پیامدهای محدودیت رشد ترازنامه بانکها
شاهین شایان آرائی - کارشناس سرمایهگذاری و ریسک
بهتازگی رئیس کل بانک مرکزی در مصاحبه با خبرگزاری فارس گفته نسخهای که برای اصلاح بانکها در نظر میگیریم برای هر بانک متفاوت از بانک دیگر خواهد بود و به همین دلیل، سقف رشد ترازنامه بانکها هم متفاوت میشود. برای بررسی این گفتار باید به چند نکته اشاره کرد.
نهاد ناظر پولی و بانکی در هر کشور، طبق قانون این حق را دارد که بنا بر تشخیص در بعضی از بانکها اصلاحاتی ایجاد کند. این حق متعلق به بانک مرکزی است که طبق قانون و بهطور موردی به بانکها تکالیفی ابلاغ کند که چه کارهایی را میتوانند ادامه دهند و چه کارهایی را نمیتوانند.
بعضی از بانکها در کشور هستند که به اصطلاح به آنها بانک بد و به بعضیها بانک خوب گفته میشود. در صحبتهای رئیس بانک مرکزی درباره «بانک خوب» محدودیتهایی در رشد ترازنامه ایجاد نمیشود و میتوانند روال کار خود را جلو ببرند. فقط در راستای رشد اعتبارات بانکهای خوب برای کنترل تورم و کنترل نقدینگی در کشور، محدودیتهایی گذاشته میشود که به نوعی سقف تسهیلات، نقدینگی و خلق پول را در کشور مهار کنند. اگر این حرکت واقعا در راستای مهار تورم باشد، حرکت درست و مثبتی است اما بعضی از بانکها که از آنها بهعنوان«بانک بد» یادشده بهدلیل اینکه در گذشته بیضابطه و بیقاعده خلق پول و اعتبار کردند و این مسئله به نظام بانکی فشار آورده، قصد دارند سختتر با آنها برخورد کنند که این هم حرکت مثبتی بهشمار میرود. البته تمام این اقدامات را باید به صورت درست اعمال کنند، چراکه زور بانکها و لابیگریهای آنها نیز زیاد است. اگر این اهداف مدنظر است، بانک مرکزی باید بتواند به شکل درستی آن را اجرایی کند. اگر چنین شود، مقداری از التهاب تورم در اقتصاد کشور کاهش پیدا میکند.
نکتههای منفی این مسئله این است که میتواند برای آدم غیرمتخصص، یک ذهنیت منفی ایجاد کند و این تصور ایجاد شود که بانک مرکزی میخواهد کل نظام بانکی را به یکسری بانک خوب و بد تقسیم کند. در کشورهای دیگر، وقتی نهاد ناظر بر بازار پول و بانکی چنین دستهبندی برای بانکها قائل میشود یعنی یک بحران جدی در نظام بانکی وجود دارد. به محض اینکه یک برچسب از طریق رگولاتور مطرح میشود در بازار پیامدهای قانونی و حقوقی و انتظارات سنگینی ایجاد میشود.
اگر هم نخواهند درباره وضعیت نظام بانکی بهخاطر احتیاط و ملاحظات شفافسازی کنند، بر کل نظام بانکی یک غبار منفی حاکم میشود و این مسئله نیز از لحاظ روانی و ریسک پیامدهای منفی دارد. اقدامات و اصلاحاتی که رئیس بانک مرکزی از آنها صحبت کرده، جای نگرانی ندارد و مثبت تلقی میشود اما شاید لازم نبوده خیلی صحبت از بانک خوب و بد شود. شاید بهتر بود بگوییم در کل نظام بانکی میخواهیم اصلاحاتی انجام دهیم و بعضی از سیاستهایمان در قبال بعضی بانکها محافظهکارتر و محتاطتر و در مقابل بعضی بانکها یک مقدار منعطفتر باشد. حتی میشد از چند بانک مشکلدار نام برد و از اقدامات ویژهای که برای آنها اندیشیده شده صحبت کرد.
در نظام پولی و بانکی، ذهنیت روانی جامعه نسبت به نظام بانکی و پولی بسیار تاثیرگذار است. بهدلیل تاثیرگذاری نظام بانکی در کشور، پدیده روانی و ذهنیت منفی میتواند مسائلی ایجاد کند که بهتر است مهار و کنترل شود.
نکته منفی دیگر در صحبتهای آقای صالحآبادی این بود که این خبر ممکن است ذهنیتی ایجاد کند که بانک مرکزی برای تمام بانکها تعیینتکلیف میکند و میخواهد سیاست و برنامههای بانکها را به آنها دستور کند. گویی که همه بانکها چه خصوصی و چه دولتی یک حالت دولتی پیدا میکنند و بانک مرکزی به خود این حق را میدهد که در کارهای اجرایی این بانکها هم دخالت کرده و تعیینتکلیف کند. اما به هر حال برای یک کارشناس در حوزه بانک چنین تصوری ایجاد نمیشود. برای بیان و نکات ارائه شده در این خبر، چنین ذهنیتی ایجاد میشود که در این زمینه باید روشنگری بیشتری انجام شود.