نوآوری پایدار، عامل تاب‌آوری بیشتر
در نوزدهمین همایش ملی تعالی سازمانی با حضور رئیس هیات‌عامل ایدرو و مدیرعامل ایمیدرو با اهدای تندیس، تقدیرنامه و گواهی تعهد به تعالی، از برگزیدگان این همایش قدردانی شد. موضوع اصلی این همایش ملی، تعالی و نوآوری پایدار سازمانی بود.
بابایی مسلمان، دبیر نوزدهمین همایش تعالی سازمانی در این همایش گفت: امسال دامنه شمول تعالی سازمانی در حوزه‌های ساخت و تولید، خدمات، سلامت، بخش آموزش و بخش عمومی است و تندیس زرین، تندیس سیمین، تندیس بلورین و تقدیرنامه برای تعالی سازمانی و گواهی تعهد به تعالی سازمانی ۵ جوایز تعالی سازمانی در این دوره‌ها بوده است.
برگزیدگان نوزدهمین همایش
به گزارش روابط‌عمومی سازمان مدیریت صنعتی، در نوزدهمین همایش ملی تعالی سازمانی، شرکت فولاد مبارکه اصفهان موفق به کسب تندیس زرین در سال ۱۴۰۰ در بخش ساخت و تولید در سطح سازمان‌های بزرگ شد و تندیس سیمین به شرکت مادرتخصصی هلدینگ توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) رسید. همچنین تندیس بلورین در سال ۱۴۰۰ در بخش ساخت و تولید در سطح سازمان‌های بزرگ به ۳ شرکت فولاد هرمزگان جنوب، شرکت پتروشیمی لاله و شرکت فولاد سیرجان ایرانیان تعلق گرفت.
همچنین ۷ شرکت موفق به دریافت تقدیرنامه تک‌ستاره، ۴ شرکت تقدیرنامه دو ستاره، ۹ شرکت تقدیرنامه سه ستاره، ۴ شرکت تقدیرنامه چهار ستاره و ۸ شرکت موفق به کسب گواهی تعهد به تعالی شدند.
آیا عصر نوآوری‌های انفجاری به پایان رسیده است؟
ابوالفضل کیانی بختیاری، مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی سخنران کلیدی نوزدهمین همایش ملی تعالی سازمانی بود. وی در این همایش با موضوع نوآوری پایدار و تعالی سازمانی به سخنرانی پرداخت.
کیانی بختیاری با تعریف انواع نوآوری، به بیان ویژگی‌های نوآوری تدریجی، نوآوری ساختاری، نوآوری انفجاری و نوآوری بنیان‌فکن (برهم‌زننده) پرداخت. وی با بیان این نکته که قرون ۱۹ و ۲۰ قرون نوآوری‌ها و اختراعات بزرگ بود به طرح این پرسش پرداخت که کدام نوآوری‌ها در قرن ۲۱ نوآوری انفجاری بوده‌اند.
مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی، تلفن‌های هوشمند، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، خانه‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی، خودروهای هیبریدی، پرینتر سه‌بعدی، غذای مصنوعی و... را نمونه‌های نوآوری‌ها در قرن ۲۱ نامید.
وی با طرح این پرسش که آیا عصر نوآوری‌های انفجاری به پایان رسیده است، اظهار کرد: در قرن ۱۹ و ۲۰ شاهد ظهور تکنولوژی‌ها و نوآوری‌هایی بوده‌ایم که تاریخ بشر را متحول کرده‌اند. هر یک از این نوآوری‌ها به نوعی نقطه‌عطفی در زندگی بشر بوده‌اند.
کیانی بختیاری افزود: نوآوری‌های قرن ۲۱، به‌ندرت نوآوری‌های انفجاری هستند، بلکه اغلب نوآوری‌های تدریجی هستند که بر دوش نوآوری‌های رادیکال دو قرن گذشته سوار شده‌اند. بسیاری از نوآوری‌های امروز نوآوری‌های مبتنی بر IT هستند؛ تکنولوژی‌ای که شالود‌های آن به‌عنوان یک تکنولوژی رادیکال، در قرن ۲۰ پایه‌گذاری شد.
