تامین مالی ارزان، رویای دور از دسترس
تولید مقدمه‌ای بر توسعه صنعتی و اقتصادی کشورهاست؛ بر همین اساس نیز کشورهای مختلف با تکیه‌بر ظرفیت‌های داخلی خود، تولید در عرصه‌های مختلف را جدی می‌گیرند و بدین ترتیب فرصتی برای توسعه اقتصادی، اشتغالزایی، ارزآوری و ... فراهم می‌شود.
باتوجه به ضرورت تداوم تولید در عرصه های مختلف از سیاست گذاران انتظار می رود مسیر تداوم تولید را در صنایع مختلف با راهکارهای متعدد هموار کنند؛ بنابراین باید امکانی برای تامین مالی صنایع فراهم شود. ارائه تسهیلات بانکی یکی از راهکارهای اساسی برای تامین نیاز مالی صنایع به نقدینگی محسوب می شود، بااین وجود بسیاری از صنعتگران با مشکلات اساسی در فرآیند دریافت تسهیلات بانکی مواجهند. بروکراسی پیچیده در فرآیند اخذ تسهیلات مانعی جدی در مسیر پرداخت وام به صنعتگران است. علاوه بر این بخش عمده ای از انتقادات فعالان صنعتی در فرآیند دریافت تسهیلات به سود قابل توجه تسهیلات بانکی بازمی گردد. این تولیدکنندگان معتقدند در شرایطی که سود تسهیلات تولید بالاتر از ۲۰ درصد و سودآوری صنایع کمتر از این مقدار است، عملا استفاده از این تسهیلات توجیه اقتصادی ندارد. در چنین شرایطی تولیدکنندگان می توانند با تکیه بر معاملات اعتباری یا ال سی داخلی یا بهره مندی از ابزارهای نوین تامین مالی همچون اوراق گام و...، تامین مالی را ممکن کنند.
خطر توقف تولید جدی است
مجید سعیدیان، فعال صنعت فولاد در گفت وگو با صمت اظهار کرد: در نبود ثبات سیاسی و اقتصادی و همچنین باتوجه به رکود قابل توجهی که در اقتصاد کشور شاهد آن هستیم، تامین مالی به چالشی جدی برای صنعتگران بدل شده است. در این موقعیت عملا تامین نقدینگی برای احداث یک واحد صنعتی، اجرای طرح های توسعه، نوسازی یا بازسازی تجهیزات و حتی تامین مواد اولیه تولید به شدت دشوار شده است.
وی افزود: همزمان هزینه های تولید نیز به صورت روزافزون بیشتر می شود. با این حال تامین نقدینگی از بانک ها یا دریافت تسهیلات از آنها به معضلی فراگیر برای صنعتگران بدل شده، زیرا باتوجه به تورم روزافزون حاکم بر اقتصاد، نرخ بهره بانکی بسیار بالا برآورد می شود. این در حالی است که صنعتگران و فولادسازان کشور با چالش های دیگری نیز در روند فعالیت خود روبه رو هستند که سودآوری تولید آنها را بسیار محدود می کند. در چنین موقعیتی عملا تداوم تولید برای این صنعتگران بسیار دشوار و در مواردی حتی غیرممکن است.
سعیدیان گفت: تداوم تولید در صنایع به منزله رونق اقتصادی برای کشور است؛ بنابراین از سیاست گذاران انتظار می رود با تسهیل شرایط تولید و همچنین تسهیل روش های تامین نقدینگی صنایع، چالش های موجود در مسیر تداوم تولید را مرتفع کنند، چراکه این دست اقدامات در نهایت به نفع اقتصاد کشور و مردم خواهد بود.
وی افزود: تولید در حوزه های مختلف بخش معدن و صنایع وابسته به آن به منزله بهره مندی از ظرفیت های کشور برای کسب ارزش و ثروت آفرینی است. سرمایه گذاری برای بهره مندی از این ظرفیت ها منتهی به رشد تولید ناخالص داخلی و همزمان اشتغالزایی می شود. علاوه بر این باتوجه به آنکه اغلب ذخایر معدنی کشور در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته واقع شده اند، عملا بهره برداری از این ظرفیت ها به منزله توسعه صنعتی و اجتماعی نیز خواهد بود. در نتیجه تامین الزامات اولیه برای تولید به نفع کل اقتصاد کشور خواهد بود.
این فعال صنعت فولاد افزود: بانک ها یکی از بنیان های اصلی تامین مالی بخش تولید محسوب می شوند. با این وجود با مشکلات اقتصادی که در کشور به چشم می خورد، این نهادهای مالی نیز عموما توان پرداخت تسهیلات و تامین نقدینگی موردنیاز صنایع را ندارند. علاوه بر این چنانچه یک صنعتگر بتواند تسهیلات موردنظر خود را از بانک ها دریافت کند، در نهایت باید سود قابل توجه بیش از ۲۰ درصدی را به ازای دریافت این تسهیلات پرداخت کند، این در حالی است که سود بسیاری از فعالیت های تولیدی در ایران به ۲۰ درصد نمی رسد؛ بنابراین تامین نقدینگی هم در نهایت به متضرر شدن صنایع منتهی می شود. تحمیل خسارت های اینچنینی به تولیدکنندگان آن هم با محدودیت هایی که در روند فعالیت این صنعتگران به چشم می خورد، به شدت اشتباه است. تحمیل فشار مضاعف به صنعت به منزله تیر خلاص به تولید است.
