریم، مربوط به رخنمون هایی است که وجود داشته و تبدیل به معدن شده است. ذخایری در زیرزمین وجود دارد که ما از آن غافل هستیم. اگر اکتشافات اساسی در حوزه سنگ های تزئینی انجام شود، شاید به ذخایر خیلی بیش ازاین دست پیدا کنیم. نکته دیگر اینکه روال معمول در دنیا این است که بین ۳ تا ۵ درصد و درباره سنگ های تزئینی ۲ درصد ذخایرشان را استخراج می کنند و در مسیر تولید قرار می دهند، اما متاسفانه در کشور ما، در بهترین شرایط، تولید زیر ۰ . ۵ درصد بوده است. اگر در زمینه سنگ های تزئینی تمرکز بیشتری به وجود آید و کمی پیش برویم، باید سالانه حداقل نزدیک ۶۰ میلیون تن سنگ تولید کنیم و کشور ظرفیت آن را دارد، اما تا امروز بیش از ۱۵ میلیون تن تولید نکرده ایم.اما چگونه می تواند این اتفاق رخ دهد؟ روشن است برای این هدف ما باید در درجه اول در حوزه معدن نیروی انسانی کارآزموده تربیت کنیم. در حال حاضر، خیلی از افرادی که در معادن سنگ فعالیت می کنند، مهارت کافی برای کار خود ندارند و به همین دلیل است که سنگ دهی معادن ما از استانداردهای جهانی تبعیت نمی کند. بالای ۵۰ درصد تولیدات در معادن سنگ در جهان قابل بارگیری است، اما در معادن ما ۱۰ تا ۱۵ درصد و در بهترین حالت ۲۰ درصد آن قابل بارگیری است.
در بند کاستی ها
در زمینه ابزار، باید بتوانیم تجهیزات و ماشین آلات روز دنیا را بیاوریم و مورداستفاده قرار دهیم، زیرا نقطه آغاز فرآوری، بازاریابی و فروش سنگ است. به عبارت دیگر، کار روی سنگ های تزئینی از آنجا شروع می شود که سنگ را چگونه در معدن برش دهیم و بعد به مرحله فرآوری در کارخانه می رسد که در این مرحله هم باید فرآوری براساس استاندارد صورت گیرد. بنابراین، هرچند باید به دنبال این باشیم که تجهیزات و ماشین آلات روز دنیا را مورداستفاده قرار دهیم و البته برخی از این تجهیزات را هم در اختیار داریم، اما نیروی متخصصی نداریم که بتواند از این دستگاه ها به خوبی بهره بگیرد، تولیدات به خوبی بسته بندی شود و به بازارهای بین المللی راه یابد.
دستاویزی به نام خام فروشی
در سیاست گذاری ها، دستاویز قرار دادن عبارت خام فروشی، حوزه صنعت سنگ را متاثر کرده است. در زمان آقای احمدی نژاد ما در نمایشگاه شیامن چین بودیم که اعلام شد دولت به بهانه مبارزه با خام فروشی روی صادرات سنگ، ۷۵ درصد عوارض گذاشته است و شاهد بودیم که فعالان ترکیه چقدر خوشحال شده بودند که می توانند بازار را از دست ما خارج کنند و واقعا هم بازار را از دست ما گرفتند و در نهایت همان ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون دلار صادراتی که داشتیم هم از دست رفت. درباره صادرات مواد معدنی ویژگی های خاص آن را باید در نظر گرفت و نمی توان برای هر مریضی نسخه واحدی پیچید. هر بیماری دارو و درمان خاص خود را می طلبد. درباره سنگ های تزئینی در حال حاضر بالای ۳ میلیارد تن ذخیره قطعی در کشور داریم و با این حجم ۱۵ میلیون تنی که تولید می کنیم، بیش از ۲۰۰ سال سنگ داریم. اگر بتوانیم با نیروی متخصص و خوب و ماشین آلات و تجهیزات باکیفیت میزان سنگ دهی معادن را افزایش دهیم تا ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال سنگ داریم. علاوه بر این، ذخایر کشف نشده فراوانی در کشور وجود دارد که باید آنها را وارد مدار کنیم.
