برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی ابزاری توانمند و کارآمد در جهت توسعه صادرات و مراودات تجاری کشورها محسوب به شمار می‌رود تا با تمرکز بر کالاهای دارای مزیت نسبی و کشورهای هدف، از آن بهره‌برداری نمایند. بنابراین حضور در نمایشگاه یکی از مهم‌ترین ابزارهای بازاریابی و شناخت بازارهای جدید و ارزیابی بازارهای موجود و نوعی خودارزیابی از وضعیت حضور هر مجموعه در بازارهای داخلی و خارجی است. صمت با هدف تاکید بر اهمیت صنعت نمایشگاهی و تاثیر آن بر اقتصاد به بررسی آخرین وضعیت سایت نمایشگاهی ۲ استان بوشهر و قم پرداخته است.

چالش‌های پیش روی صنعت نمایشگاهی

حسین نامور - عضو انجمن نمایشگاه‌های ایران و مدیرعامل نمایشگاه بین‌المللی بوشهر: عدم سازماندهی رویدادهای نمایشگاهی در کشور را می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های این صنعت در کشور عنوان کرد. این درحالی است که عدم حضور شرکت‌های خارجی در چند سال گذشته ضربه بزرگی به صنعت نمایشگاهی کشور وارد کرده است. متاسفانه امروزه در کشور ما، نمایشگاه‌ها بدون برنامه برگزار می‌شوند. به‌عنوان مثال مشاهده می‌شود که در یک بازه زمانی مشخص ۱۰ رویداد نمایشگاهی با موضوعی یکسان در سطح کشور و حتی استان در حال برگزاری است. متاسفانه موضوعی که امروزه به بدعتی جدید تبدیل شده است. سازمان صمت، اتاق اصناف، فرمانداری و... یک کمیته نمایشگاهی برای خود تشکیل می‌دهند و در سطح استان‌ها اقدام به برگزاری رویداد نمایشگاهی می‌کنند.

سهم نمایشگاه‌ها در تولید ناخالص داخلی

در سطح دنیا نمایشگاه‌ها حجم عظیمی از درآمد ملی را پوشش می‌دهند حتی مشاهده شده تولید ناخالص داخلی برخی از کشورها از درآمد ملی نمایشگاه‌ها نیز کمتر بوده است. این موضوع نشان می‌دهد نمایشگاه‌ها در دنیا از جایگاه بسیار بالایی برخوردار هستند و سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده‌اند. با این همه با توجه به شرایط روز نمی‌توان وضعیت صنعت نمایشگاهی ایران را مطلوب توصیف کرد. چرا که وضعیت اقتصادی جامعه خوب نیست و قدرت خرید مردم با کاهش چشمگیری مواجه شده است. به همین ترتیب به علت عدم ثبات قیمت‌ها میزان انعقاد قراردادها در نمایشگاه‌ها رو به افول گذاشته است. با این حال رویکردی که امروزه در کشور در حال اتفاق افتادن است و نقشی که نمایشگاه‌ها در جریان اقتصادی ایفا می‌کنند، قابل قبول است.از سوی دیگر سازمان توسعه تجارت خود را متولی صنعت نمایشگاهی کشور معرفی کرده و دستورالعمل‌های خوبی نیز برای مانع زدایی از فعالیت‌های نمایشگاهی کشور صادر شده است.

سازمان صمت استان‌ها نیز به‌عنوان زیرمجموعه سازمان توسعه تجارت مشغول فعالیت هستند و هماهنگی خوبی میان سایت نمایشگاهی بوشهر با سازمان صمت این استان برقرار است. سازمان صمت استان بوشهر تمام توان خود را به کار گرفته تا شرایط صنعت نمایشگاهی در این استان به پایداری خوبی دست پیدا کند. به عقیده من با این همکاری و همیاری موانع ما در سال آینده کمتر خواهد شد. ضمن اینکه حضور افراد مجرب و جوان در نمایشگاه بوشهر موجب شده تا ایده‌های خوب و جدیدی نیز برای پیشرفت و ترقی این سایت نمایشگاهی مطرح شود. به طور حتم این ایده‌های کارشناسی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

برنامه‌های سال آینده

در تشریح برنامه‌های پیش‌بینی شده برای سال ۱۴۰۲ نیز می‌توان گفت؛ امسال خروجی بسیار خوبی از رویدادهای نمایشگاهی گرفتیم. به این صورت که در سال ۱۴۰۱، ۱۴۰۰ غرفه نمایشگاهی در این استان برپا شده و ۱۵۰۰ نفر افراد غیربومی به منظور بازدید از نمایشگاه‌ها وارد بوشهر شده‌اند. اگر بر فرض مثال هر فرد ۵ روز در این شهر اقامت داشته باشد درآمد قابل توجه و اشتغالزایی خوبی نصیب شهر و استان بوشهر شده است. در ادامه این روند برای سال آینده برگزاری ۳۰ عنوان رویداد نمایشگاهی نیز مدنظر است.

