پیشرفت هر کشوری در گرو توسعه صنعت حمل‌ونقل و نحوه جابه‌جایی کالا در کوتاه‌ترین زمان ممکن است. در طول سال‌های گذشته تلاش قابل‌توجهی برای توسعه حمل‌ونقل در کشور انجام شده، با این وجود این صنعت به‌ویژه برای جابه‌جایی مواد و محصولات معدنی و صنایع‌معدنی با کمبود شدیدی روبه‌رو است. کشورهای معدنی سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی روی حوزه حمل‌ونقل انجام داده‌اند و از تمهیدات ویژه‌ای برای جابه‌جایی محصولات استفاده می‌کنند، در نتیجه هزینه‌های حمل مواد معدنی در این کشورها کاهش یافته است. سهم قابل‌توجهی از محصولات معدنی در سایر کشورها از طریق خطوط ریلی جابه‌جا می‌شود، در حالی که سهم انتقال مواد معدنی در ایران توسط راه‌آهن بسیار محدودتر است. همین محدودیت‌ها نیز، هزینه‌های مضاعفی را به فعالان صنایع‌معدنی تحمیل می‌کند. در چنین شرایطی، از دولت‌ها انتظار می‌رود به‌عنوان متولی اصلی زیرساخت‌ها، توسعه جاده‌ها و خطوط ریلی را برعهده بگیرند و در همین حال از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نیز بهره بگیرند.

ایران از منظر موقعیت ترانزیتی در شرایط خوب و حتی ویژه‌ای قرار دارد، بااین‌وجود عملکرد ترانزیت کالا در کشور طی سال‌های اخیر نه‌تنها تقویت نشده، بلکه با افت شدیدی نیز روبه‌رو بوده است. این ناکارآمدی از دلایل متعددی نشأت می‌گیرد. بخش حمل‌ونقل باوجود ظرفیت‌های بسیار زیاد و نقش بسزایی که در پیشرفت کشور دارد، در سیاست‌گذاری دولت و مجلس آن‌طور که انتظار می‌رود، موردتوجه قرار نگرفته است. بر همین اساس نیز، فعالیت در این حوزه باوجود پیشرفت‌های آن، با چالش‌های کلانی روبه‌رو است. از جمله مهم‌ترین این چالش‌های کلان می‌توان به نبود برنامه و استراتژی معین و هدف‌گذاری دقیق برای توسعه بخش حمل‌ونقل کشور اشاره کرد.

در ادامه نبود یکپارچگی و هماهنگی در بخش‌های مختلف حمل‌ونقل از دیگر مشکلاتی است که عملکرد این حوزه را در سطح کلان تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. باوجودآنکه فعالیت در حوزه‌های مختلف حمل‌ونقل شامل حمل جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی در تعامل مستقیم با یکدیگر هستند، اما برنامه‌ریزی در هر بخش، به‌شکل مستقل انجام می‌شود.

ضعف جدی در توسعه لجستیکی و حمل‌ونقل چندوجهی نیز به‌شدت قابل‌توجه و نمایان است. بهبود عملکرد لجستیکی و تسهیل‌سازی تجارت به‌نحو فراوانی با شکوفایی تجارت، تنوع صادرات، جذابیت برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و رشد اقتصادی مرتبط است. بااین‌وجود به شاخصه یادشده آن‌طور که باید توجه نمی‌شود. شاخص عملکرد لجستیکی ایران در سال‌های گذشته، وضعیت مناسبی نداشته است. در بهترین حالت ایران از منظر مقایسه شاخص لجستیکی در سال ۲۰۱۸ در رتبه ۶۴ در میان ۱۶۰ کشور جهان قرار گرفت.

ایران از منظر شاخص لجستیکی فاصله جدی با بسیاری از کشورهای منطقه دارد. کشورهایی همچون امارات‌متحده‌عربی، قطر، عربستان، بحرین، کویت، عمان و ترکیه همگی در این مقایسه، از ایران در جایگاه بهتری قرارگرفته‌اند، بنابراین اصلاح توسعه لجستیکی کشور برای جبران عقب‌ماندگی در این بخش ضروری به‌نظر می‌رسد.

شاخص‌های بهره‌وری حمل‌ونقل در کشور ما پایین است. تا جایی‌که برآورد می‌شود در فرآیند حمل بار، سهم هزینه حمل بار از نرخ تمام‌شده کالا، در حدود ۲ برابر میانگین جهانی است. در همین حال بالا بودن میزان حمل‌ونقل داخلی یک سر خالی، سهم بالای خود مالکی در بخش جاده‌ای، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل و... از مهم‌ترین دلایل پایین بودن بهره‌وری در بخش حمل‌ونقل کشور است. پروژه‌های متعددی در حوزه جاده‌ای، ریلی و... نیمه‌تمام هستند. بااین‌وجود باتوجه به محدودیت‌های بودجه‌ای کشور، امیدی به اجرای این پروژه‌ها در کوتاه‌مدت وجود ندارد. در همین حال تاکید کرد که طبق برنامه ششم توسعه کشور، سهم بخش ریلی از حمل‌ونقل باید در پایان برنامه به ۳۰ درصد کل بار جابه‌جا شده در کشور می‌رسید. بااین‌وجود در حال‌ حاضر و باوجود پایان یافتن زمان اجرای این برنامه، فاصله زیادی با تحقق این هدف داریم. برای بهبود شرایط یادشده، انتظار می‌رود برنامه‌ریزی جامعی بر تکمیل و تصویب طرح جامع حمل‌ونقل کشور جریان داشته باشد. میزان بهره‌وری بخش حمل‌ونقل در حوزه‌های مختلف با پایش مستمر، ارزیابی و درنهایت پروژه‌های این بخش اولویت‌بندی و اجرایی شوند. تولید و توسعه در بخش معدن و صنایع‌معدنی نیازمند حمل بار در حجم قابل‌توجهی است. این حمل بار از آن‌رو اهمیت دارد که این محصولات عموما حجیم هستند. در نتیجه برای جابه‌جایی این محصولات نمی‌توان به سیستم حمل‌ونقل سنتی یا معمول جاده‌ای اکتفا کرد، بنابراین حمل‌ونقل ریلی مناسب‌ترین گزینه برای جابه‌جایی محصولات معدنی و صنایع وابسته به آن است. بااین‌وجود زیرساخت‌های حمل ریلی کشور برای تامین نیاز این صنایع، کافی نیست. در چنین موقعیتی، بار اصلی حمل در بخش معدن و صنایع وابسته به آن برعهده حمل جاده‌ای است که آن‌هم مشکلات متعددی دارد. چنانچه طبق اصول و راهکارهای یادشده، امکان اصلاح صنعت حمل‌ونقل در کشور فراهم شود، زمینه توسعه صنایع‌معدنی نیز مهیا خواهد شد.