سعیدیان گفت: مشکلات صنایع به نرخ بهره بانکی محدود نمی شود، بلکه صنعتگران با چالش های دیگری نیز در روند فعالیت خود روبه رو هستند. تحریم و نبود تعاملات اثرگذار و سازنده میان ایران با سایر کشورها، دشوار شدن هرروزه صادرات و واردات کشور، نبود ارتباطات بانکی میان ایران و سایر کشورها، قوانین و مقررات متضاد، غیرثابت و غیرکارشناسی، نبود ثبات در شرایط اقتصادی کشور و همچنین تامین نشدن انرژی موردنیاز تولیدکنندگان، بزرگ ترین چالش هایی هستند که عملا روند فعالیت این واحدهای تولیدی را تحت تاثیر منفی قرار می دهند و از میزان سود آنها می کاهند.
وی گفت: برای رفع مشکلات یادشده می توان با گسترش معاملات اعتباری یا ال سی داخلی میان تولیدکنندگان در حلقه های بالادستی و پایین دستی زنجیره فولاد، بخشی از مشکلات صنعتگران برای تامین نقدینگی را مرتفع کرد. البته چنین تعاملی میان تولیدکنندگان در شرایطی حاصل می شود که ارتباطات در این زنجیره مثبت و سازنده باشد. علاوه بر این منفعت کلی زنجیره بر کسب سود لحظه ای برخی صنایع اولویت داشته باشد.
وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز می تواند با توسعه ابزارهای نوین سرمایه گذاری مسیر تامین مالی را تسهیل کند. انتشار اوراق گام یکی از همین روش های نوین است. در حال حاضر از این اوراق می توان برای خرید مصالح ساختمانی، انبوه سازی، تجهیزات و ماشین آلات، خودروسازی، قطعات، شیمیایی، پتروشیمی، فلزات اساسی، لوازم خانگی و... استفاده کرد. امید می رود با گسترش روش های یادشده بخشی از مشکلات این حوزه مرتفع شود.
تامین مالی غیرمستقیم
عادل ابراهیم زاده، کارشناس اقتصاد در گفت وگو با صمت اظهار کرد: صنایع برای تامین نقدینگی موردنیاز خود با چالش های متعددی روبه رو هستند.
این چالش ها برای صنایع کوچک و متوسط به مراتب جدی تر هستند، زیرا این صنایع عموما از تاب آوری پایین تری برخوردارند.
وی افزود: بسیاری از صنایع کوچک و متوسط برای تداوم فعالیت تولیدی خود و تامین هزینه مواد اولیه، هزینه انرژی، پرداخت دستمزد و... اقدام به دریافت وام بانکی می کنند تا به این ترتیب از پس هزینه های روزمره بر آمده و پس از تولید و فروش محصول در بازار، این وام را تصفیه کنند.
بااین وجود دریافت تسهیلات بانکی به شدت دشوار است. باتوجه به مشکلات مالی بانک ها و کمبود اعتبار در این نهادهای مالی، بروکراسی حاکم برای دریافت تسهیلات به مراتب پیچیده تر شده است.
ابراهیم زاده گفت: علاوه بر این باتوجه به سود قابل توجه تسهیلات بانکی، تامین مالی از این روش در نهایت می تواند منتهی به متضرر شدن صنایع شود.
وی افزود: در چنین شرایطی سیاست گذار برای کاهش چالش تامین مالی صنایع تکمیلی نسبت به تعریف اوراق گام اقدام کرده است. در واقع اوراق گام آخرین ابزار تامین مالی در شرایط کنونی است. در این روش به نوعی تامین مالی صنایع تکمیلی برای دریافت مواد اولیه ازسوی صنایع مادر انجام می شود. ابراهیم زاده گفت: در شرایطی که از دولت انتظار می رود به پایه پولی توجه ویژه ای داشته باشد تا با موج تورمی روبه رو نشویم، استفاده از ابزارهای نوین مالی که تامین نهایی آن به شکل مستقیم برعهده سیستم بانکی نباشد، اهمیت ویژه ای دارد؛ بنابراین اوراق گام شرایطی را مهیا می کند که صنایع بزرگ بالادستی، به تامین مالی صنایع پایین دستی بپردازند.
پاشنه آشیل صنایع
هوشنگ گودرزی، فعال صنعت آلومینیوم در گفت وگو با صمت اظهار کرد: تامین سرمایه یکی از ضرورت های اصلی صنایع برای تداوم تولید است. با این وجود در سال های اخیر باتوجه به روند رو به رشد تورم در اقتصاد کشور و همچنین سایر چالش های اقتصادی که در کشور شاهد آن هستیم، این مهم به چالشی جدی و فراگیر برای صنایع بدل شده است.