نوآوری‌های قرن ۲۱
کیانی بختیاری خاطرنشان کرد: ممکن است نوآوری‌های قرن ۲۱ از لحاظ تکنولوژی رادیکال نباشند اما در تاثیر بر زندگی بشر رادیکال هستند. مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی ضمن مقایسه نوآوری‌های ۳ قرن اخیر گفت: در قرن ۲۱، به نظر می‌رسد عصر طلایی نوآوری‌های رادیکال به سر رسیده و بعید است دنیا شاهد خلق تکنولوژی‌هایی باشد که زندگی بشر را به پیش و پس از خود تقسیم کنند.
وی تاکید کرد: نوآوری‌های امروزی بیشتر از جنس نوآوری‌های تدریجی و ساختاری و در خوشبینانه‌ترین نوآوری‌های بنیان‌فکن هستند و به‌ندرت شاهد نوآوری‌های رادیکال هستیم و خواهیم بود!
کیانی بختیاری افزود: در دنیای کسب‌وکار، نوآوری‌ها بیشتر از جنس خدمت‌افزایی و پایدار خواهد بود، به نحوی که محصول سنتی یا محصول ناشی از نوآوری تدریجی به اضافه نوآوری در خدمات منجر به خدمت‌افزایی می‌شود.
وی درباره توسعه کسب‌وکارهای پلتفرمی اظهار کرد: در کسب‌وکاری پلتفرمی شاهد توجه به پایداری در رویکرد‌های جهانی و توسعه صنعتی و فناوری هستیم.
پیگیری نسل ۵ صنعت
مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی درباره نسل ۵ صنعت که از سال ۲۰۲۱ در اروپا پیگیری می‌شود، خاطرنشان کرد: نسل پنجم صنعت اهداف و گستره‌ای فراتر از تولید کالاها و خدمات و سودآوری دارد و بر ۳ عنصر انسان، پایداری و تاب‌آوری استوار است.
وی افزود: نوآوری پایدار شامل ایجاد تغییرات عمدی در محصولات، خدمات یا فرآیندهای یک شرکت برای ایجاد منافع اجتماعی و زیست‌محیطی بلندمدت و در عین حال ایجاد سود اقتصادی برای شرکت است.
کیانی بختیاری تاکید کرد: با ایجاد پایداری در نوآوری، شرکت‌ها می‌توانند محصولات، خدمات و فرآیندهایی ایجاد کنند که هم برای جامعه و هم برای سازمان مفید است.
تفاوت نوآوری سنتی و پایدار
وی درباره تفاوت نوآوری سنتی و نوآوری پایدار گفت: اشکال سنتی نوآوری ممکن است منجر به محصولات، خدمات و فرآیندهای سودآور شود اما ممکن است به کارکنان آسیب برساند یا از منابع طبیعی بیش از حد بهره‌برداری کند، در حالی که نوآوری پایدار به دنبال رسیدگی به این اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی ناخواسته است؛ به این معنی است که شرکت‌ها می‌توانند محصولات و خدماتی را ارائه دهند که برای خود و جامعه در بلندمدت مفید است.
مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی تاکید کرد: نوآوری‌های پایدار باید در فرهنگ شرکت گنجانده شود. برخلاف نوآوری‌های سنتی که عمدتا در یک بخش یا واحد تحقیق و توسعه جداگانه انجام می‌شوند، نوآوری‌های پایدار زمانی موفق‌تر خواهند بود که عمیقا در فرهنگ شرکت تعبیه شده باشند.