عنوان مثال برگزاری رویدادهای نفت، HSE، صنعت، خرما و... از جمله این رویدادها خواهد بود. برای تدوین تقویم نمایشگاهی سال آینده نیز به منظور ساماندهی رویدادهای نمایشگاهی در سطح استان در انتظار تقویم نمایشگاه‌های شهرستان‌ها هستیم تا با انسجام بیشتری تقویم نهایی سال ۱۴۰۲ را نیمه اول بهمن‌ماه تدوین کنیم.با این همه صنعت نمایشگاهی با برخی مشکلات داخلی نیز مواجه است. امسال در انجمن نمایشگاه‌های ایران تصمیمی مبنی بر تنظیم تعرفه‌ها گرفته شد. از طرفی وزارت صمت نیز در حال پیگیری برای تنظیم تعرفه‌ها است. اما تا امروز این تصمیمات عملی نشده‌اند و تعرفه‌ها بر اساس توافق مراکز نمایشگاهی با مجریان تنظیم می‌شود. از سوی دیگر صنعت نمایشگاهی ایران با استانداردهای روز جهان فاصله دارد. گرچه نمی‌توان این فاصله را به صورت مقیاسی برآورد کرد اما قطعاً این فاصله حس می‌شود. ما در سال گذشته شاهد برگزاری اکسپو ۲۰۲۰ در شهر دوبی بودیم. از آنجا که زیرساخت‌های مناسب در صنایع گردشگری و نمایشگاهی وجود ندارد این صنایع فاصله قابل توجهی با کشورهای توسعه یافته دارند. اگر نتوانیم این زیرساخت‌ها را فراهم کنیم این فاصله روز به روز بیشتر خواهد شد.

چشم‌انداز صنعت نمایشگاهی

درباره چشم‌انداز صنعت نمایشگاهی نیز باید گفت؛ این موضوع به سیاست‌گذاری دولت مربوط می‌شود. اگر این سیاست‌گذاری به سمت تعاملات خارجی پیش رود می‌توان شاهد اتفاقات خوب در صنعت نمایشگاهی کشور بود اما اگر شرایط به همین منوال پیش برود نباید منتظر اتفاق خاصی در راستای اعتلا و رشد این صنعت داشت.

مشکلات فعالیت در صنعت نمایشگاهی

صابر عمورسولی- مدیرعامل نمایشگاه بین‌المللی استان قم: صنعت نمایشگاهی باید یک متولی داشته باشد. درحال‌حاضر این متولی وزارت صمت و به عبارت صحیح‌تر سازمان توسعه تجارت ایران است. متاسفانه این صنعت در استان ما متولی‌های مختلفی دارد که هر کدام از آنها ساز خود را می‌زنند. ما در این استان مشکلات خاص‌تر هم داریم. روحانیت در این استان نسبت به موارد مختلف بسیار حساس هستند که یکی از مهم‌ترین آنها حجاب است. در دوره برگزاری نمایشگاه‌ها از دفتر برخی روحانیون با استانداری تماس گرفته می‌شود و نسبت به رعایت حجاب برخی از بانوان در نمایشگاه اعتراض می‌کنند. این موارد برای ما بسیار مشکل‌ساز است به نحوی که من در هر دوره از برگزاری نمایشگاه باید پاسخگوی اماکن، استانداری، ستاد امربه‌معروف و نهی از منکر و... باشم.

سایت نمایشگاهی قم یک مجموعه کاملا خصوصی است و تمام کارهای خود را توسط بخش خصوصی پیش برده است. تنها کمکی که ما از دولتی‌ها خواستاریم این است که کارهای اداری را سهل‌الوصول کنند.

برنامه‌های سال آینده

حدود دو ماه پیش تقویم نمایشگاهی سال ۱۴۰۲ به کارگروه توسعه صادرات استان ارسال شد. برگزاری حدود ۵۲ رویداد نیز توسط این کارگروه تصویب شد. اما به عقیده من در بهترین حالت ما موفق به برگزاری حدود ۳۰ الی ۳۵ رویداد خواهیم بود. چراکه تاریخ برگزاری برخی از نمایشگاه‌ها در مناسبت‌های ملی و مذهبی قرار دارد و برخی از آنها نیز در زمان طلایی خود برگزار نمی‌شوند. به طور حتم وقتی حادثه غیرمترقبه‌ای رخ می‌دهد پیش‌بینی‌ها انجام نشده‌اند. اما اتفاق بزرگی که شیوع ویروس کرونا رقم زد این بود که ما از شیوع این ویروس درس‌های بزرگی گرفتیم و آمادگی لازم برای حوادثی این‌چنینی را داریم. به عقیده من چشم‌انداز این صنعت در سال آینده بسیار بهتر از سال ۱۴۰۱ خواهد بود. شیوع کرونا اقتصاد دنیا را تحت تاثیر قرار داد. امیدواریم در سال آینده نیز بتوانیم حفره‌ای که از شیوع این ویروس در عمر و اقتصاد ما ایجاد شد را جبران کنیم.

