صنعت آلومینیوم یکی از صنایع مهم در کشور و فلز آلومینیوم یکی از فلزات اساسی در جهان به شمار می‌رود. تولید آلومینیوم به‌صورت تجاری برای اولین بار در مقیاس تجاری در سال ۱۸۵۵ میلادی در فرانسه صورت گرفت و رفته‌رفته پس از گذشت سه دهه تکامل یافت. با پیشرفت فناوری ساخت، این فلز به‌عنوان یکی از رقبای اصلی فولاد در بسیاری از صنایع مطرح شد. از نقاط ضعف این صنعت در ایران وابستگی شدید به واردات مواد اولیه، مواد مصرفی و فناوری است. ذخایر معدنی تولید آلومینیوم یعنی بوکسیت در کشور محدود است. در همین حال موانع متعددی نیز پیش روی برداشت از همین ذخایر بوکسیت محدود کشور وجود دارد.

خسارت 20 هزار میلیارد ریالی توقف فعالیت معدن تاش

نماینده مردم بجنورد، راز و جرگلان، گرمه، جاجرم، مانه و سملقان در مجلس شورای اسلامی گفت: توقف معدن تاش در استان سمنان به‌عنوان تامین‌کننده بوکسیت کارخانه آلومینای ایران در شهرستان جاجرم خراسان شمالی به این کارخانه ۲۰ هزار میلیارد ریال خسارت زد. به گزارش ایرنا برداشت از معدن بوکسیت تاش در استان سمنان به‌عنوان ماده اولیه آلومینای ایران در جاجرم خراسان شمالی از چند سال گذشته به علت مشکلات اجتماعی، متوقف‌شده است که این امر، فعالیت‌های توسعه‌ای در شرکت آلومینای ایران را دچار چالش کرد.

سید محمد پاکمهر اظهار کرد: بازگشایی معدن تاش در دست پیگیری است و دراین‌باره توافق اولیه با استان سمنان به مرحله نهایی رسید اما درنهایت به نتیجه نرسید.

وی بابیان اینکه درخواست مردم سمنان به‌حق است افزود: بازگشایی معدن تاش در سمنان از مسیر وزیر صنعت، معدن و تجارت نمی‌گذرد بلکه چاره این مشکل از مسیر شورای تامین ۲ استان برطرف می‌شود.

نماینده مردم بجنورد، راز و جرگلان، گرمه، جاجرم، مانه و سملقان در مجلس شورای اسلامی گفت: معدن تاش در شاهرود به علت مشکلات اجتماعی متوقف‌شده و این در حالی است که برداشت از این معدن با هزینه کم قابل‌برداشت و بهره‌وری بالایی دارد.

وی خاطرنشان کرد: بوکسیت معدن تاش در مقابل معادن جاجرم دارای عیار بالایی است و به‌ناچار باید از این معدن استفاده شود.

پاکمهر بابیان اینکه خاطرنشان کرد: اکنون به علت توقف برداشت از معدن تاش، بوکسیت موردنیاز آلومینا در جاجرم از ترکیه با هزینه گزاف وارد می‌شود.

گفتنی است مجتمع آلومینای ایران به‌عنوان تنها تولید‌کننده پودر آلومینا در کشور، یک‌پنجم نیاز داخلی را تامین می‌کند و مابقی نیاز کشور در این بخش از خارج وارد می‌شود.

آلومینای ایران در شهرستان جاجرم، واحد تولیدی منحصربه‌فرد تولیدکننده پودر آلومینا است که این محصول به‌عنوان ماده اولیه چهار واحد تولیدی ازجمله ایرالکو، المهدی، سالکو و نیز تولید شمش در جاجرم به مصرف می‌رسد. بوکسیت موردنیاز آلومینای ایران از معادن بخش خصوصی در استان‌های مختلف ازجمله خراسان شمالی، تهران، یزد، سمنان و کهگیلویه و بویراحمد تامین می‌شود. بوکسیت یک سنگ رسوبی با مقادیر به نسبت بالای آلومینیوم است که پس از فرآوری از آن، آلومینیوم به‌دست می‌آورند. مجتمع آلومینای ایران در ۱۵۰ کیلومتری جنوب بجنورد و ۵ کیلومتری شمال شهر جاجرم واقع است. این مجتمع صنعتی قطب تولید پودر آلومینیوم در کشور است.