وی درباره ویژگی‌های نوآوری پایدار تصریح کرد: نوآوری پایدار منعکس‌کننده نسل بعدی تفکر توسعه اقتصادی است و جامعه را به سمت فناوری پاک، اقتصاد سبز و تجارت پاک سوق میدهد؛ ضمن اینکه نوآوری پایدار فقط اختراع محصولات یا خدمات جدید نیست. کیانی بختیاری افزود: در سطح سازمانی، اصطلاح نوآوری پایدار درباره طراحی محصول/خدمات و فرآیند و همچنین استراتژی شرکت کاربرد دارد.
الزامات نوآوری پایدار
وی درباره لزوم نوآوری پایدار گفت: نوآوری پایدار باعث حسن شهرت سازمان می‌شود؛ در نتیجه، شرکت‌های متعهد به نوآوری پایدار در جذب استعدادهای موفق‌تر هستند، برند قوی‌تری پیدا می‌کنند و مشتریان وفادارتری خواهند داشت.
مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی تاکید کرد: شرکت‌های متعهد به نوآوری، می‌توانند نوآورتر باشند چون به دلیل داشتن شبکه‌های گسترده‌ای از ذی‌نفعان مختلف، به منابع گسترده‌تری از نوآوری دسترسی دارند، ضمن اینکه شرکت‌های متعهد به نوآوری پایدار مشکلات قانونی کمتری در آینده خواهند داشت.
وی افزود: با گسترش قوانین ملی و جهانی مرتبط با حفظ محیط‌زیست و منافع ذی‌نفعان، شرکت‌های دارای ظرفیت نوآوری پایدار دو مزیت نسبت به سایر شرکت‌ها خواهند داشت، یکی اینکه قوانین زیست‌محیطی جدید مخل کسب‌وکار آنها نخواهند شد؛ دوم اینکه با نوآوری پایدار، درآمدزایی می‌کنند.
تاب‌آورها کدامند؟
کیانی بختیاری خاطرنشان کرد: شرکت‌های متعهد به نوآوری پایدار، تاب‌آورتر هستند چون در شرایط سخت اقتصادی می‌توانند به نوآوری و همچنین وفاداری مشتریان تکیه کنند.
وی درباره تفاوت بهینه‌سازی عملیات در نوآوری سنتی و نوآوری پایدار گفت: در نوآوری پایدار، انجام همان کارها به گونه‌ای کارآمدتر و با صرف منابع کمتر و حداقل اثرات زیست‌محیطی امکان‌پذیر است.
مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی خاطرنشان کرد: بهینه‌سازی عملیات الزاما به معنی تغییر کلی مدل کسب‌وکار نیست و بهینه‌سازی عملیات در مجموع یعنی دوستدار محیط‌زیست کردن عملیات سازمان.
وی تحول سازمانی را ساخت محصولات و خدمات تحول آفرین که به نیازهای اجتماعی پاسخ دهد و به محیط‌زیست هم منفعت برساند، دانست و افزود: تحول سازمانی انجام کار درست از طریق انجام کارهای جدید است؛ یعنی تبدیل تهدیدهای محیطی به فرصت. کیانی بختیاری نوآوری پایدار را شناسایی تهدیدات محیطی به علاوه نوآوری برای برطرف کردن تهدیدات و تبدیل آن به فرصت دانست.
کیانی بختیاری تشریح کرد: سازمان برجسته، ذی‌نفعان کلیدی خود را در جاری‌سازی استراتژی و خلق ارزش پایدار مشارکت داده و از همکاری که آنها انجام می‌دهند، قدردانی می‌کند. علاوه‌بر این، با ذی‌نفعان کلیدی خود به منظور ایجاد درک مشترک و تمرکز بر اینکه چگونه می‌تواند از طریق توسعه مشترک در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد و اهداف پیمان جهانی سهم داشته باشد و از آن الهام بگیرد، همکاری می‌کند چراکه سازمان متعالی تشخیص میدهد که خلق ارزش پایدار برای موفقیت بلندمدت و تقویت مالی او مهم است.