فرصت هایی که آب می رود
همزمان که ما در کشور با مانعی به نام خام فروشی دست وپنجه نرم می کنیم، اتفاقات جدیدی در حال رخ دادن است و کالاهای جانشین زیادی تولید می شود، از جمله سنگ های مصنوعی، کاشی، سرامیک، شیشه و کامپوزیت و... . در حال حاضر نمای بسیاری از ساختمان ها را سنگ نمی کنند و اگر این اتفاق بیفتد، دیگر ذخایر سنگ کشور به چه کار نسل آینده می آید؟ اگر امروز بتوانیم هرچقدر که این محصولات بازار دارد، تولید کنیم، چه فرآوری شده به شکل اسلب یا تایل یا فرآوری نشده و به شکل کوپ، و آنها را صادر کنیم، می توانیم از ارز حاصل برای نسل آینده سرمایه گذاری کنیم. در نتیجه، دولت باید نگاه و سیاست های خود را تغییر بدهد و کمک کند تا صنعت سنگ بتواند برای کشور ارزآوری داشته باشد که در دل آن اشتغال، تولید، آبادانی و رفاه در مناطق محروم و دورافتاده رقم خواهد خورد.
در انتظار بهبود
سیامک حاج سیدجوادی، فعال صنعت سنگ و تحلیلگر بازار: تجارت صنعت سنگ در دنیا (براساس آخرین آمار در سال ۲۰۲۲ ) چیزی حدود ۲۳ تا ۲۴ میلیارد دلار گردش مالی داشته است و کشورهای گوناگون سهم خاصی از این بازار را به خود اختصاص داده اند. یکی از مهم ترین این کشورها ترکیه است که ۱۰ درصد بازار، یا ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان را در دست گرفته است. ما در ذخایر سنگی در گروه آهکی، بدون اغراق نخستین تولیدکننده دنیا هستیم و باتوجه به ظرفیت های موجود، تنوع ذخایر، تعداد معادن بدون شک نسبت به ترکیه که در حال حاضر در بازار بین المللی جزو نخستین ها شناخته می شود، مزیت نسبی داریم، اما متاسفانه حجم صادرات کشور متاسفانه در سال های اخیر رو به کاهش بوده و به رکود گراییده و از ۳۵۰ میلیون دلار به زیر ۲۰۰ میلیون رسیده است.بخشی از این معضل، بر اثر پاندمی کرونا ایجاد شد، زیرا بزرگ ترین خریدار سنگ ایران، که کشور چین بود، بر اثر این همه گیری به رکود رفت و تازه چند ماه پیش، قوانین آزادسازی تجاری و آزادی رفت وآمد برقرار شد و امیدواریم این کاهش تجارت از بین برود.
ضعفی فاجعه بار
نیمی از صادرات سنگ ایران به صورت بلوک است و نیمی دیگر به صورت بریده. خریدار عمده بلوک ایران کشور چین و خریدار عمده سنگ بریده هم کشور عراق است که بالای ۷۰ درصد تولیدات کشور را می خرد و مابقی به کشورهای همسایه هم مرز صادر می شود.میانگین نرخ صادرات سنگ در دنیا ۳۰ دلار است. میانگین نرخ سنگ فرآوری شده چین ۳۵ دلار و سنگ بریده شده ترکیه ۲۴ دلار است، اما آمارها نشان می دهد میانگین نرخ فروش سنگ ایران حدود ۶ . ۵ دلار و به شکل فاجعه باری پایین است و نشانه چند ضعف به شمار می رود که چند دلیل عمده دارد؛ در ابتدا آشنایی نداشتن با بازارهای جهانی است؛ نمی دانیم در کدام بازار باید حضور داشته باشیم و فعالیت کنیم و هیچ فعالیت زیرساختی در این زمینه نداشته ایم.
