تخت گاز مصرف بنزین
هرازچندگاهی خبرهایی از افزایش نرخ بنزین در رسانه‌ها مطرح می‌شود و مشخص نیست که جرقه این موضوع از کجا نشأت می‌گیرد.
در هفته‌های اخیر شایعه افزایش نرخ بنزین در کشور به یکی از عوامل مهم ایجاد صف در جایگاه‌های سوخت بدل شده است. اگر بخواهیم منشأ این شایعات را جست‌وجو کنیم، احتمالا باید به روز جمعه‌ای در آبان ۹۸ بازگردیم که نرخ بنزین بدون اطلاع‌رسانی قبلی به یک‌باره گران شد و این افزایش یک‌باره آن‌قدر تبعات منفی داشت که حتی رئیس‌جمهوری وقت هم نمی‌خواست تبعات این افزایش نرخ شبانه را بپذیرد تا حدی که چند روز بعد اعلام کرد «من هم روز جمعه متوجه افزایش نرخ بنزین شدم.»
از این ماجرا بیش از ۳ سال می‌گذرد و دولت دوازدهم جای خود را به دولت سیزدهم داده است، اما هنوز موضوع افزایش نرخ بنزین هرازچندگاهی دهان‌به‌دهان می‌چرخد و به طولانی شدن صف جایگاه‌های سوخت دامن می‌زند. از سوی دیگر، رفتار برخی دولتمردان نیز موجب افزایش بی‌اعتمادی شده است و تاکید مسئولان بر شایعه بودن خبرهای افزایش نرخ بنزین نیز این آتش را خاموش نمی‌کند.صمت در صفحه انرژی امروز به این موضوع پرداخته است.
از اصلاح نرخ تا واردات
زمستان سال قبل، خبرهایی درباره واردات بنزین از روسیه منتشر شد، این در حالی است که تا پیش از این ایران صادرکننده بنزین بود. برای امسال هم واردات بنزین در بودجه پیش‌بینی شده است. این موضوع نشان می‌دهد که دولت باید بخشی از درآمد نفت را برای واردات بنزین اختصاص دهد.
ادامه شرایط کنونی یعنی افزایش مصرف و احتمال واردات از نظر کارشناسان به‌معنای هدررفت منابع کشور است، زیرا بنزینی که می‌توان با قیمت‌های بالاتر صادر کرد و حاصل صادرات ارزآوری برای کشور است، با نرخ بسیار پایین‌تر از آب عرضه می‌شود و علاوه بر آن، دولت باید مابه‌التفاوت فروش و هزینه تمام‌شده بنزین را به پالایشگاه‌ها پرداخت کند که این موضوع هم بار مالی برای بودجه کشور دارد. بنابراین، بنزین و قیمت‌گذاری آن همیشه یک موضوع جنجال‌برانگیز برای دولت‌ها است، زیرا هزینه‌های افزایش آن می‌تواند برای بسیاری از افراد در کنار هزینه‌های غذا و اجاره، یک هزینه روزانه ضروری باشد.
روال عادی سوخت‌گیری در سراسر ایران
به‌گفته جواد اوجی، وزیر نفت تاکنون ۱۷ میلیارد لیتر بنزین بیشتری نسبت به پارسال در کشور توزیع شده است. پارسال میانگین مصرف بنزین در کشور ۱۰۳ میلیون لیتر در روز بود، اما با افزایش تردد در کشور به میانگین روزانه ۱۱۹ تا ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده‌ایم.
وی با بیان اینکه مصرف بنزین در کشور ۱۳ درصد افزایش داشته است، ادامه داد: کل جایگاه‌های عرضه بنزین کشور فعال هستند و برای کاهش ترافیک در جایگاه‌های عرضه سوخت، محدودیت استفاده از کارت‌های هوشمند سوخت در جایگاه‌های سوخت نیز کاهش یافته است.
اوجی با بیان اینکه بحث افزایش نرخ بنزین در دستور کار دولت و مجلس نیست، گفت: امسال تاکنون نسبت به پارسال ۶ تا ۷ درصد افزایش حجم تردد داشته‌ایم و مصرف روزانه به‌طورمیانگین ۱۷ تا ۲۰ میلیون لیتر بیشتر از دوره مشابه پارسال بوده است.