درخواست بازگشایی بعد از ۴ سال

تعدادی از کارگران بیکار شده معدن بوکیست تاش شاهرود خواستار تسریع در رفع مشکلات و بازگشایی این واحد معدنی هستند. تعدادی از کارگران بیکار شده معدن بوکیست تاش شاهرود به نمایندگی از سایر همکاران خود در این واحد تولیدی، خواستار تسریع در حل مشکلات و رفع موانع راه‌اندازی این واحد تولیدی برای بازگشت به کار شدند.یکی از کارگران معدن بوکیست تاش شاهرود در تشریح مشکلات این واحد تولیدی گفت: معدن بوکیست تاش شاهرود که در استان سمنان واقع‌شده، یکی از پنج معدن بوکسیت کشور است که بیش از یک‌سوم ذخایر بوکسیت ایران را دارد اما از حدود ۴سال پیش به دلیل مشکلات زیست‌محیطی تعطیل، و کارگران آن بیکار شدند. درحال‌حاضر کارگران قدیمی و شمار زیادی از جوانان جویای کار در معدن در انتظار بازگشایی کارخانه هستند.

وی بابیان اینکه مسئولان استانی وعده ازسرگیری فعالیت این معدن را داده‌اند، در ادامه افزود: این معدن قرار بود اشتغال جوانان منطقه را فراهم کند اما درحال‌حاضر چهار سال از موعد بازگشایی دوباره آن گذشته و هنوز این اتفاق نیفتاده است.

این کارگر افزود: عمده مشکل این واحد معدنی مشکلات زیست‌محیطی و منابع طبیعی است که از قرار معلوم ادامه فعالیت این معدن با مخالفت دوستداران محیط‌زیست روبه‌رو شده است و دولت باید راه‌کاری پیدا کند تا مشکلات برطرف شود. اما به نظر می‌رسد مسئولان شهرستانی و مدیران این واحد معدنی پیگیری لازم را برای شروع به کار دوباره آن انجام نداده‌اند.

وی گفت: معدن تاش که یکی از مهم‌ترین مراکز استخراج بوکسیت در این حوزه محسوب می‌شود، در زمان فعالیت سالانه ۴۰۰هزار تن تولید داشت و قرار بوده ظرفیت تولید آن افزایش پیدا کند اما مشکلات زیست‌محیطی و منابع طبیعی که تبعات اجتماعی نیز داشت، موجب تعطیلی معدن و بیکاری کارگران آن شده است.

این کارگر با ابراز تاسف از بی‌توجهی مسئولان وقت برای راه‌اندازی این واحد معدنی، افزود: خوشبختانه با پیگیری‌هایی که اخیرا برخی مسئولان استانی برای بازگشایی معدن بوکسیت تاش انجام داده‌اند، در حالی منتظر بازگشایی این واحد معدنی هستیم که در هرسال یک و نیم میلیون تن آلومینا که از فرآوری بوکسیت (مواد اولیه تولید آلومینیوم) است به ازای هر تن ۵۰۰ دلار وارد کشور می‌شود.

سخن پایانی

آلومینیوم به‌عنوان فلزی استراتژیک در پیشرفت و توسعه کشورهای مختلف جهان، نقش موثری ایفا کرده است. از مزیت‌های فیزیکی و شیمیایی فلز آلومینیوم می‌توان به سبکی وزن، نسبت بالای استحکام به وزن، قابلیت شکل‌پذیری، خاصیت ارتجاعی، هدایت حرارتی بالا، و ... اشاره کرد. با‌این‌وجود کمبود مواد معدنی بزرگ‌ترین چالشی است که گریبان این صنعت را گرفته است.