پزشکان این نسخه را نمی‌پیچند
بیشتر پزشکان، معتقدند ناشناخته‌های دنیای پزشکی به‌قدری زیاد است که بیراه نیست بگوییم، هر بیمار تجربه جدیدی به‌حساب می‌آید و درمان هر یک راهکار تازه‌ای می‌طلبد.
در دهه های اخیر، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی توانسته راهکارهای سریع تری را برای حل مسئله در اختیار اهالی صنعت بگذارد، بنابراین می توان از این امکان در صنعت درمان و پزشکی به منظور بهبود سریع تر بیماران بهره گرفت. گفتنی است، دستگاه های هوشمند می توانند با سرعت بیشتری این راهکار را در اختیار پزشک بگذارند؛ بنابراین صنعت بهداشت و درمان در آینده ای نزدیک برای تشخیص، غربالگری، درمان بیماری ها و پیش بینی وضعیت آینده، نیازمند هوش مصنوعی و سیستم های کامپیوتری هوشمند خواهد شد. روندی که چندسالی است در کشور آغاز شده؛ اما میزان پذیرش این فرآیند، جزو پربحث ترین موضوعات نظام پزشکی کشور است. صمت در این گزارش به بررسی تعاملات فعالان خدمات بهداشتی و درمانی با توسعه هوشمندسازی کسب وکارها پرداخته است.
اوج گیری اپ های پزشکی در دوران کرونا
به گزارش خبرگزاری های رسمی، طی یک نظرسنجی که در سال ۲۰۰۹ انجام گرفت، مشخص شد از هر ۱۰ اروپایی، یک نفر به صورت آنلاین از خدمات پزشکی استفاده می کند. این افراد بدون حضور در کلینیک های درمانی و مطب پزشک ها، تحت درمان قرار می گیرند، دارو می خرند و در خانه از مشاوره آنلاین پزشکی بهره مند می شوند. این آمار در کشور آلمان به 7 میلیون نفر می رسد که به صورت آنلاین دارو تهیه می کنند و در خانه ویزیت می شوند.
به همین دلیل، با گستردگی هرچه بیشتر اپلیکیشن های تلفن همراه در حوزه های مختلف پزشکی و روانشناسی از جمله مشاوره، تهیه دارو، مراجعه غیرحضوری پزشک، خدمات آزمایشگاهی و… در سراسر دنیا، پزشکی آنلاین به یک رویکرد مفید در نظام سلامت اغلب کشورها
درآمد. در ایران هم اپلیکیشن های سلامت محور محبوبیت زیادی یافته و پزشکان و بیماران را برای ویزیت و درمان به سمت خود جذب کرده اند، هرچند استفاده از این اپلیکیشن ها، هنوز به سطح استاندارد جهانی نرسیده، اما شیوع ویروس کرونا و خطرات مراجعه به بیمارستان ها و مراکز درمانی، اهمیت استفاده از این اپلیکیشن ها را بیشتر کرد. این روش نه تنها برای بیماران، بلکه برای پزشکان که بتوانند به راحتی در آرامش خانه، بدون آنکه مجبور شوند هزینه های بالا برای اجاره مطب یا کلینیک ها داشته باشند، مفید و موثر است، در واقع از این طریق آنها می توانند بیماران را به صورت آنلاین؛ صوتی یا تصویری ویزیت کنند.
خدمات درمانی به سبک فناوری
هوش مصنوعی می تواند در پیش بینی وضعیت آینده بیمار، عملکرد مهمی داشته باشد. برای مثال، این فرآیند می تواند پیش بینی کند که یک بیمار مبتلا به آنفلوآنزا تا چه میزان به درمان های دارویی یا حتی بستری شدن در بیمارستان ها نیاز دارد. مصطفی شنبه زاده، استادیار مدیریت اطلاعات سلامت گروه علوم آزمایشگاهی دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، در گفت وگو با صمت بااشاره به نمونه های کاربردی هوش مصنوعی در دنیای پزشکی گفت: با استفاده از هوش مصنوعی می توان در بررسی هر نوع بیماری به شانس بقای بیمار پی برد. سیستم های هوش مصنوعی این گونه طراحی می شوند که پزشکان بتوانند تا پیش از رخداد وضعیت بحرانی، برای حل مسائل اقدامات موثری را به ثمر برسانند.
وی در تشریح بیشتر یادگیری ماشین و کاربرد آن در حوزه بهداشت و درمان خاطرنشان کرد: یکی از کاربردهای هوش مصنوعی، یادگیری ماشین است. در یادگیری ماشین، کارشناسان به واسطه تجربه های گذشته به سیستم ها آموزش می دهند تا بتوانند در شرایط سخت و بحرانی تصمیمات درستی بگیرند. برای مثال، آزمون های زیادی برای تشخیص کرونا ایجاد شد، اما وقتی با حجم زیادی از افراد مواجه شدیم که نیازمند تست تشخیصی برای کرونا بودند، منابع بهداشت و درمان در برخی موارد پاسخگو نبودند. بر همین اساس، استفاده از زیرساخت هایی برمبنای یادگیری ماشین و تست های غربالگری هوشمند، می توانست راهکار مناسبی برای کاهش بحران در این زمینه به حساب بیاید.