وی بااشاره به اینکه طبق گزارش استان‌ها مشخص شد، روال تامین و توزیع سوخت در کشور عادی است، گفت: تعدادی جایگاه عرضه سوخت در تهران داشتیم که با ترافیک بیشتری در سوخت‌رسانی همراه بود که برای حل این مشکل با دستور معاون اول رئیس‌جمهوری، محدودیت سوخت‌گیری با کارت سوخت جایگاه متناسب با شرایط کاهش یافت تا مشکل حل شود. شمار جایگاه‌های پرترافیک حدود ۱۵ عدد بوده که در مقایسه با مجموع ۴ هزار و ۴۰۰ جایگاه در سراسر کشور عددی بسیار ناچیز است.
وزارت نفت، مسئول تامین سوخت کشور
اوجی بااشاره به اینکه وزارت نفت افزون بر تامین بنزین و گازوئیل کشور، تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها، هواپیما و صنایع را نیز برعهده دارد، ادامه داد: در حالی که عمده تولید فرآورده‌های نفتی در جنوب کشور متمرکز است و باید این فرآورده‌ها با خط لوله یا نفتکش‌های جاده‌پیما در سطح کشور توزیع و به مصرف‌کنندگان برسد. وی بااشاره به محدودیت ایجادشده برای استفاده از کارت سوخت شخصی مطابق مصوبه مجلس شورای اسلامی گفت: باتوجه به قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، وزارت نفت مکلف شده است، شمار استفاده از کارت سوخت شخصی را افزایش دهد و کارت‌های سوخت جایگاهداران تنها در موارد اضطراری استفاده شود.
معطلی برای سوخت‌گیری بیشتر از ۵ دقیقه نیست
وزیر نفت همچنین بااشاره به بازدید میدانی از جایگاه‌های عرضه سوخت ادامه داد: در بیشتر جایگاه‌های عرضه بنزین تهران و دیگر نقاط کشور، عملیات سوخت‌گیری طی ۴ تا ۵ دقیقه انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه سالانه یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار خودرو به ناوگان حمل‌ونقل کشور اضافه می‌شود، در حالی که خودروهای فرسوده از دور خارج نمی‌شوند، گفت: این موضوع نیز افزایش مصرف بنزین را به‌دنبال دارد.
وزیر نفت با نظر به مصوبه مجلس شورای اسلامی برای الزام استفاده از کارت هوشمند سوخت شخصی، افزود: هیچ جایگاه عرضه سوختی بدون کارت سوخت جایگاهدار نمانده است.
اوجی ادامه داد: روزی که اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی را آغاز کردیم، مقدار استفاده از کارت هوشمند سوخت شخصی ۱۷ درصد بود و اکنون این رقم به ۷۵ درصد رسیده است. برای چندمین بار تاکید می‌کنم دولت هیچ برنامه‌ای برای افزایش نرخ بنزین ندارد.
وی تاکید کرد: محدودیتی در استفاده از کارت سوخت شخصی وجود ندارد و در هر بار سوخت‌گیری، می‌توان ۶۰ لیتر بنزین دریافت کرد، در سفرهای مربوط به ایام اربعین هم محدودیتی وجود ندارد و جایگاه‌های عرضه سوخت سیار هم پیش‌بینی شده است. به‌عنوان وزیر نفت، برای چندمین‌بار تاکید می‌کنم دولت هیچ برنامه‌ای برای افزایش نرخ بنزین ندارد.
افزایش ۲۰۰ میلیون لیتری ذخیره‌سازی بنزین
جلیل سالاری، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز بااشاره به حمایت و توجه وزیر نفت به موضوع سوخت‌رسانی در کشور، اظهار کرد: همه مناطق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی کشور در حال آماده‌باش هستند.
وی با نظر به افزایش روزانه ۱۷ میلیون لیتری توزیع بنزین تاکنون در سال ۱۴۰۲ در مقایسه با مدت مشابه پارسال ادامه داد: این رقم از افزایش ۱۳ درصدی مصرف حکایت دارد، با این حال با ظرفیتی که پارسال اضافه شد، باوجود افزایش مصرف خللی در موضوع سوخت‌رسانی به‌وجود نیامد.
