قطار ۱۴۰۴ به مقصد نمی‌رسد
براساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ صنعت خودرو برای دستیابی به جایگاه نخست منطقه، رتبه پنجم آسیا و رتبه یازدهم در جهان با تکیه بر توسعه رقابت‌پذیری، هدف‌گذاری شده است.
براساس سند چشم انداز ۱۴۰۴ صنعت خودرو برای دستیابی به جایگاه نخست منطقه، رتبه پنجم آسیا و رتبه یازدهم در جهان با تکیه بر توسعه رقابت پذیری، هدف گذاری شده است. تحقق اهداف یادشده در ۳ بخش قابل پیگیری است که شامل تولید سالانه ۳ میلیون دستگاه خودرو، صادرات یک میلیون خودرو و بومی سازی پلتفرم های تولید خودرو می شود. در حالی که تنها 2 سال تا پایان اعتبار سند چشم انداز ۱۴۰۴ باقی مانده، میزان تحقق اهداف این برنامه، مهم ترین سوال کارشناسان است. سند چشم انداز با برنامه ریزی 20ساله قرار بود در قالب 4 برنامه پنج ساله توسعه، اقتصاد ایران را به جایگاه های یادشده برساند که شواهد حاکی از عقب ماندن از اهداف این برنامه بلندمدت است. بسیاری از اهداف بالادستی محقق نشده که کارشناسان علت اصلی این امر را عدم بازنگری در اهداف این برنامه بلندمدت می دانند. این گروه معتقدند برای تحقق اهداف بلندمدت باید استراتژی های جایگزین و رویکرد بازنگرانه داشته باشیم که متاسفانه چنین سازکاری در سند چشم انداز دیده نمی شود. صمت در این گزارش به بررسی میزان تحقق اهداف صنعت خودرو در سند ۱۴۰۴ پرداخته است. با ما همراه باشید.
راه طولانی صنعت خودرو
صنعت خودرو کشور فاصله زیادی با اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ دارد و مسیری متفاوت را در پیش گرفته است. بعد از تدوین این برنامه بلندمدت صنعت خودرو ما تغییرات بسیاری داشته که بر میزان تحقق اهداف سند ۱۴۰۴ تاثیرگذار بوده است. از یک سو ظرفیت بازار خودرو ایران به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، افت محسوسی داشته که این موضوع در بررسی آمار تحویل خودروها به ویژه در چند سال گذشته، کاملا مشهود است؛ هرچند در دو سال اخیر، تقاضاهای زیادی به این بازار وارد شده اند که عمدتا به دلیل کاهش ارزش پول ملی و تغییر وضعیت خودرو به یک کالای سرمایه ای رخ داده و همین نیز وضعیت خاصی را بر بازار و صنعت خودرو ما حاکم کرده است. از سوی دیگر، تمرکز بر شعار داخلی سازی حداکثری، آهنگ بروزسازی خودروهای بومی را کند کرده و این موضوع مانع اصلی حضور گسترده در بازارهای صادراتی شده است. تولید سالانه ۳ میلیون خودرو و صادرات حدود یک میلیون دستگاه از این تعداد بدون شک صنعت خودرو ما را از هر گونه تامین ارزی بی نیاز می کرد و حتی موجب درآمدزایی ارزی برای کشور می شد، اما واقعیت این است که حتی در وقت اضافه هم دستیابی به این آمار بسیار بعید به نظر می رسد و نیازمند ارتباط سازنده با جهان در حوزه خودرو است. در کل به نظر می رسد در شرایط کنونی با نگاهی واقع گرایانه مبتنی بر نوع ارتباط سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه و جهان باید سند جدیدی تنظیم شود و مسیر حرکت به سمت آن بیش از سند چشم انداز ۱۴۰۴ زیر ذره بین، کنترل شده و مبتنی بر برنامه ریزی با در نظر گرفتن سخت ترین شرایط باشد.