۳ پرسش درباره جایگاه پایداری نوآوری
دیگر سخنران این همایش سید علیرضا شجاعی، معاون آموزش سازمان مدیریت صنعتی بود. به گفته این مقام مسئول، نوآوری سازمانی پایدار ریشه در فرهنگ استراتژی کسب‌وکار دارد و به‌عنوان مزیت رقابتی شرکت‌ها محسوب می‌شود.
وی با طرح ۳ پرسش درباره جایگاه پایداری نوآوری در شرکت افزود: جایگاه نوآوری در شرکت چیست و چطور می‌توان آن را ارزیابی کرد و چقدر شرکت می‌تواند به نوآوری بها دهد؟
عضو هیات‌مدیره و معاون آموزش سازمان مدیریت صنعتی گفت: نوآوری با دستورالعمل‌های اجرایی و به‌ویژه دولتی مغایرت دارد و مدیران دولتی اختیار برای ایجاد بستر نوآوری ندارد. این در حالی است که در شرکت‌های بزرگ کره جنوبی این شعار رایج است که همه کارکنان در شرکت ما می‌توانند اشتباه کنند اما اجازه تکرار اشتباه ندارند. حال این پرسش مطرح است که آیا چنین رویکردی در شرکت‌های متداول است.
وی با اشاره به اینکه نتایج نظرسنجی از ۱۰۶ مدیر ارشد ۸۵ درصد در تشخیص مسئله مشکل دارند، گفت: مشخص شد آنچه که آنها با آن دست به گریبان هستند، حل مسئله نیست بلکه شناخت مسئله‌ها است.
عضو هیات‌مدیره و معاون آموزش سازمان مدیریت صنعتی با اشاره به گزارش منتشر شده در روز هوای پاک، اظهار کرد: قانونی که در سال ۹۴ مصوب شده است فقط ۱۰ درصد آن اجرا شده و نتیجه آن به‌طور کلی با بررسی کیفیت هوای کشور در سال‌های اخیر کیفیت هوا بهبود نیافته است که نشان میدهد در تشخیص مسئله دچار مشکل هستیم.
وی با اشاره به حلقه گمشده تبیین در ساختار چالش و راهکار، اذعان کرد: نقش تعریف مسئله ۹۰ درصد در رفع مسئله نقش دارد که ثابت می‌کند تعریف دقیق صورت مسئله مهم‌تر از حل مسئله است.
شجاعی با اشاره به ۵ سطوح مسائل، گفت: سطح اول با عنوان استاندارد در تخصص مربوطه کاملا شناخته شده است. در سطح دوم با عنوان بهبود در سیستم فعالی با روش‌هایی که در صنعت اجرا می‌شود هماهنگی دارد و در سطح سوم اختراع در عصر حاضر به خلق یک نسل جدید از سیستم با روش‌هایی خارج از فناوری‌هایی که در علوم وجود دارد در ارتباط است و سطح پنجم مسئله به اکتشاف اشاره دارد که به معنای خلق یک سیستم جدید براساس کشف علم جدید است.
وی با اشاره به اینکه ۷۷ درصد مسائل شرکت‌ها یا استاندارد است یا با بهبود جزئی، رفع می‌شود، خاطرنشان کرد: در رقابت‌های فشرده و پیچیده جهانی، شرکت‌هایی موفق هستند که بتوانند نیازهای پنهان مشتریان را کشف کرده و با جلب رضایت آنها، هیجان را در مشتریان زنده نگه دارند.
عضو هیات‌مدیره و معاون آموزش سازمان مدیریت صنعتی به فرآیند حل خلاق مسئله پرداخت و پیشنهاد کرد: سازمان‌های متعالی و پیشرو از تجزیه و تحلیل محیط، فرصت خلق می‌کنند و تکنیک نقشه‌های روند، یاری‌رسان است.
