در طول هفته‌های گذشته شاهد پیشی‌گرفتن تقاضا بر عرضه سیمان در بورس کالا بوده‌ایم؛ به‌نحوی که رقابت گسترده‌ای برای خرید این محصول ساختمانی در رینگ معاملاتی بورس کالا شکل گرفته است. همزمان سیمان در بازار آزاد با بهای به مراتب بالاتری خریدوفروش می‌شود. محدودیت در تامین برق صنایع سیمان کشور و همچنین افت تولید در این صنعت که فرآیندی ادامه‌دار است، عامل التهاب در بازار این محصول ساختمانی است. با این وجود، مسئولان وزارت نیرو و حتی انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان معتقدند بخشی از التهابات کنونی در بازار سیمان از دلایل روانی نشأت می‌گیرد. در همین حال تاکیدشده براساس توافقات به‌عمل آمده میان انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان و وزارت نیرو، قرار است برق واحدهای سیمانی کشور، به‌صورت نوبت‌بندی تامین شود تا میزان تولید این صنعت ماهانه ۵ میلیون تن باشد. با این وجود، فعالان صنعت سیمان نسبت به اجرایی نشدن این تعهدات گلایه دارند و معتقدند محدودیت‌های ایجادشده توسط صنایع به مراتب جدی‌تر بوده و روند فعالیت و تولید آنها را بیش از انتظار تحت‌تاثیر قرار داده است. همزمان تلاش‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت که با هدف تنظیم بازار این محصول اجرایی می‌شود، نه‌تنها نتیجه‌بخش نیستند، بلکه بر عطش بازار می‌افزایند. تولیدکنندگان سیمان معتقدند راهکارهایی همچون لغو معاملات اعتباری یا ابطال معاملات نتیجه‌بخش نیستند و در مواردی حکم مُسکن‌های کوتاه‌مدت را دارند.

کمبود تولید، محرک قیمت سیمان

در شرایطی که صنعت سیمان کشور با محدودیت در تامین انرژی برق روبه‌رو است، از میزان عرضه این محصول به بازار کاسته می‌شود و به‌دلیل کم شدن عرضه در فصل ساخت‌وساز، در کنار دامن زدن دلالان به موضوع با هدف سودجویی، با رشد قیمت سیمان در بازار مواجه هستیم.

تنظیم بازار یا آشفتگی معاملات؟

وی افزود: سیاست‌های بورس کالا یا وزارت صنعت، معدن و تجارت برای مدیریت خریدوفروش سیمان، نه‌تنها تاثیر مثبتی بر بهبود بازار این محصول ساختمانی نداشته، بلکه چالش‌های مضاعفی را در این بخش ایجاد کرده است. به‌عنوان مثال، پس از شکل‌گیری رقابت در خرید سیمان عرضه‌شده در بورس کالا، تعدادی از کارخانه‌ها اقدام به ابطال معاملات کردند. این در حالی است که افزایش رقابت برای خرید یک محصول در سایه کمبود تولید و عرضه و نیاز مصرف‌کنندگان آن شکل می‌گیرد. در چنین شرایطی، ابطال معاملات نه‌تنها کمکی به بهبود شرایط نمی‌کند، بلکه بازار را بیش از پیش با کمبود روبه‌رو خواهد کرد. این فعال صنعت سیمان گفت: در معاملات روز یک‌شنبه 5 خرداد از بورس کالا نیز شاهد محدودیت‌هایی برای خریداران بودیم. این محدودیت‌ها التهاب بازار سیمان را تقویت می‌کند.

وی افزود: بخشی از این تنش‌ها در بازار از عملکرد دلالان نشأت می‌گیرد، چراکه تنش و التهاب در بازار سیمان به‌منزله فرصتی برای سودجویی واسطه‌هاست و همزمان سیاست‌گذاری اشتباه مسئولان نیز بر شدت تنش‌ها در بازار می‌افزاید.عدم‌گشایش ثبت‌سفارش خرید مشتریان سیمان در معاملات روز یک‌شنبه پنجم تیر ماه، یکی از چالش‌هایی بود که در این بازار شاهد آن بودیم. بدین‌ترتیب در ظاهر سیمان عرضه‌شده از سوی تولیدکنندگان بدون مشتری باقی ماند یا بخشی از سیمان عرضه‌شده در بورس کالا فروش رفت، درنتیجه بر عطش بازار برای خرید سیمان افزوده خواهد شد. در همین حال با توجه به اینکه سیمان فروخته‌شده کفاف نیاز بازار را نمی‌دهد، شاهد رشد کاذب قیمت این محصول در بازار سیاه خواهیم بود؛ یعنی مجددا واسطه‌ها از این شرایط منتفع می‌شوند.

