مختصری از آناتومی زانو

زانو مفصل آسیب‌پذیری است که در اثر فعالیت‌های روزمره، مانند بلند کردن اجسام و زانو زدن و فعالیت‌های سنگین مانند دویدن و ایروبیک فشار زیادی را تحمل می‌کند.

زانو از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:

• تیبیا (درشت‌نی): این قسمت همان استخوان ساق پا یا استخوان بزرگ‌تر پایین پا است.
• فمور: این قسمت همان استخوان ران یا استخوان بالای پا است.
• پاتلا (کشکک زانو): این قسمت همان کشکک زانو است.

دلایل زانودردپر

زانودرد ممکن است در اثر آسیب، مشکلات حرکتی، انواع آرتریت و مشکلات دیگر باشد.

آسیب

آسیب به زانو ممکن است رباط‌ها، تاندون‌ها یا کیسه‌های پر از مایع (بورسا) را که دور مفصل زانو و استخوان‌ها هستند، غضروف و رباط‌های تشکیل دهنده‌ی این مفصل را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از رایج‌ترین آسیب‌های زانو عبارتند از:

• آسیب ACL: آسیب ACL عبارت است از پارگی رباط صلیبی (ACL) که یکی از 4 رباطی است که استخوان ساق پا را به استخوان ران وصل می‌کند. آسیب ACL بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که بسکتبال، فوتبال آمریکایی یا ورزش‌های دیگری انجام می‌دهند که نیازمند تغییر مسیر ناگهانی هستند. ACL عمدتاً باعث درد جلوی زانو می‌شود.
• شکستگی: ممکن است استخوان‌های زانو، از جمله کشکک زانو (پاتلا) در اثر افتادن یا تصادفات رانندگی دچار شکستگی شوند. همچنین افرادی که استخوان‌هایشان در اثر پوکی استخوان ضعیف شده‌اند، ممکن است با حرکات ساده‌ای مثل قدم برداشتن نادرست دچار شکستگی زانو شوند.
• پارگی مینیسک: مینیسک غضروفی سفت و لاستیکی مانند است که نقش جاذب فشار بین استخوان ساق پا و استخوان ران را دارد. این قسمت ممکن است با چرخش ناگهانی در زمانی که وزنی روی آن است، پاره شود.
• بورسیت زانو: برخی از آسیب‌های زانو باعث التهاب بورسا، که کیسه‌های کوچک حاوی مایع هستند و از قسمت بیرونی مفصل زانوی شما محافظت می‌کنند تا تاندون‌ها و رباط‌ها به نرمی روی مفصل بلغزند، خواهند شد.
• تاندونیت کشکک زانو: تاندونیت باعث التهاب و تورم یک یا چند تاندون، که بافت‌هایی ضخیم و فیبری هستند که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند، خواهد شد.

مشکلات حرکتی

• شل شدن: گاهی اوقات آسیب یا دژنراسیون استخوان می‌تواند باعث جدا شدن تکه‌ای از استخوان یا غضروف و رها شدن آن در فضای مفصل شود. این مورد باعث بروز مشکلی نخواهد شد مگر اینکه این قسمت جدا شده باعث اختلال در حرکات مفصل شود؛ که در این صورت، حالتی پیش می‌آید که مانند گیر کردن مداد لای لولای در خواهد بود.
• سندرم باند ایلیوتیبیال: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که نوار بافتی محکمی که از بیرون ران تا بیرون زانو کشیده شده (باند ایلیوتیبیال)، به قدری کشیده و تنگ شود که به قسمت بیرونی استخوان ران ساییده شود. دوندگان دوی مسافت (ماراتن) و دوچرخه‌سواران بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این سندرم قرار دارند.

