بهبود سیاست‌های صادراتی اولویت باشد
بهرام شهریاری ـ عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران
تحقق اهداف مربوط به توسعه تجارت، ابعاد مختلفی دارد و با نگاهی کلی و گذرا نمی‌توان نسبت به این جزییات بی‌تفاوت بود. در ابتدا باید تاکید کرد تجارت در دنیای امروز، فعالیتی آزاد است و برمبنای قواعد دادوستد آزاد اداره می‌شود. طی سال‌های اخیر با یکپارچه شدن فعالیت‌های بین‌المللی و وقوع پیشرفت‌های مختلف در عرصه‌های متعددی همچون علم، سیاست، اقتصاد و... تمامی کشورهای جهان به این نتیجه رسیدند که با درهای بسته نمی‌توان به توسعه تجارت و در نهایت سودآوری دست یافت، بنابراین اگر در نظر داریم تا توسعه تجارت به‌ویژه صادرات برای ایران شکل گیرد، باید به ابعاد حاکم در فضای تجارت آزاد بین‌المللی توجه داشته باشیم. به‌طورکلی تجارت ایران به‌ویژه در بحث صادرات را نمی‌توان موفق و پررونق توصیف کرد. درحال‌حاضر صادرات کشور، صادرات اثرگذار و کلانی در سطوح جهانی نیست. برای تسهیل صادرات و توسعه فعالیت‌های موثر در عرصه‌های بازرگانی بین‌المللی، باید دولت راهکارها و دستورالعمل‌های سازنده به‌کار گیرد. مهم‌ترین نکته در بحث تسهیل تجارت خارجی، رفع موانع صادراتی است. باید خاطرنشان کرد این موانع تنها سیاست‌های ارزی نبوده و مولفه‌های مهم دیگری نیز
تاثیرگذار هستند. در مباحث صادراتی، همواره کالایی که عرضه می‌شود، از اهمیت زیادی برخوردار است. به‌بیانی دیگر، کالای تولیدشده باید صادرات‌محور بوده و دارای مزیت‌های رقابتی مهمی باشد. در غیر این صورت، با انجام تفاهمنامه‌ها و پیمان‌های سیاسی میان کشورها، قفل صادرات ایران باز نخواهد شد، از این‌رو ابتدا باید به حلقه نخست فعالیت‌ها که همان تولید است، بازگردیم. در رابطه با این موضوع به چند نکته باید توجه کرد؛ ابتدا برای توسعه فعالیت‌های صادراتی، رویکردهای تجاری در تمامی سیاست‌گذاری‌های کلان حاکم باشد، متاسفانه در برخی بخش‌ها، سیاست حاکم بر ارجحیت تامین نیاز بازار داخلی است و پس از آن کالاهای مازاد را می‌توان صادر کرد. این نگاه رویکردی غلط در زمینه توسعه تجارت است. نکته دوم را می‌توان وجود محدودیت به‌دلیل تنش‌های سیاسی عنوان کرد. به‌دلیل افزایش تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در چند سال اخیر، واردات مواد اولیه موردنیاز صنایع تولیدی دچار اختلال شد، بنابراین تولیدکنندگان با هزینه‌های زیادی درگیر بوده و در نهایت نرخ تمام‌شده تولید افزایش چندبرابری یافت. در نخستین مرحله از دستیابی به توسعه تجارت باید ضمن صادرات‌محور
کردن سیاست‌های صادراتی، مزیت رقابتی را به تولیدات برگرداند.
یکی دیگر از مهم‌ترین راهکارهای توسعه تجارت، افزایش تعامل مثبت با جهان است. اصلی‌ترین و مهم‌ترین راه‌حل برای توسعه تجارت خارجی و تسهیل صادرات، باز کردن درهای تعامل با سایر کشورها بوده و تنها در این شرایط، ایران می‌تواند ضمن تولید کالاهایی با مزیت نرخ و کیفیت، وارد رقابت‌های بین‌المللی شود. از دیگر مانع‌آفرینی‌های تحریم بر تجارت ایران، ناتوانی تجار ایرانی برای ارائه خدمات پس از فروش کالا به مشتریان جهانی است. تمامی این مسائل در کنار یکدیگر سبب می‌شود تا نه‌تنها تولید مناسب برای صادرات نداشته باشیم، بلکه حضور ما در بازارهای جهانی مختل شود. علاوه بر تمام نکاتی که عنوان شد، از ابزارهای مهم دستیابی به اهداف صادراتی، تدوین برنامه توسعه اقتصادی و صنعتی است. با تدوین چنین برنامه‌هایی، فعالیت‌ها بر بستر توانایی‌ها و ظرفیت‌های داخلی شکل خواهند گرفت. در این شرایط، اهداف فعالان اقتصادی و همچنین سیاست‌گذاران، تنها بر محوریت خودکفایی نبوده و با بینش کامل، به‌سمت فعالیت در حوزه‌هایی که کشور در آن جنبه‌ها مزیت و توانایی تولید دارد، حرکت خواهیم کرد. از مهم‌ترین پیامد این اقدام توسعه‌ای نیز می‌توان به حضور ایران در برخی
بازارهای کالایی بین‌المللی به‌عنوان کشوری تعیین‌کننده در جهان اشاره کرد. پیش‌تر به سیاست‌های مناسبی که دولت می‌تواند با به‌کار گرفتن آنها، مسیر صادرات را هموار و بسترهای ارزآوری را برای تاجران مهیا کند، اشاره شد. متاسفانه مشکل اساسی در سیاست‌های فعلی صادراتی کشور، توجه زیاد به خام‌فروشی است و تولید و رونق آن به‌منظور توسعه صادرات، مسئله‌ای است که در نظر سیاست‌گذاران مغفول مانده است.