چهرگانی گفت: متاسفانه عملکرد وزارت نیرو در تامین برق صنایع با ادعاهای مطرح‌شده تفاوت دارد. در درجه نخست آنکه در طول ماه‌های گذشته در رسانه‌ها اعلام می‌شد امسال کمبودی در تامین برق صنایع نداریم، این در حالی است که امسال محدودیت برق صنایع زودتر آغاز شد. اگر در تشریح شرایط و کمبودها منطبق با واقعیت عمل می‌شد، بخشی از چالش‌های صنعتگران در موقعیت کنونی بهبود می‌یافت.

وی افزود: از آنجا که محدودیت برق در کشور جدی است، دولت تامین برق خانگی را به برق صنایع اولویت داده است. البته این سیاست پیامدهایی برای عملکرد صنایع و در نگاه کلان اقتصاد کشور خواهد داشت.

کمبود جدی انرژی

این فعال صنعت سیمان در تشریح کمبود برق صنایع سیمان کشور گفت: دیماند برق مصرفی کارخانه ما ۱۸.۵ مگاوات است که وزارت نیرو ۳.۶ مگاوات به ما تخصیص داد که عملا به معنی تعطیلی کارخانه است، چراکه کوره کارخانه باید به‌طور دائم فعال باشد و خود کوره دست‌کم ۶ مگاوات برق نیاز دارد، برای تامین خوراک کوره حدود ۵.۵ مگاوات دیگر باید دست‌کم ۱۷-۱۶ ساعت برق تامین شود که به محدوده میان‌باری و کم‌باری شبکه سوق داده‌ایم. در ساعات کم‌باری نیز حدود ۸- ۷ ساعت برق برای پایش سیمان در اختیار داریم که حداکثر برای ۱۶۰۰ تن روزانه سیمان صورت می‌گیرد که معادل کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت کارخانه است. برق اختصاص‌یافته به ما به مراتب کمتر از این حداقل عنوان‌شده و مدام فشار مسئولان برق بر کارخانه برای محدود کردن آن وجود دارد.

چهرگانی گفت: براساس ابلاغیه اولیه وزارت نیرو، میزان برق اختصاص‌یافته در ساعات گوناگون پیک مصرف، میان‌باری و کم‌باری یکسان است. این در حالی است که میزان برق مصرفی در ساعات نیمه‌شب به‌شدت کاهش می‌یابد، با این وجود، میزان برق یکسانی در ساعات گوناگون به کارخانه‌ها اختصاص می‌یافت. البته با تلاش بسیار اخیرا مدیران ذی‌ربط وزارت نیرو قانع شده‌اند تا این روش را اصلاح کنند.

وی افزود: ما هم می‌دانیم کشور با محدودیت در روند تامین انرژی روبه‌رو است و تمایل داریم و متعهد هستیم برای مدیریت این کمبودها، همکاری کنیم. با این وجود انتظار می‌رود برق اختصاص‌یافته به صنایع به‌گونه‌ای باشد که تولید متوقف نشود.

چهرگانی گفت: کوره‌های صنعت سیمان پیوسته هستند؛ بنابراین یا تولید در این صنعت باید متوقف شود یا باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که کارخانه‌ها بتوانند با حداقل ظرفیت ادامه حیات دهند.

البته توقف تولید در صنعت سیمان، خسارت‌های جدی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند. سیمان پرمصرف‌ترین محصول ساختمانی است و حتی امکان انبار آن برای مدت‌زمان طولانی وجود ندارد و درنتیجه توقف تولید در این صنعت عملیاتی به‌نظر نمی‌رسد. بر همین اساس نیز فعالان صنعت سیمان میزان نیاز حداقلی خود را در ساعات گوناگون به وزارت نیرو اعلام کرده‌اند اما هنوز درخواست‌شان موردتوجه قرار نگرفته و برق موردنیاز صنایع در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد. درنتیجه در سایه کاهش تولید باید منتظر شدت گرفتن التهاب در بازار سیمان باشیم.