انواع آرتریت

بیش از 100 نوع آرتریت وجود دارد. رایج‌ترین انواع آرتروز زانو عبارتند از:

• استئوآرتریت (آرتروز): آرتروز که گاهی اوقات آرتریت دژنراتیو نیز نامیده می‌شود، رایج‌ترین نوع آرتریت است.این مشکل نوعی مشکل پارگی و فرسودگی بوده و زمانی رخ می‌دهد که غضروف زانو در اثر استفاده و افزایش سن تحلیل رود.
• آرتریت روماتوئید (روماتیسم): روماتیسم، طاقت‌فرساترین نوع آرتریت، مشکل خودایمنی است که ممکن است هر یک از مفاصل بدن، از جمله زانو را درگیر کند. اگرچه روماتیسم یک بیماری مزمن است، اما شدت‌های مختلفی دارد و حتی ممکن است متناوب باشد.
• نقرس: این نوع آرتریت زمانی رخ می‌دهد که کریستال‌های اسید اوریک در مفصل به وجود آید. اگرچه نقرس اکثراً شست پا را درگیر می‌کند، اما ممکن است زاو را نیز درگیر کند.
• شبه نقرس یا نقرس کاذب: نقرس کاذب که گاهی با نقرس اشتباه گرفته می‌شود، به دلیل تشکیل کریستال‌های حاوی کلسیم در مایع مفصلی ایجاد می‌شود. شبه نقرس اکثراً زانوها را بیشتر از سایر مفاصل درگیر می‌کند.

امروزه پزشکان از روش های درمانی بسیاری برای کنترل درد انواع آرتروز زانو استفاده می‌کنند تا بیماران بتوانند به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهند. بنابراین در صورت داشتن هر یک از بیماری‌های بالا نگران نباشید زیرا مشکل شما قابل درمان خواهد بود.

مشکلات زانو چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

• اشعه‌ی ایکس: در این آزمایش از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی برای ایجاد تصاویری از بافت‌ها، استخوان‌ها و اندام داخلی استفاده می‌شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ( MRI ): در این آزمایش از آهنرباهای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌شود و اغلب برای تشخیص آسیب یا بیماری در رباط‌ها و عضلات پیرامونی کاربرد دارد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری ( CT یا CAT ): در این آزمایش از اشعه‌ی ایکس و کامپیوتر استفاده می‌شود تا تصاویر افقی یا محوری (که اسلایس نامیده می‌شود) از بدن ایجاد شود. در سی‌تی اسکن تصاویر دقیقی از بخش‌های مختلف بدن از جمله: استخوان‌ها، عضلات، چربی‌ها و اندام داخلی به دست خواهد آمد.

درمان زانودرد

بسته به این که دلیل زانودردتان چیست، پزشکان و متخصصان طب فیزیک روش‌های درمانی مختلفی را برای درمان زانو درد شما توصیه می‌کنند. اما هنگامی که روش‌های درمانی غیرجراحی موثر واقع نشوند و زانو درد شما بسیار حاد باشد از روش جراحی استفاده می‌کنند.

جراحی

• جراحی آرتروسکوپی: بسته به آسیب شما، پزشک آسیب مفصل شما را با استفاده از دوربین فیبر-اپتیک و ابزار باریک و بلندی که از طریق برش‌های کوچکی در اطراف زانو وارد بدن می‌شوند، معاینه و ترمیم خواهد کرد. ممکن است از آرتروسکوپی برای خارج کردن تکه‌ها شل از مفصل زانو، خارج کردن یا ترمیم غضروف آسیب‌دیده (مخصوصاً اگر باعث قفل شدن زانو شود) و ترمیم رباط‌های پاره استفاده شود.
• جراحی تعویض نسبی زانو: در این عمل جراح فقط قسمتی که بیشترین آسیب‌دیدگی را دارد را با اجزایی از جنس فلز و پلاستیک تعویض می‌کند. این جراحی را می‌توان از طریق برش‌های کوچک انجام داد، در نتیجه زودتر از جراحی تعویض کامل زانو بهبود خواهید یافت.
• جراحی تعویض کامل زانو: در این عمل جراح استخوان و غضروف آسیب‌دیده را از استخوان ران، استخوان ساق پا و کشکک زانو جدا می‌کند و به جای آن مفصل مصنوعی از جنس آلیاژ فلز، پلاستیک‌های باکیفیت و پلیمر قرار می‌دهد.
• استئوتومی: در این عمل استخوان از استخوان ران و استخوان ساق پا جدا می‌شود تا زانو متوازن‌تر شود و درد آرتروز کاهش یابد. این عمل کمک می‌کند تا نیاز به جراحی تعویض کامل مفصل زانو به تعویق افتد یا دیگر نیازی به این جراحی نباشد.