سید ‌محمود اسلامی، معاون توسعه مدیریت و منابع وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وعده داد این لایحه در اصلاحیه‏ نهایی تا حد ممکن جبران خواهد شد. اما این روزها که صحبت از حذف چراغ خاموش ارز ترجیحی است، این دغدغه دوباره جان گرفته که قرار است این بار چه بلایی سر پیکر بی‌رمق فرهنگ و هنر بیاید. هرچند هنوز روشن نیست که تبعات این تغییرات چقدر دامن بخش فرهنگ را خواهد گرفت اما چشم‌انداز به قدری تیره می‌نماید که هنرمندان و دست‌اندرکاران این حوزه واکنشی جز ناامیدی، اعتراض و بدتر از همه بی‌تفاوتی نسبت به آن نشان نمی‌دهند.

حوزه نشر رونق ندارد
اعظم کیان‌افراز، مدیر انتشارات افراز که در حوزه تئاتر، سینما و ادبیات داستانی فعالیت می‌کند در گفت‌وگو با صمت گفت: تاکنون بخشی از کاغذ کتاب و روزنامه و بعضی از هزینه‌های صنعت نشر و مطبوعات از طریق ارز دولتی تامین می‌شد؛ با این وجود حوزه نشر رونق چندانی ندارد و طبیعتا حذف یا کاهش ارز دولتی در این حوزه بسیار آسیب‌رسان است. وی در پاسخ به این پرسش که تاکنون ارز دولتی به شما تعلق گرفته یا خیر؟ اظهار کرد: در ۲ سال اخیر هیچ کمکی دریافت نکرده‌ایم و برخی از انتشاراتی‌ها تمام کاغذ موردنیاز خود را از بازار آزاد تهیه کرده‌اند. البته قبل از این دوره یکی دو بار از ارز دولتی استفاده کرده‌ایم. وی افزود: فارغ از اینکه این تسهیلات به همه ناشران اختصاص پیدا می‌کند یا خیر؟ حذف آن از بخش فرهنگ آسیب‌های فراوانی به بار می‌آورد و صنعت نشر را با چالش‌های جدی رو‌به‌رو می‌کند.

کتاب از سبد خرید حذف شد
وی در ادامه با اشاره به اینکه صنعت نشر نیازمند کمک و حمایت‌ دولت است، گفت: این حمایت‌ها تاکنون علاوه بر کاغذ، سایر ملزومات صنعت نشر را در بر گرفته است. با حذف تسهیلات، نرخ تمام ملزومات چاپ از چسب صحافی و مقوا گرفته تا تونر چاپخانه -همه و همه- با جهش چشمگیری روبه‌رو می‌شود؛ در نتیجه نرخ تمام‌شده کتاب آنقدر بالا خواهد رفت که مصرف‌کننده قدرت خرید کالا را کاملا از دست می‌دهد. وی افزود: درحال‌حاضر با شرایط اقتصادی و بحران معیشتی موجود، عملا کتاب جزو اولویت‌ها نیست و حتی از سبد خرید بسیاری از خانواده‌ها حذف شده است.

صدای پای گرانی به گوش می‌رسد
کیان‌افراز سخنان خود را اینچنین پی گرفت: در این روزگار که دوران بحران را سپری می‌کنیم، دولت باید نقش حمایتی داشته باشد و کاری کند که حوزه فرهنگ آسیب کمتری
ببیند. وی در پاسخ به این سوال که به‌تازگی با افزایش نرخ محسوسی روبه‌رو شده یا خیر؟ گفت: خواه ناخواه بعد از عید همه هزینه‌ها افزایش می‌یابد اما در چند روز اخیر افزایش نرخ کاغذ قابل‌توجه بوده است. به‌عنوان مثال نرخ هر بند کاغذ تحریر در ابعاد ۷۰ در۱۰۰ که پیش از این حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان بود، به ۸۲۰ هزار تومان رسیده است.

فاتحه حوزه فرهنگ را بخوانید
بهروز غریب‌پور، نویسنده، کارگردان تئاتر و سینما و استاد نمایش عروسکی، حذف یا تقلیل ارز ترجیحی حوزه فرهنگ را نشان‌دهنده عدم شناخت مسئولان از اهمیت موضوع دانست و در گفت‌وگو با گفت: اگر ارز ترجیحی حوزه فرهنگ و هنر به هر ترتیبی، چراغ روشن یا خاموش، دستخوش تغییر و تحول شود، این حوزه با چالش بزرگی رو‌به‌رو خواهد شد. وی افزود: در آن صورت بهتر است ختم فعالیت‌های فرهنگی را اعلام کنیم و فاتحه آن را بخوانیم.