وی افزود: تامین سرمایه با اهداف مختلفی از جمله اجرای طرح های توسعه، خرید تجهیزات جدید، تامین مواد اولیه، تامین سرمایه در گردش و... انجام می شود. در شرایطی که شاهد روند رو به رشد تورم و به دنبال آن نرخ مواد اولیه تولید هستیم، نقدینگی صنعتگران حتی کفاف خرید مواد اولیه آنها را نمی دهد؛ بنابراین بسیاری از فعالان صنعتی با دریافت تسهیلات بانکی، مسیر تولید را ادامه می دهند. با این وجود سود قابل توجهی که به تسهیلات بانکی اختصاص می یابد و فرآیند پیچیده دریافت آن، بار مضاعفی را به بخش تولید تحمیل می کنند.
گودرزی گفت: این دست مشکلات حتی می تواند به خالی ماندن بخشی از ظرفیت تولید فعالان صنعتی به دلیل تامین نشدن مواد اولیه کافی منتهی شود. تولید با ظرفیت پایین تر از ظرفیت اسمی هر واحد به منزله افزایش هزینه و افت بهره وری در یک مجموعه صنعتی است. در واقع باتوجه به خالی ماندن بخشی از ظرفیت های تولید، هزینه تمام شده تولید بیشتر می شود که این موضوع در نهایت به ضرر صنایع پایین دستی خواهد بود، چراکه بازار داخلی توان رشد بیش از اندازه قیمت محصولات نهایی را ندارد. بازار جهانی نیز عموما یک فضای رقابت بین المللی است؛ بنابراین تولیدکننده ای که نتواند محصول باکیفیت استاندارد را با قیمت رقابتی تولید کند، از این بازار حذف می شود. این فعال صنعت آلومینیوم گفت: در شرایطی مشابه آنچه بیان شد راهکارهای جایگزینی برای خرید اعتباری مواد اولیه مطرح می شود. خرید مواد اولیه توسط تولیدکننده صنایع پایین دستی از صنایع مادر و بالادستی عموما با اعتباراتی که بانک ها ارائه می دهند، متداول است؛ هرچند باتوجه به کمبود منابع مالی بانک ها، امکان استفاده از این ابزار به شدت محدود شده است.
وی گفت: چنانچه امکانی برای تعامل مستقیم میان تولیدکنندگان صنایع بالادستی و پایین دستی فراهم شود، این مشکل مرتفع خواهد شد. علاوه بر این مدتی است که از انتشار اوراق گام به عنوان راهکاری برای تامین مالی صنایع استفاده می شود. این اوراق، اوراق بهاداری است که به عاملیت و ضمانت مؤسسات اعتباری (بانک) صادر می شود. این اوراق بانام، غیرکاغذی و در قطعات استاندارد باارزش اسمی یک میلیون ریال، صادر می شود. صنایع پایین دستی که خواهان استفاده از اوراق گام هستند باید به بانک عامل موردنظر مراجعه و مقدار اعتبار بانکی خود را در جهت صدور اوراق گام، اعتبارسنجی کنند. در ادامه بانک واحدهای تولیدی را که قصد خرید مواد اولیه از صنایع بالادستی را دارد به این تولیدکنندگان عامل معرفی کند. در مرحله بعد شرکت تولیدکننده مواد اولیه از بانک درخواست می کند در مقابل دریافت اسنادی که نشان می دهد بابت فروش ماده اولیه از شرکت خریدار طلبکار است، نسبت به صدور اوراق گام اقدام کند.
گودرزی در پایان گفت: بهره مندی از روش های نوین تامین مالی در حوزه های مختلف از تامین سرمایه در گردش تا تامین سرمایه موردنیاز برای توسعه و... در موقعیت کنونی نیازمند تعریف ابزارهای جدید و تکیه بر پتانسیل های نوین است. بدین ترتیب امکانی برای رفع مشکلات حاکم بر بخش تولید مهیا می شود.
سخن پایانی
نظام پولی و بانکی کشور امکانی برای تامین نقدینگی و سرمایه در گردش موردنیاز صنعتگران را فراهم می کند؛ با این حال انتقادات گسترده ای به روند اعطای تسهیلات بانکی به صنعتگران وجود دارد که بخش بزرگی از این انتقادات نظام اقتصادی کشور را نشانه می گیرد. در شرایطی که تورم حاکم بر اقتصاد بیش از ۴۰ درصد برآورد می شود، سود بیست وچند درصدی وام های بانکی، رقم عجیب وغریبی نیست، اما همین سود تسهیلات باتوجه به مشکلاتی که تولیدکنندگان با آن مواجهند و در قیاس با هزینه های تولید و سودآوری آنها قابل توجه است. علاوه بر این باید تاکید کرد تحت تاثیر شرایط نابسامان اقتصادی از توان نظام بانکی برای پرداخت تسهیلات کاسته شده است. در چنین موقعیتی می توان با سایر روش های نوین تامین مالی، امکانی برای تداوم تولید فراهم کرد. هرچند باید اقرار کرد رفع اصولی چالش های یادشده راهکاری صحیح و کارشناسی شده می طلبد.