شجاعی به مزایای تکنیک نقشه‌های روند اشاره کرد و توضیح داد: با این تکنیک می‌توان خلل، نواقص و نیازهای بازار را کشف کرد و آینده و نیازهای آینده بازار را پیش‌بینی کرد. این تکنیک به ایجاد انگیزه خلاقیت در افراد و گروه‌ها می‌انجامد و مبنای اطلاعاتی خوبی برای تحقیق و توسعه محصولات جدید است. هدایت توجه فرد به سوی نیازهای مشتری و همچنین اثبات ضرورت تغییر و نوآوری در سازمان و ارزیابی موارد یادشده بخش دیگری از تکنیک نقشه‌های روند است.
بهبود فضای کسب‌وکار اولویت امروز ایران
میرسامان پیشوایی، رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران از دیگر سخنران نوزدهمین همایش ملی تعالی سازمانی بود. وی در این همایش گفت: فوری‌ترین مسئله‌ای که در کشور داریم بهبود وضعیت اقتصاد و فضای کسب‌وکار است و پنجره زمانی که در اختیار داریم زیاد نیست.
وی افزود: اگر نتوانیم طی چند سال آینده این بهبود را ایجاد کنیم، پیامدهای آن نه‌تنها برای ما بلکه برای نسل‌های آینده نیز باقی خواهد بود.
رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران با بیان اینکه باید از منابع در دسترس خود به نحو احسن استفاده کنیم، گفت: طی ۱۰ سال گذشته متوسط رشد اقتصادی ما نیم درصد بوده، در حالی که متوسط رشد بهره‌وری طی این مدت منفی یک درصد بوده است. در طول برنامه پنجم توسعه متوسط رشد بهره‌وری ما منفی ۱.۲ و در طول برنامه ششم توسعه منفی ۰.۳ درصد بوده است. در بخش خدمات، صنعت و معدن، نفت و گاز متوسط رشد بهره‌وری ما منفی بوده و تنها حوزه‌ای که طی ۱۰ سال گذشته متوسط بهره‌وری مثبت داشته بخش کشاورزی بوده است.
وی با اشاره به نقش ۳.۵ درصدی بهره‌وری از محل بهره‌وری در سال آینده امکان‌پذیر است، اظهار کرد: دستیابی به این هدف سخت نیست. در سال ۹۹ رشد ۵.۷ درصدی از محل بهره‌وری داشته‌ایم. اینکه پس از چند سال رشد منفی، رشد مثبت داشته باشیم کار فوق‌العاده‌ای نیست؛ مسئله مهم رشد پایدار این نرخ است. رقبای ما در کشورهای آسیایی متوسط رشد بهره‌وری مثبت ۱.۷ درصد در سال داشته‌اند. باکیفیت‌ترین نحوه رشد اقتصادی، رشد از طریق بهره‌وری است. اگر به دنبال این هستیم که آینده بهتری برای زندگی مردم رقم بزنیم باید به این مسئله اهمیت بدهیم.
وی با اشاره به پایداری گفت: آنچه در سازمان بهره‌وری روی آن تمرکز می‌کنیم ایجاد حرکت ملی بهره‌وری است و زیرساخت آن شبکه ملی بهره‌وری است. اگر در برخی از کشورهای شرق آسیا بررسی کنید، زیرساخت آن یک شبکه بهره‌وری بوده که محدود به بخش دولت نبوده است.
پیشوایی با اشاره به اینکه هدف این حرکت ملی بهره‌وری، نوآوری و رقابت است، گفت: رتبه تولید علم ما در دنیا ۱۶ است که رقم خوبی است اما در شاخص نوآوری جهانی رتبه ۶۰ داریم؛ مشکل ما تبدیل دانایی به توانایی است یا تبدیل علم به ثروت ملی.