ساز ناکوک
غریب‌پور که تاکنون بیش از ۵۰ نمایش و اوپرای عروسکی را طراحی و کارگردانی کرده با اشاره به فعالیت بلندمدت خود در این عرصه گفت: من برای اجرای اوپراهای عروسکی تا به حال به بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی سفر داشتم. به‌تازگی هم دعوتی ازسوی کشور ارمنستان داشتیم. اگر نغمه‌ای که سر داده شد عملی و ارز ترجیحی حذف شود، به ناچار باید جواب این دعوت و هر دعوت دیگری را رد کنیم.
وی افزود: بخشی از هزینه‌های ارسال تجهیزات گروه‌های عروسکی برای هر اجرای برون‌مرزی ارزی است که بخشی بالایی از این هزینه با ارز ۴۲۰۰ تومانی تامین می‌شد. اگر این مقدار ناچیز کمک دولتی هم حذف شود، ما در محاصره قیمت‌های وحشتناک بازار آزاد ارز قرار می‌گیریم که در این صورت چاره‌ای جز پایان دادن به فعالیت خود نداریم. وی در ادامه سخنان خود به این نکته اشاره کرد که طبیعتا حجم مبادلات فرهنگی به پای حوزه‌های صنعتی نمی‌رسد، اما بخش بزرگی از ارتباط میان کشورها را به خود اختصاص می‌دهد.

فرهنگ کشور را تعطیل کنید
غریب‌پور با اشاره به مطالبه بخش فرهنگ از دولت گفت: مسئولیت دولت این است که حوزه فرهنگ و هنر را به‌عنوان وجهه و نماد یک کشور مورد حمایت قرار دهد و تسهیلاتی برای کمک به این بخش در نظر بگیرد، زیرا ما نمایشگران غنای فرهنگی این کشور هستیم، اما به‌نظر می‌رسد دولت اهمیتی به این موضوع نمی‌دهد.

اجراهای داخلی هم آسیب می‌بینند
غریب‌پور به چالش‌هایی اشاره کرد که گریبانگیر اجراهای داخلی خواهد شد و گفت: برای تهیه برخی از کالاهای فرهنگی هم اعتبارات ارزی نیاز است. مثلا ما نخ عروسک را از ترکیه وارد می‌کنیم، خمیر عروسک‌ها، پارچه، تجهیزات تکنیکی و بسیاری دیگر از ملزومات کار وارداتی است. علاوه بر مواد مصرفی بخش اوپرای اغلب آثار من در ارکستر سمفونیک‌های انگلستان، اوکراین و بلغارستان ضبط شده و اگر از امکان بهره‌برداری از ارز دولتی محروم شویم، از پس هزینه‌های کار برنمی‌آییم. غریب‌پور در پایان سخنان خود گفت: اگر چنین سودایی در سر دولتمردان است، پیشنهاد می‌کنم رسما اعلام کنند نمایش فرهنگ و هنر ایران در جهان تعطیل است و ما در جزیره‌ای محصور قرار گرفته‌ایم که باید با حداقل‌ها بسازیم و سر خود را گرم کنیم.

مشکل اصلی ما ارز ترجیحی نیست
نادر داوودی، عکاس و مستند‌ساز رویکرد دیگری درباره این موضوع داشت و به صمت گفت: صحبت درباره بود و نبود ارز ترجیحی توهین به ساحت هنر است. مشکل اصلی ما ارز نیست.
تصور کنید بیشترین پول و بهترین امکانات به بخش فرهنگی تزریق شود، آیا تغییری در وضعیت فرهنگ و هنر ما اتفاق می‌افتد؟ من با قاطعیت می‌گویم خیر.
داوودی در توضیح نظر خود گفت: مشکلات ما بسیار بزرگ‌تر و حادتر از این است. معضل اصلی فرهنگ و هنر ما کنترل دولتی است.
داوودی که سابقه فعالیت مطبوعاتی هم دارد و بیش از ۱۰سال مدیر مسئول مجله «تماشاگران» بوده است، درباره فعالیت خود در این زمینه اظهار کرد: نشریات من هم مانند بسیاری از نشریات مکتوب شکست خوردند و به خاطر اقتصاد ویران کشور شدیدا متضرر شدم، اما با کمال میل این خسارت را می‌پذیرم. وی درباره فعالیت خود در این ایام گفت: در حالا حاضر بیکار هستم و مثل بسیاری از افراد شرافتمند جامعه با مشکلات زندگی دست و پنجه نرم می‌کنم. کار من عکاسی است و این روزها انتظار می‌کشم تا اگر کسی در این کائنات به آثار من نیاز داشت، آنها را بفروشم.
داوودی گفت: بهتر است رودربایستی را کنار بگذاریم. به‌نظر من شرایط امروز هنر و هنرمند در ایران مثل شرایط جنگی است. در چنین شرایطی بسیاری از آدم‌ها همه چیز خود را از دست می‌دهند. طبیعتا بخش فرهنگ هم نمی‌تواند از این قانون مستثنا باشد.