سالاری بااشاره به اینکه امسال حدود ۱۸۳ میلیون تردد جاده‌ای داشتیم و افزایش ۵ درصدی در این بخش ثبت شده است، گفت: با این حال به‌راحتی سوخت‌گیری انجام می‌شود و در ساماندهی مجاری عرضه هم موفق بوده‌ایم.
دریافت مجوز تولید ۱۰ میلیون کارت سوخت نو
وی با بیان اینکه با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و مجوز پدافند غیرعامل کارتخوان‌های جایگاه‌های عرضه سوخت را در کشور بومی کردیم، افزود: یک نمونه کار نو انجام شده است و در ابتدای دولت سیزدهم ۹ هزار کارت داشتیم و مجوز تولید ۱۰ میلیون کارت سوخت را گرفتیم و تاکنون ۲۲۰ هزار کارت سوخت در ۴ ماه صادر کرده‌ایم. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران بااشاره به افزایش تولید سوخت و فرآورده‌های نفتی در شرکت‌های پالایشی ادامه داد: هماهنگی در مجموعه جنوب کشور برای تولید و انتقال سوخت انجام شده و اکنون وضع تولید تثبیتی است و ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین در روز تولید می‌شود.
سالاری با بیان اینکه تعمیرات اساسی را انجام دادیم و وضع توزیع هم مناسب است، گفت: افزایش ۱۳ درصدی مصرف بنزین در کشور با فعالیت ۵۰۰ نفتکش جاده‌پیما برابری می‌کند که با موفقیت انجام شده است.
وی با نظر به اینکه در تهران ۹ میلیون تراکنش داشتیم و آمار خرابی به حداقل رسیده است، افزود: ذخیره‌سازی بنزین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون لیتر افزایش داشته و سوخت‌رسانی مستمر بوده است.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بااشاره به پیش‌رو بودن ایام اربعین و سفرهای تابستانی، افزود: اقدام‌های لازم برای تامین سوخت موردنیاز به‌طورکامل انجام شده است.
صادرات دانش تولید بنزین
وی با نظر به نصب نخستین کمپرسور ایرانی در پالایشگاه فراسرزمینی، گفت: روزی بنزین صادر می‌کردیم، اما امروز دانش تولید آن را صادر می‌کنیم که از جمله آن می‌توان از صادرات کاتالیست نام برد. معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش با تاکید بر اینکه هیچ جایگاهی در کشور تعطیل نیست و سهمیه جایگاه‌ها را هم اضافه کردیم، افزود: افزایش سهمیه سبب پایداری توزیع سوخت شده است.
سالاری به تکلیف قانونی برای استفاده از کارت سوخت شخصی تا پایان شهریور در قالب تبصره ۱۴ اشاره و اعلام کرد: اکنون ۳۵ درصد تراکنش‌ها با کارت سوخت جایگاه‌ها انجام می‌شود.
حاشیه‌های بنزین یکی دوتا نیست
اخبار مربوط به بنزین در کشور همواره با حساسیتی بسیار بالاتر از سایر مسائل از سوی جامعه و افکار عمومی دنبال می‌شود. تا آنجا که حتی هر شایعه‌ای که در فضای مجازی منتشر می‌شود تا چند روز واکنش‌های بسیاری را ایجاد می‌کند.
از همین‌رو هر تصمیمی که در این زمینه گرفته می‌شود، چه مربوط به کارت سوخت باشد یا استاندارد بنزین، به شایعه گرانی این سوخت در فضای مجازی می‌انجامد. البته شایعات بنزینی فقط مربوط به نرخ نیست و هر بار که افزایش نرخ بنزین تکذیب شده، بلافاصله سر و کله اخبار مربوط به کیفیت بنزین پیدا می‌شود.
بنزین مصرف داخلی هم عموما کیفیت یورو ۴ دارد و مناسب است؛ اما باتوجه به مصرف بالای بنزین در کشور، مقداری از آن هم بنزین با اکتان ۸۷ است که مشکلی از لحاظ کارکرد خودرو ایجاد نمی‌کند.
