در حال حاضر بخش اکتشاف در کشور با چالش ‌ های جدی و متعددی روبه ‌ روست که فقدان آزمایشگاه ‌ هایی با استانداردهای بین ‌ المللی، عدم دسترسی به دانش اکتشاف عناصر جدید، ماشین ‌ آلات حفاری، نبود نقشه ‌ ها و اطلاعات جامع پایه ‌ ای به ‌ صورت مدون از مهم ‌ ترین این چالش ‌ ها به شمار می ‌ روند. این در حالی است که کارشناسان و فعالان معدنی معتقدند با رویکرد جدید متولی معدنی کشور و سازمان زمین ‌ شناسی، گام ‌ هایی در جهت رفع چالش ‌ ها برداشته شود و به ‌ زودی برای اکتشاف معادن دارای ارزش اقدامی جدی صورت گیرد.

ساختار منسجم و نگاه ملی

رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) بابیان اینکه کمیته اکتشاف ایمیدرو باید نگاه ملی به حوزه اکتشاف را سرلوحه کارش قرار دهد، بر لزوم ایجاد ساختار منسجم در حوزه اکتشاف تاکید کرد.

به گزارش معدن ۲۴ وجیه ‌ الله جعفری اظهار کرد: علاوه بر نگاه ملی، باید فعالیت ‌ ها نیز سیستماتیک و بر اساس شرایط علمی روز صورت گیرد تا نتایج قابل قبولی حاصل شود. انجام کار اکتشافی بزرگ در کشور نیازمند ساختار منسجم، برنامه ‌ ریزی و پیگیری است؛ در این راستا باید از پتانسیل شرکت ‌ های معدنی بزرگ همچون شرکت ملی صنایع مس ایران، چادرملو، گل گهر و … برای پیشبرد اهداف اکتشافی بهره گرفت.

رئیس هیات عامل ایمیدرو افزود: تقویت شرکت ‌ های پیمانکار حوزه اکتشاف و حفاری در حوزه ‌ های تخصصی، تجهیزاتی و بهره ‌ مندی از تکنولوژی روز دنیا با استفاده از توان مالی و پتانسیل شرکت ‌ های بزرگ معدنی کشور یکی از راهکارهای کمک به پیشبرد اهداف حوزه اکتشاف کشور است.

ارزش ۲۷ میلیارد دلاری ذخایر معدنی

جعفری ارزش ذخایر مواد معدنی حاصل از اکتشافات طی سال ‌ های اخیر را ۲۷ میلیارد دلار عنوان کرد و گفت: این میزان ۵ تا ۱۰ درصد ارزش روز این مواد معدنی پس از استخراج است. وجیه الله جعفری با اشاره به اینکه حوزه اکتشاف معدن کشور آن ‌ گونه که مورد انتظار بود پیش نرفته است، افزود: مقرر بود تمامی اطلاعات ‌ پایه ‌ ای که تولید می ‌ کنیم را در لایه ‌ ای پشت لایه سیستم کاداستر قرار دهیم و آن را به ‌ عنوان اطلاعات عمومی و اختصاصی استفاده کنیم که بحث این کار هم ‌ اکنون مطرح ‌ شده است.

وی بابیان اینکه باید سامانه برخطی را راه ‌ اندازی و تمام اطلاعات تولیدی را در آن داشته باشیم، اظهار داشت: پیشتر این کار در شرکت تهیه و تولید انجام ‌ شده و کار بزرگ ‌ تری را در این قسمت در ایمیدور آغاز کرده ‌ ایم که آن را توسعه می ‌ دهیم تا در بازه زمانی کوتاه هر اطلاعاتی که در بحث اکتشاف، تولید می ‌ شود حتی از سوی وزارتخانه ‌ های دیگر مانند وزارت نفت، پشت لایه اطلاعاتی قرار گیرد تا پتانسیل ‌ ها را شناسایی و از آنها استفاده کنیم.

تامین تجهیزات و تربیت حفار

جعفری ادامه داد: به ‌ طورقطع شناسایی و پی ‌ جویی ‌ هایی که اتفاق می ‌ افتد، به دنبال بحث تفصیلی چند زیرساخت نیز نیاز خواهد داشت که تامین تجهیزات برای اکتشافات و حفاری ازجمله آنها است و باید دستگاه ‌ های موردنیاز تامین شود.

جعفری خاطرنشان کرد: از ۲ سال قبل به دنبال ورود دستگاه ‌ های این بخش به کشور هستیم و ۱۱۹ دستگاه حفاری ثبت سفارش شده و از این تعداد ۵۰ دستگاه واردشده است و مابقی نیز وارد خواهد شد. وی با اشاره به اینکه در کنار این موضوع مهم، بحث آموزش حفار نیز در اکتشافات اهمیت بسزایی دارد، اظهار داشت: این موضوع مورد غفلت واقع ‌ شده است که در ۲ سال گذشته بحث آموزش حفار طی سه دوره برای گروه ‌ های هدف برگزارشده است و مابقی نیز برگزار می ‌ شود.