ارزیابی وضعیت صنعت نمایشگاهی کشور

به عقیده من به غیر از سایت نمایشگاهی تهران و تعداد معدودی از استان‌ها، استانداردها در هیچ‌کدام از سایت‌های نمایشگاهی رعایت نمی‌شود. قصور در این خصوص متوجه تمام فعالان صنعت نمایشگاهی است که گاهی نگاهمان بیشتر از اینکه تخصصی باشد، درآمدی است. ضمن اینکه باید برای تولیدکننده فرهنگ فروش و بازاریابی ایجاد کرد. تولیدکننده باید متوجه شود که صنعت نمایشگاهی بازوی اصلی تبلیغات و بازاریابی
 است. از سوی دیگر تعرفه‌ها را به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان دستوری کرد. نباید فراموش کرد که تعرفه‌ها باید در هر استان و هر نمایشگاه متفاوت باشند. ما نمی‌توانیم تعرفه‌ای که برای نمایشگاه مبلمان مشخص می‌کنیم را با نمایشگاه معدن یکسان در نظر بگیریم. متاسفانه ما فاصله زیادی با استانداردهای روز دنیا داریم.

ما در حوزه صنعت نمایشگاهی چه راهکارهایی برای افزایش صادرات کشور در نظر گرفته‌ایم؟ کدام یارانه نمایشگاهی را به صادرکنندگان اختصاص داده‌ایم؟ کدام یارانه را برای جذب هیات‌های تجاری توسط نمایشگاه‌ها در نظر گرفته‌ایم؟ دولت باید نگاهی جدی در این زمینه داشته باشد. متاسفانه سایت‌های نمایشگاهی در کشور به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند، سایت‌ها باید از این نگاه جزیره‌ای اجتناب کنند چرا که این تفکر ضربه سنگینی به صنعت نمایشگاهی کشور وارد می‌کند.

ظرفیت‌های قم برای برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی

نمایشگاه‌های کیف و کفش، صنعت ساختمان و فرش دستباف جزو نمایشگاه‌های بسیار خوب استان قم هستند. این استان نه تنها یک استان مذهبی بلکه با توجه به مساحت کم یکی از استان‌های صنعتی کشور به شمار می‌رود. استان قم حدود ۸ شهرک صنعتی معروف دارد که برندهای مهم ایرانی در آنها تولید می‌شود. بنابراین بازخورد نمایشگاهی بسیار خوبی در این استان وجود دارد. تا کنون نمایشگاه‌های ما خالی نمانده‌اند که همین موضوع نیز به‌خودی‌خود نشان می‌دهد که ظرفیت استان بسیار بالا است.

سخن پایانی

برپایی نمایشگاه در اکثر کشورهای دنیا با هدف توسعه صادرات و تسخیر بازارهای جهانی صورت می‌گیرد. نمایشگاه‌ها اکنون به ابزار بسیار مهمی برای نمایش تولیدات به مصرف‌کننده داخلی و خارجی و ارائه راهکارهای مناسب برای تولیدات بیشتر و پیشنهاداتی به مصرف‌کنندگان و تجار تبدیل شده است. همچنین به‌عنوان محل مناسبی برای تبادل اطلاعات علمی، بازرگانی و تجاری و نیز رقابت شرکت‌های مختلف نقش کلیدی و مهمی
دارند. همین موضوع باعث می‌شود که تولیدکنندگان به نقاط ضعف تولیدات خود بیشتر پی ببرند و در رقابت با محصولات شرکت‌های رقیب متوجه نواقص خود شده و در جهت رفع یا کمرنگ کردن آنها گام بردارند. یکی از اهداف توسعه اقتصادی کشور توسعه صادرات غیرنفتی و دستیابی به بازارهای جهانی با هدف دستیابی به درآمدهای ارزی بیشتر و رهایی از وابستگی به درامدهای ارزی حاصل از نفت خام است.برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌تواند به تبادل اطلاعات فنی و بازرگانی و گسترش مبادلات تجاری، معرفی آخرین دستاوردهای علمی و صنعتی، گسترش همکاری‌های ملی و بین‌المللی و فراهم شدن تسهیلات رشد بخش‌های مختلف اقتصادی، معرفی کالاهای غیر نفتی در جهت رشد و توسعه صادرات این کالاها کمک شایان توجهی نماید.