وعده تولید ماهانه ۵ میلیون تنی سیمان

این فعال صنعت سیمان اظهار کرد: در دیداری که مدیران ارشد صنعت سیمان با وزیر نیرو داشتند، مقرر شد میزان برق مناسبی برای تولید ۵ میلیون تن سیمان ماهانه تامین شود. تحقق این هدف نیازمند تامین برق حداقلی برای صنایع است؛ با این وجود وعده مطرح‌شده، تخصیص نیافته است.

وی گفت: متاسفانه متولی دقیقی برای تنظیم این شرایط وجود ندارد. وزارت نیرو مسئولیت تخصیص برق به صنایع را به عهده نمی‌گیرد و مسئولیت تنظیم و برنامه‌ریزی آن را متوجه وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌نماید. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز پاسخ روشنی به مشکلات ما نمی‌تواند بدهد. بر همین اساس، گویا تامین برق صنایع، متولی واحدی ندارد و همین موضوع نیز سرگردانی صنایع را به‌شدت افزایش داده است.

چهرگانی در ادامه گفت: عمده التهابات بازار سیمان از محدودیت در روند تامین برق نشأت می‌گیرد و همزمان دلالان نیز با تشدید تنش‌ها، از این فرصت برای سودجویی استفاده می‌کنند. با این وجود بار مشکلات به گردن فعالان صنعت سیمان و تولیدکنندگان می‌افتد و تولیدکنندگان به‌اشتباه به‌عنوان متهمان افزایش قیمت معرفی می‌شوند.

این فعال صنعت سیمان در پایان گفت: بخشی از مشکلات یادشده ناشی از نبود تصمیم‌گیری کارشناسی است. چنانچه از نظرات فعالان صنعت سیمان برای تنظیم برنامه برق تخصیصی استفاده شود، می‌توان به تنظیم شرایط کمک کرد. در همین حال بورس کالا نیز با دخالت‌های خود، عطش بازار را تشدید نکند.

متاسفانه بعضا به‌نظر می‌رسد دولت به‌دنبال آن است از هر فرصتی یا حتی چالشی، برای خود درآمدزایی کند. به‌طور مثال، جرایمی برای مصرف برق صنایع تعیین شده است.

وی افزود: در طول ماه‌های گذشته هزینه تمام‌شده تولید سیمان به‌شدت افزایش یافته است، بخشی از این افزایش هزینه تحت‌تاثیر هزینه‌های دولتی ازجمله حقوق معادن، قیمت مواد ناریه، حقوق گمرکی، هزینه حمل و... بوده و این در حالی است که فعالان صنعت سیمان ناچارند با ظرفیت پایین‌تری فعالیت کنند، بنابراین بر قیمت تمام‌شده تولید افزوده می‌شود و بدین‌ترتیب انتظار می‌رود شرایط صنعتگران لحاظ شده و کشف قیمت سیمان به عرضه و تقاضا در بازار سپرده شود.

راهکار غیرکارشناسی، عامل تنش

شهریار گراوندی، فعال صنعت سیمان در گفت‌وگو باصمت و در تشریح دلایل رشد قیمت سیمان در بازار طی هفته‌های اخیر گفت: محدودیت در تامین برق صنایع سیمان کشور، علت اصلی التهاب در بازار خریدوفروش این محصول ساختمانی است.

وی درباره ادعاهای مطرح‌شده از سوی مسئولان وزارت نیرو مبنی بر تامین برق صنایع سیمان و تولید ماهانه ۵ میلیون تن از این محصول ساختمانی در کشور گفت: اداره‌های برق‌ منطقه‌ای در استان‌های گوناگون، رویه‌های متفاوتی برای تامین برق صنایع در پیش گرفته‌اند.

بعضی واحدهای تولیدی مجوز دارند تا ۵۰ درصد توان تولید، برق مصرف کنند. برخی واحدها نیز موظف شده‌اند شب تا صبح تولید خود را ادامه دهند. این در حالی است که تولید در صنعت سیمان پیوسته است و نمی‌توان آن را محدود به ساعاتی از شبانه‌روز کرد. بنابراین در سایه محدودیت‌های برق یادشده، اختلالاتی در روند تولید این صنعت ایجاد شده و از میزان تولید آن کاسته شده است.