چرا به چنین روزی افتادیم
داوودی گفت: تقاضای من تخصیص ارز ترجیحی و مسائلی از این دست نیست. به‌جای پرداختن به این خواسته‌های بسیار سطحی و روبنایی، بهتر است به‌دنبال پاسخ این پرسش باشیم که چرا اقتصاد این کشور به چنین روزی افتاده است. مگر ما کشور فقیری هستیم که نمی‌توانیم مشکلات‌مان را حل کنیم. وی افزود: دغدغه ما نباید ادامه حمایت گلخانه‌ای از هنر باشد. این مدل را در رادیو و تلویزیون و شبکه‌های خانگی داریم و هر کسی که علاقه‌مند است می‌تواند آنجا فعال شود. همان‌طور که بسیاری همین راه را انتخاب کرده‌اند.

نباید شاهرگ حیاتی هنر زیر تیغ باشد
داوودی ادامه داد: کسی نمی‌تواند من را قانع کند که حذف ارز ترجیحی به ضرر بخش فرهنگ است. مشکل بسیار بزرگ‌تر است. من به‌دنبال پاسخ این پرسش هستم که چرا اقتصاد ایران به وضعی دچار شده که هنرمندان آن محتاج حمایت شده‌اند یا به‌دنبال بهره‌مندی از مزایایی می‌دوند که در قبال آن باید خود و هنرشان را محدود کنند.
درست است که در برخی از کشورها، از بعضی جریان‌های هنری حمایت می‌شود اما در این کشورها شاهرگ حیاتی هنر زیر تیغ جریان و گروه و جناح خاصی نیست؛ به‌علاوه اینکه ارگان حمایت‌کننده اجازه اعمال نفوذ یا محدودیت در فعالیت هنری را ندارد.

ارز ترجیحی خیلی‌ها را به خیلی جاها رساند
اصغر همت، بازیگر سینما و تئاتر گلایه‌مند از وضعیت تئاتر به صمت گفت: فقط می‌دانم ارز ترجیحی دولت خیلی از آدم‌ها را به خیلی از جاها رساند. حذف این ارز به ضرر کسانی است که تا امروز از آن بهره‌مند می‌شدند اما وضع تئاتر با بودن یا نبودن ارز ترجیحی بدتر از این نمی‌شود.
این فعال حوزه هنرهای نمایشی گفت: عملا سال‌هاست که به بهانه تحریم و مشکلات اقتصادی هیچ حمایتی از تئاتر نشده است.
برقراری این تسهیلات عملا گشایشی در کار ما ایجاد نکرده که حالا قطع شدنش ضرری وارد کند.
وی در پاسخ به اینکه آیا تماشاگر تئاتر نیازمند حمایت است یا خیر؟ گفت: تئاتر که تماشاچی ندارد. عده معدودی تئاتربین هستند که احتمالا آنها هم دیگر نخواهند آمد.
نظر من این است که هیچ اتفاقی قادر نیست وضع تئاتر را از این چیزی که هست بدتر کند.

سخن پایانی
در شرایط سخت و دشوار اقتصاد کشور و درحالی که اقتصاد ضعیف و بیمار حوزه فرهنگ و هنر هنوز نتوانسته زیر بار بلای عالم‌گیر کرونا کمر راست کند، کاهش محسوس حمایت از این عرصه ضربه مهلکی به این پیکر بی‌جان خواهد بود.
اهالی این حوزه هم خسته از مشکلات و معضلات بی‌پایان سال‌های اخیر رضا به قضا داده‌اند و متفق‌القول‌اند که: آخرین ضربه را محکم‌تر بزن!
حال باید دید دولت که وعده حمایت از این بخش را داده تا چه حد به وعده‌های خود عمل می‌کند.