اکتشاف در پهنه ‌ های بزرگ

جعفری بابیان اینکه بحث اکتشاف بسیار مهم بوده اما ریسک بالایی دارد که به ‌ ندرت بخش خصوص به آن ورود می ‌ کند تاکید کرد: به همین دلیل ایمیدرو بحث اکتشاف را در پهنه ‌ های بزرگ انجام داد کشف معادن مهمی، خروجی آن بوده که ذخایر قابل قبولی داشته است. وی بابیان اینکه ایمیدرو درصدد کاهش ریسک و تعامل با بخش خصوصی است، گفت: ما مجبوریم مناقصه و یا مزایده برگزار کنیم که در راستای رقابت بوده و از طرفی باید ما ثابت کنیم حقوق دولت حفظ شود.

رئیس ایمیدرو در خصوص احیاء و فعال ‌ سازی معادن نیز گفت: در این راستا وقفه ‌ ای وجود داشت که اکنون این مسئله فعال ‌ شده اما باید بعضی از سیاست ‌ ها در واگذاری ‌ ها، هدایت ‌ های اکتشافی و محدوده ‌ های اکتشافی را تغییر داد.

ضرورت بکارگیری روش ‌ های نوین

رضا جدیدی مدیرکل دفتر برنامه ‌ ریزی فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین ‌ شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: سازمان زمین ‌ شناسی و اکتشافات معدنی کشور، در زمینه تولید اطلاعات ‌ پایه زمین ‌ شناسی و کشف ذخایر معدنی در کشور فعالیت دارد. وی به معدن نیوز گفت: روند تولید اطلاعات ‌ پایه نیازمند به ‌ کارگیری روش ‌ های نوین در برداشت، پردازش، تفسیر داده ‌ ها و خروجی سازی و تهیه نقشه ‌ های مختلف زمین ‌ شناسی و اکتشافی است.

طرح تحول زمین ‌ شناسی

جدیدی افزود: ‌ از سال گذشته طرح تحول زمین ‌ شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی توسط این سازمان آغازشده است که ابتدای این طرح از ابتدای مهرماه 1400 در استان خراسان جنوبی آغاز شد و سپس در استان کردستان و در حال حاضر در استان آذربایجان غربی در دست اجراست.

به گفته وی با توجه به حجم و گستردگی این طرح برای تهیه طرح اطلاعات ‌ پایه نیازمند به ‌ روزآوری تجهیزات آزمایشگاهی، تجهیزات برداشت و روش ‌ های جدیدی که در برداشت مورداستفاده قرار می ‌ گیرد، هستیم.

مدیرکل دفتر برنامه ‌ ریزی فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین ‌ شناسی عنوان کرد: در این چرخه قطعا نیازمند تجربیات و تخصص شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان کشور خواهیم بود.

تعامل با شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان

وی افزود با توجه به نام ‌ گذاری این سال از سوی مقام معظم رهبری به نام «تولید، دانش ‌ بنیان و اشتغال آفرین» از ابتدای امسال هدف ما ایجاد کارگروه تعامل با شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان بود. جدیدی ادامه داد: البته در سنوات گذشته نیز این ارتباط و همکاری وجود داشت اما امسال به ‌ صورت کاملا هدفمند چند تفاهم ‌ نامه در حوزه اکتشاف، زمین ‌ شناسی، منشایابی و پایش مخاطرات طبیعی زمین با مجموعه ‌ ها دانش ‌ بنیان منعقدشده است. کارگروه تعامل با شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان از اردیبهشت ‌ ماه سال جاری در این سازمان تشکیل ‌ شده است. جلسات فشرده ‌ ای نیز برگزارشده است که به نتایج خوبی برای تولید اطلاعات ‌ پایه جدید در کشور که موردنیاز اکتشافات آینده در کشور است، دست ‌ یافتیم. وی افزود: این توفیق بسیار خوبی است و امیدواریم در ماه ‌ های آینده این تفاهم ‌ نامه ‌ ها به مرحله قرارداد همکاری برسد و عملیاتی شود.

سخن پایانی

به گفته کارشناسان برای تدوین استراتژی و برنامه اجرایی ملی باید از پیشنهادها و صاحب ‌ نظران بخش خصوصی استفاده کرد. علاوه بر این باید رویکرد سنتی وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی و سایر دستگاه ‌ های اجرایی تغییر کند و به رویکردهای علمی و مهندسی (به ‌ ویژه در اصلاح و تدوین مقررات و دستورالعمل ‌ های مربوطه) تبدیل شود. تامین حداقل ‌ های منابع ریالی، ارزی برای حمایت ‌ های مالی و تجهیزاتی و مانند آن کاملا لازم و ضروری است. علاوه بر این باید به ‌ منظور کاهش ریسک سرمایه ‌ گذاری ‌ ها تدابیر لازم اندیشیده شود و برای بیمه این ‌ گونه فعالیت ‌ ها برنامه مشخص تدوین و اجرایی شود.