پالایشگاه‌های ایران روزانه توان تولید ۷۵ میلیون لیتر بنزین با کیفیت یورو ۴ و ۵ را دارند که نشان می‌دهد ظرفیت تولید بنزین با این استاندارد در کشور حدود ۷۰ درصد از کل ظرفیت است.
بنابراین، برخی ادعاها مبنی بر اینکه فقط ۳۸ درصد از بنزین تولیدی در کشور استاندارد است، درست نیست. آمارهای تولید در ۱۰ پالایشگاه کشور درکنار نمونه‌گیری‌هایی که از بنزین تولیدی و توزیعی در کشور از سوی سازمان استاندارد و سازمان محیط‌زیست می‌شود نیز، این ادعا را تکذیب می‌کند.
همچنین در پالایشگاه‌های کشور، طرح‌های بهینه‌سازی و کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی در حال اجرا است که در آخرین مورد، در آخرین روز سال گذشته، طرح توسعه پالایشگاه آبادان توسط رئیس‌جمهوری مورد بهره‌برداری قرار گرفت که علاوه بر ارتقای کیفیت تولید بنزین، حجم تولید را نیز افزایش داده است و کمک کرد تا در ایام نوروز که رکورد مصرف بنزین چند بار شکسته شد، مشکلی در تامین این سوخت در هیچ نقطه‌ای از کشور ایجاد نشود.
این در شرایطی است که دولت سیزدهم همواره اعلام کرده که افزایش نرخ بنزین در دستور کار نیست و حتی تاکید شده است که براساس قانون بودجه سال ۱۴۰۲، نرخ بنزین تغییر نخواهد کرد.
البته در قانون بودجه امسال تاکید شده که باید تا پایان شش‌ماهه اول امسال، استفاده از کارت سوخت شخصی به ۹۰ درصد برسد و در همین رابطه، دولت بعد از پایان تعطیلات نوروز، ساماندهی کارت سوخت جایگاهداران را با هدف نظارت بر مصرف و کاهش قاچاق سوخت در کنار اجرای طرح کدینگ در استان‌های مرزی مانند استان سیستان و بلوچستان به اجرا در آورد. همزمان با اجرای این طرح، تاکید شد که کارت جایگاه‌ها به‌طورکامل جمع نمی‌شود و در هر جایگاه باتوجه به نیاز، تعدادی کارت باقی خواهد ماند.
سخن پایانی
رشد فزاینده مصرف سوخت در کشور به‌ویژه پس از افول همه‌گیری ویروس کرونا در شرایطی اتفاق افتاده است که اگـر مصـرف بنزیـن بـا ۵ میلیـون لیتـر صرفه‌جویی، از ۱۱۰ بـه ۱۰۵ میلیـون لیتـر کاهـش یابد، بـا احتساب نرخ ۳۰ هزار تومانی بنزیـن در بازارهای جهانـی، درآمد کشور از این محل به تنهایی، بیش از ۵۴ هزار میلیـارد تومـان خواهـد بـود. این اتفاق در شرایطی است که برای ساخت یک پالایشگاه، باید حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود.
از طرفی، طبق بررسی‌ها، مصـرف غیربهینـه گاز و بنزیـن سبب شـده اسـت، سـالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار عدم‌النفع در کشـور عـارض شـود؛ این امر در شرایطی است که برپایه آمار، درآمد نفتـی ایـران در سـال ۱۴۰۱، حـدود ۳۶ میلیـارد دلار خواهـد بـود و بهینه‌سـازی مصـرف سـوخت می‌توانـد درآمـدی معـادل صـادرات نفـت بـرای ایـران ایجـاد کنـد؛ بنابراین، در صورت نهادینه شدن صرفه‌جویی در استفاده از فرآورده‌های نفتی مانند بنزین و نفت‌گاز در کشور، علاوه بر کاهش هزینه‌های اقتصادی و عوارض محیط‌زیستی، مقدار قابل‌توجهی درآمد ارزی برای توسعه زیرساخت‌های اقتصادی کشور تامین خواهد شد.