گراوندی افزود: تابستان به‌طور سنتی زمان اوج مصرف سیمان در کشور است و طبیعتا تقاضا برای خرید این محصول افزایش می‌یابد. همزمانی افزایش تقاضا با کاهش تولید بر التهابات بازار سیمان افزوده است. این فعال صنعت سیمان گفت: در شرایطی که انرژی مصرفی صنایع سیمان با محدودیتی روبه‌رو نیست، هیچ کمبودی هم در بازار مشاهده نمی‌شود، بنابراین این‌گونه تنش‌های قیمتی از روند تولید و محدودیت‌های انرژی نشأت می‌گیرد.

این فعال صنعت سیمان درباره ذخیره‌سازی کلینکر توسط صنایع با هدف روبه‌رویی با این چالش‌ها گفت: صنایع سیمان در فصل زمستان با محدودیت مصرف گاز روبه‌رو بودند و سوخت مازوت به‌میزان کافی در اختیار آنها قرار نگرفت و درنتیجه توان لازم برای ذخیره‌سازی کافی کلینکر را نداشتند. علاوه بر این باید تاکید کرد که حجم سیلوهای واحدهای سیمانی برای ذخیره‌سازی کلینکر محدود است و نمی‌توان انتظار داشت کمبودهای کنونی با چنین راهکارهایی برطرف شود. درواقع اظهارات غیرکارشناسانه مسئولان نباید به معیار قضاوت درباره دلایل التهاب بازار و ارائه راهکار برای رفع آن تبدیل شود. متاسفانه صنعتگران ما در سایه همین نظرات غیرکارشناسی، آسیب‌های جدی را متحمل می‌شوند.

گراوندی درباره راهکارهای اجرایی شده برای تنظیم بازار همچون لغو معاملات اعتباری و فروش صرفا به‌صورت نقدی، گفت: راهکارهای یادشده حکم مسکن‌های موقت را دارند. خریداران تا پیش ‌ازاین هم سیمان را نقدی خریداری می‌کردند، با این تفاوت که ۵۰ درصد پول را ابتدای معامله پرداخت می‌کردند و برای پرداخت ۵۰ درصد باقیمانده و تحویل بار، فرصت چندروزه داشتند. حال با حذف این امتیاز، عطش سیمان در بازار بیشتر می‌شود.

این فعال صنعت سیمان گفت: باید بپذیریم که در سایه محدودیت‌های انرژی موجود، کمبود تولید و به‌دنبال آن کاهش عرضه سیمان در بورس کالا طبیعی است و به‌دنبال آن باید منتظر رشد قیمت‌ها هم باشیم.

وی درباره ابطال برخی معاملات سیمان به‌دلیل رقابت گسترده برای خرید آنها اظهار کرد: رقابت به‌دلیل پیشی‌گرفتن عرضه بر تقاضا ایجاد می‌شود؛ درنتیجه ابطال معاملات مشکلی را رفع نمی‌کند. در واقع چالش اصلی از جای دیگری نشأت می‌گیرد و نمی‌توان با چنین راهکارهایی، این التهابات را برطرف کرد. با این وجود، سیاست‌گذاران به‌جای رفع مشکل یادشده به‌دنبال اعمال فشار بیشتر روی تولیدکننده هستند.

گراوندی گفت: با توجه به کاهش ظرفیت تولید صنایع سیمان، از توان این مجموعه‌ها برای ادامه فعالیت کاسته شده است. هزینه تمام‌شده تولید در چنین موقعیتی افزایش می‌یابد؛ بنابراین نباید با اعمال فشار بیشتر روی صنایع، به‌دنبال کنترل بازار بود.

سخن پایانی

این روزها و به‌دنبال محدودیت در روند تامین برق صنایع شاهد رشد قیمت این محصول ساختمانی پرمصرف و غیرقابل جایگزین در بازار هستیم. با این وجود مسئولان به‌طور مداوم وعده ارزانی سیمان و تامین برق صنایع را می‌دهند اما اظهارات فعالان صنعت سیمان نه‌تنها مؤید وعده مسئولان در وزارت نیرو نیست، بلکه بر کاهش تولید در این صنعت تاکید دارد. حال این سوال مطرح می‌شود که تاکجا می‌توان با تکیه بر وعده پیش رفت؟