وی افزود: در حوزه رقابت که با فضای کسب‌وکار ارتباط دارد، یکی از موضوعات جدی موجود در کشور «قیمت‌گذاری‌های غیرواقعی» است. در سال گذشته ۱۸۰۰ همت بودجه شرکت‌های دولتی بوده در حالی که کل بودجه دولت حدود ۱۳۰۰ همت بوده است. اگر دولت می‌خواهد به مردم برای برخی کالاها یارانه بدهد ایرادی ندارد اما وجه آن را به صورت مستقیم یا از طریق مردم به آن سازمان پرداخت
کند.
رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران گفت: نخستین گام برای ایجاد حرکت ملی بهره‌وری، اطلاعات دادن به مردم و نخبه‌ها است. در همین راستا هفته گذشته سامانه‌ای به نام «سابا» در سازمان ملی بهره‌وری به صورت عمومی راه‌اندازی شده است که اطلاعات بهره‌وری، عملکرد سازمان‌های دولتی، مقایسه ایران با سایر کشورها و... در آن وجود دارد. در گام بعدی به دنبال توانمندسازی بخش‌های مرتبط با این حوزه هستیم.
پیشوایی تصریح کرد: بهره‌وری به‌شدت به عدالت وابسته است. درحال‌حاضر عدالت را صرفا به «عدالت درون‌نسلی» تقلیل دادیم؛ یعنی آیا نفتی که فروخته می‌شود عادلانه میان ما تقسیم می‌شود؟ عدالت بُعد دیگری هم به نام «عدالت بین‌نسلی» دارد که باید به آن توجه کرد در غیر این صورت به نسل‌های بعدی مدیون هستیم.
وی ادامه داد: موردی که باید به دنبال آن باشیم تبیین بهره‌وری است. براساس صحبتی که رهبر معظم انقلاب درباره جهاد فرمودند، اولویت‌دار‌ترین بخش در حوزه کسب‌وکار و اقتصاد «بهره‌وری» است که باید به آن توجه کرد.
سخن پایانی
به گفته تحلیلگران، کسب‌وکار پایدار، کسب‌وکاری است که حداقل تاثیرات منفی و حتی تاثیرات زیست‌محیطی مثبت برای جامعه جهانی، جامعه محلی، اقتصاد و تمامی ذی‌نفعان دارد چراکه کسب‌وکار پایدار می‌کوشد به منافع سه‌گانه دست یابد.
همچنین نوآوری پایدار به تفکر سیستمی نیاز دارد و شرکت‌های متعهد به نوآوری پایدار، خود را جزئی از یک اکوسیستم بزرگ می‌بینند (سیستمی متشکل از ذی‌نفعان بسیار) و فقط روی محدوده سازمانی خود تمرکز ندارند. بنابراین نوآوری پایدار باید در فرهنگ یک سازمان جاری باشد. این در حالی است که نوآوری سنتی توسط افراد یا بخش‌های خاص و محدود (مثل واحدهای R&D) انجام می‌شود اما نوآوری پایدار ممکن است توسط هر فردی در شبکه درونی یا حتی بیرونی سازمان به شیوه نوآوری باز اتفاق بیفتد.
برای نوآوری پایدار در تولید توصیه می‌شود نوآوری برای افزایش کارآیی مصرف انرژی در خلال فرآیند تولید به منظور انرژی آگاهی به کار گرفته شود همچنین نوآوری برای استفاده حداقلی از سوخت‌های فسیلی و استفاده حداکثری از انرژی‌های تجدیدپذیر در فرآیند تولید به رویکرد تولید سبز رعایت شود.
کارشناسان و فعالان این حوزه، نوآوری در جهت افزایش کارآیی مصرف انرژی در محصول؛ نوآوری‌های مرتبط با استفاده مجدد از محصول یا بازیافت آن؛ استفاده از مواد تجدیدپذیر، مستعمل و بازیافتی در محصول؛ کاهش یا حذف استفاده از مواد خطرناک و سمی در محصول و نوآوری در بسته‌بندی پایدار یا بسته‌بندی با استفاده از مواد بازیافتی و تجدیدپذیر را راه‌هایی برای دستیابی به نوآوری پایدار در محصول می‌دانند.