دیگری، نداشتن اطلاعات پایه است. گفته می شود در داخل کشور چیزی حدود ۵ یا ۶ هزار واحد سنگ بری وجود دارد، اما آیا این آمار درست است؟ متاسفانه منبعی نداریم که این آمارها را راستی آزمایی کند.بزرگ ترین ضعفی که من امروزه برای این صنعت می بینم، طرح جامع توجیهی ـ تفصیلی صنعت سنگ ایران است که ایمیدرو متولی و انجمن سنگ ایران موظف به اجرای آن بود و فاز اولیه آن با ضعف های فراوان به اجرا رسید، اما طرح ارائه شده اصلا برنامه ای کاربردی نبود که بتواند مبنا قرار گیرد و امیدواریم با مدیریت جدید، این طرح پیگیری شود و بتوان این طرح را به بهترین شکل عملیاتی کرد.
شناخت زیرساخت
در حال حاضر ۲۲۰ معدن پروانه استخراج گرفتند و ۴ . ۵ سال پیش، آمار معادن فعال کشور ۱۲۰۰ معدن بود، اما آمارهای غیرموثق می گویند که الان ۱۰۰ معدن فعال است. ظرفیت معادن ایران نزدیک ۱۴ میلیون تن را در اوج رونق صنعت ساختمان در کشور ثبت کرده است.اما متاسفانه در ۲ سال گذشته، تولید ما در این بخش به زیر ۸ میلیون تن رسیده است. این ضعف تولید چیست و معادنی که تعطیل شده اند و امروز به حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ معدن رسیده ، چرا تعطیل شده اند؟در حال حاضر، ما حدود ۶ میلیون تن زیر پیک تولیدی هستیم و معادن یکی بعد از دیگری در حال تعطیلی هستند. بخش فرآوری هم دچار مشکلات زیادی است که همه باید برطرف شود تا بستری مناسب برای فعالیت به وجود آید. در گام بعدی باید این موضوع را مدنظر قرار داد که ۲۲ بازار هدف داریم که مهم ترین آنها اروپا است. بازاری مثل فرانسه داریم که بالای ۳۵ درصد سنگ موردنیاز خود را از ترکیه تامین می کند. میانگین نرخ فروش ترکیه ۲۴ دلار است. ما اگر همان سنگ هایی را که ترکیه تولید می کند، درست تولید کنیم، نرخ تمام شده روی ۱۲ دلار می رود و به این صورت، ۵۰ درصد قدرت رقابتی در این بازار داریم.
شناخت و هدف گذاری
ما دسترسی به بندر رتردام هلند را داریم که مرکز ورود سنگ و دیگر کالاها به اروپا است، به طوری که در هر ۲ ثانیه یک کانتینر در این بندر تخلیه می شود. چرا ما برای استفاده از این امکان برنامه ریزی مناسبی نداریم؟ آلمان و تمام کشورهای اسکاندیناوی محصولات موردنیاز خود را از طریق این بندر تامین می کنند. حجم زیادی از سنگ تولیدشده در چین و هند از طریق این بندر وارد اروپا می شود. ما این بازارهای هدف را شناسایی نکرده و برای عرضه محصولات خود به این بازارها برنامه ریزی مناسبی نداشته ایم. چرا صادرات ما فقط به کشورهای اطراف محدود شده است؟ علت این است که این ما نیستیم که صادر می کنیم، بلکه آنها هستند که از طریق واسطه های مرزی از ما خرید می کنند. به عنوان نمونه، در حال حاضر به دلیل تحریمی که در بازار اروپا برای روس ها به وجود آمده، تمرکز خود را بر ایران گذاشته است و به این منظور، تعدادی نماینده تاجیک، که هم زبان روسی می دانند و هم زبان فارسی، در بازار ایران مستقر کرده تا نیاز خود را از بازار کشور ما تامین کنند. این نماینده ها سنگ ایران را به نرخ ریالی داخل کشور خریداری می کنند و به روسیه می فرستند؛ این تنها بخشی از ضعف هایی است که ما باید آنها را بشناسیم و برطرف کنیم.
سخن پایانی
سیزدهمین نمایشگاه بین المللی سنگ های ساختمانی، معدن، ماشین آلات و تجهیزات مربوطه از دوشنبه ۸ خرداد در محل نمایشگاه شهر آفتاب کار خود را آغاز کرد و تا جمعه (۱۲ خرداد) در محل نمایشگاه بین المللی شهر آفتاب در معرض دید علاقه مندان قرار دارد.