شنبه زاده گفت: مبنای اطلاعات سیستم های یادگیری ماشین در تشخیص بیماری ها، موردهای گذشته یا همان تاریخچه بیماری است که داده های اصلی آن به حساب می آیند، بنابراین این سیستم ها براساس تجربیات گذشته، فرآیند تشخیصی خود را اعمال می کنند. در واقع در یادگیری ماشین می توان از تجربیات گذشته به نحو احسن استفاده کرد. برای مثال، در این سیستم ها اطلاعات و داده های زیادی از مبتلایان و علائم شان درباره بیماری های مختلف تعریف می شود و این سیستم ها تشخیص می دهند که کدام علائم از چه نوع بیماری ناشی می شود.
سیستم های تصمیم یار بالین
وی ادامه داد: یادگیری ماشین در تشخیص اولیه می تواند برای بیماران مفید باشد، چرا که یادگیری ماشین قابلیت بالایی در تشخیص بیماری ها دارد، به این نوع فناوری سیستم های تصمیم یار بالین گفته می شود که پزشک می تواند در اقدامی پیش دستانه سرعت بیشتری به فرآیند تشخیص و درمان بدهد و با دید بهتری عمل کند. در این بین یکی از معضلات اصلی در مسیر ایجاد پزشکی آنلاین در مقیاس فراگیر، عدم شناخت کافی پزشکان از کاربردهای فناورانه در دنیای پزشکی است. گاهی برخی پزشکان چندان با کامپیوتر و رایانه ها و زیرساخت های فناورانه میانه خوبی ندارند و نمی خواهند که با آنها کار کنند. اگر بتوانیم سیستم های یادگیری ماشین را در علم پزشکی به نوعی طراحی کنیم که هر پزشک در تشخیص و درمان بیماری ها از آنها بهره برد، به گونه ای که روی میز هر پزشک یک سیستم یادگیری ماشین باشد و بتواند در تشخیص از آن کمک بگیرد، اتفاق بزرگی است که در صورت اجرایی شدن آن نیازی به ارتقای سواد رایانه ای پزشکان نیست تنها پزشک باید داده مربوط به هر بیمار را وارد کند.
ورود ماشین های یادگیری به پزشکی
شنبه زاده گفت: در حقیقت با غربالگری های اولیه از سوی یادگیری ماشین می توانیم سرعت بیشتری در روند مهار بیماری ها ایجاد کنیم. در برخی کشورها نظیر چین و ایالات متحده برای غربالگری سرطان ها از جمله سرطان پستان از سیستم های کامپیوتری و ماشین های یادگیری استفاده می کنند؛ در این شرایط است که بار کاری کادر درمان هم کاهش پیدا می کند. این پژوهشگر گفت: باتوجه به مشکلات زیاد بیمارستان ها و حجم بالای مراجعات، به ویژه در دورانی که جامعه در یک بیماری همه گیر به سر می برد، استفاده از یادگیری ماشین می تواند به عنوان یک راهکار فناورانه و نوآورانه پیشنهاد داده شود.
طرفداران کاربردهای فناورانه
وی در پاسخ به این پرسش که نگرش تصمیم گیران در بهره وری از یادگیری ماشین در تشخیص و درمان بیماری به ویژه در وزارت بهداشت و درمان چیست؟ گفت: از آنجایی که در وزارت بهداشت و درمان کشورمان نگرش بالینی و دیدی پزشک محور وجود دارد، استفاده از فناوری طرفدار چندانی ندارد. بنابراین، برای پیاده سازی سیستم های یادگیری ماشین در فضای کاربردی بهداشت و درمان باید اقدامات جدی انجام گیرد، چرا که موجب بهبود، درمان و کاهش هدررفت منابع به ویژه در زمان هایی می شود که پاندمی به اوج خود رسیده است.
فروش بیمار در فضای مجازی
یکی از معضلات دیگر پیش روی پزشکی آنلاین در اغلب مناطق کشور کارشکنی و استفاه نادرست از ابزارهای فناورانه به ویژه پلتفرم های شبکه مجازی است. بابک نیکومرام، نایب رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران در گفت وگو با صمت درباره برخی قانون شکنی ها از سوی پزشکان به ویژه در حوزه جراحی پلاستیک گفت: از آنجایی که جراحی های زیبایی در همه جای دنیا جزو پولسازترین عمل های جراحی ها است و در عین حال نیازمند مهارت کافی پزشک است، امکان بروز برخی کارشکنی ها در این حوزه نسبت به دیگر حوزه های درمانی بیشتر است. به گفته این پزشک؛ وضعیت جراحی پلاستیک به ویژه جراحی های زیبایی و عمل های بینی در ایران بسیار خوب است و خوشبختانه پزشکان ایرانی در کشور از مهارت های کافی برخوردار هستند. همین امر موجب شده تا جمعیت زیادی از مردم بدون هیچ گونه مشکلات جسمی بخشی از بدن یا صورت خود را به تیغ جراحان بسپارند، اما به قدری این جراحی ها زیاد شده است که نمی توان هیچ کنترلی روی آن داشت و برای سر و سامان دادن به حجم زیادی از عمل های جراحی زیبایی که ضرورتی در انجام آن نیست، باید تدبیری اندیشید. این پزشک متخصص افزود: خبر بد این است که امروزه در کشور ما به قدری جراحی های زیبایی رواج یافته است که برخی افراد از آن سوءاستفاده می کنند و سودهای کلانی را به دست می آورند. این افراد در بستر مجازی شروع به جذب بیماران می کنند و در نهایت انجام عمل یا اقدامات درمانی را به دیگر پزشکان واگذار می کنند. در واقع فروش بیمار در بستر مجازی برای جراحی های زیبایی معضل اصلی در این زمینه است و متاسفانه صدای هیچ انجمن یا سازمانی در این زمینه به گوش نمی رسد.
تبصره های ضدقانونی
نیکومرام گفت: در بیشتر مناطق دنیا این فرآیند در بستر قانونی انجام می شود، به این معنا که افرادی می توانند به درمان از طریق جراحی پلاستیک روی بیاورند که نیاز مبرمی به آن داشته باشند و جایگزین دیگری هم وجود نداشته باشد. به طورمعمول این قوانین دارای ابعاد اخلاقی هستند، اما متاسفانه در قوانین نظام پزشکی ایران تبصره های زیادی وجود دارد که این قانون به نوعی تبدیل به ضدقانون شده است که شکل گیری هر روند مخربی را در دنیای درمان و پزشکی ممکن می سازد. این پزشک خاطرنشان کرد: پذیرش جراحی های زیبایی از سوی پزشکان با محدودیت های زیادی همراه است. به عبارت دیگر، پزشکان به راحتی قانع به انجام چنین عمل هایی نمی شوند، همچنین این نوع جراحی ها در نظام پزشکی بیشتر کشورهای اروپایی و امریکایی، جزو عمل های گران قیمت هستند تا تعداد افراد خواهان انجام این عمل ها کاهش یابد. در واقع، هزینه بر بودن جراحی های زیبایی مانعی است که باعث می شود، این نوع عمل ها رواج زیادی پیدا نکنند. وی بااشاره به عمومی بودن جراحی های زیبایی در ایران گفت: متاسفانه این روند در ایران وجود ندارد و جراحی زیبایی تا حد زیادی عمومی شده است. این فرآیند پیامدهای منفی زیادی دارد، اما نمی توان از رواج این رشته جلوگیری کرد، چرا که جراحی زیبایی برای برخی افراد مانند مجروحان جنگ به شدت کارآمد و ضروری است.اما باید کنترل اساسی نسبت به آن وجود داشته باشد و فرهنگ عمومی به این سو برود که افراد به راحتی در صورت نبود نیاز درمانی اقدام به جراحی زیبایی نکنند.
سخن پایانی
باتوجه به موارد یاد شده، بهره گیری از فناوری در دنیای سلامت، یک بازی دو سر برد برای مردم و پزشکان و البته سرمایه گذاران خواهد بود، به شرطی که ترس از شفافیت در عملکرد برخی پزشکان از بین برود و شاهد مقاومت بیجا از سوی آنان نباشیم. ارائه خدمات آنلاین روشی سودبخش برای مردم است که موجب صرفه جویی در زمان هم می شود، اما برخی پزشکان و صاحبان مراکز درمانی از ورود به چنین فضایی واهمه دارند و ترجیح می دهند همان روش سنتی حاکم باشد. از میزان همکاری و ممانعت پزشکان که بگذریم، سرعت نوآوری هم دیگر موضوعی است که در زمینه فناوری های سلامت پایه اهمیت زیادی دارد. از آنجایی که مباحث مربوط به سلامتی روزبه روز در جهان اهمیت زیادی پیدا می کند، شرکت های دانش بنیان یا استارت آپ هایی که در این زمینه فعالیت می کنند، علاوه بر اینکه باید نوآور باشند، لازم است با سرعت بالایی به تولید محصولات جدید بپردازند، اگر استارت آپی نتواند خود را با بازار به روزآوری کند، مسیر فروپاشی را طی خواهد کرد. سرعت بالای تحقیق و توسعه می تواند به دستیابی محصولات نو و جدید در یک بازه زمانی کوتاه مدت بینجامد، بنابراین افراد باید بدانند که پژوهش، نخستین گام مهم در تولید محصولات سلامت پایه است.