اهداف خودرویی سند ۱۴۰۴ محقق نمی شود
محمدحسین پروانه، کارشناس حوزه خودرو درباره میزان تحقق اهداف صنعت خودرو در سند ۱۴۰۴ به صمت گفت: در سند ۱۴۰۴ برای صنعت خودرو، تولید سالانه ۳ میلیون خودرو و صادرات یک میلیون دستگاهی یا حدود ۳۰ درصدی هدف گذاری شده، اما در بخش تولید خودرو در نهایت تا پایان برنامه در سال ۱۴۰۴ کمتر از ۵۰ درصد اهداف این سند محقق خواهد شد. یکی از دلایل محقق نشدن بخش زیادی از اهداف این سند چشم انداز به زمان تدوین آن برمی گردد. سند ۱۴۰۴ زمانی تدوین شد که کشور تحریم نبود و در صنعت خودرو به طور خاص شرکای خارجی با ما همکاری می کردند و به نوعی کارها پیش می رفت، اما وقتی شرایط کشور تغییر کرد و ما شاهد اعمال تحریم ها بودیم در اهداف و استراتژی های این برنامه بازنگری نشد. در ادامه این روند و با شدت گرفتن تحریم های بخش صنعت، چالش های جدی برای صنعت خودرو کشور ایجاد شد که آن را از مسیر تحقق اهداف از پیش تعیین شده، دورتر کرد. در واقع جایی که نیاز بود اهداف این صنعت باتوجه به وضعیت خاصی که برای کشور ایجاد شده بود، اصلاح یا جایگزین شود این اقدام انجام نشد و این گونه است که در حالی که زمان زیادی تا پایان برنامه نمانده، کمتر از ۵۰ درصد اهداف صنعت خودرو در این سند محقق شده که سطح قابل قبولی نیست.
این کارشناس صنعت خودرو با اشاره به اینکه بعید است در 2 سال باقیمانده در تحقق اهداف این سند شاهد اتفاق خاصی باشیم، اظهار کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت در این مدت تلاش های زیادی کرده و می کند؛ هرچند تاکنون نتیجه چشمگیری را در تحقق اهداف برنامه ۱۴۰۴ شاهد نبوده ایم.
وی افزود: یکی دیگر از اهداف صنعت خودرو، تحقق صادرات یک میلیون خودرو در سال است که اگر بخواهیم این هدف محقق شود باید جدا از زیرساخت های صنعت و توان تولید، مواردی مانند نقل وانتقالات و استانداردها را هم در نظر بگیریم. از یک سو تاکنون در زمینه استانداردها به طور جدی با کشورهای دیگر وارد مذاکره نشده ایم تا استانداردهای خودرویی ما برای آنها پذیرفته شود و از سوی دیگر، به دلیل محدودیت های مربوط به تحریم ها نمی توانیم استانداردهای بین المللی را به طور رسمی دریافت کنیم. در زمینه نقل و انتقالات مالی هم مشکلاتی داریم که مسیر صادرات خودرو را برای ما بسیار پیچیده کرده است. ضمن اینکه ارائه خدمات لیزینگ در کشورهای دیگر برای ما امکان پذیر نیست.
پروانه در ادامه با اشاره به اینکه بسیاری از موارد هم از حیطه اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت خارج است، گفت: واقعیت این است که برخی از اقدامات مربوط به حاکمیت بوده و در حوزه اختیارات وزارت صنعت، معدن و تجارت نیست. تمام این موارد و مشکلاتی که طی این مدت به طور خاص کشور با آنها درگیر شد، دست به دست هم دادند تا در نهایت درصد کمی از اهداف سند ۱۴۰۴ در صنعت خودرو آن هم در سطح بسیار ضعیفی محقق شود.
این کارشناس حوزه خودرو در جمع بندی دلایل محقق نشدن اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ ، ادامه داد: در سند چشم انداز ۱۴۰۴ علاوه بر اینکه خود سند در شرایط غیرتحریمی نوشته و تدوین شده، ملاحظات فنی هم موردتوجه قرار نگرفته است. ضمن اینکه اهداف در این برنامه، در قالب اهداف کلی بوده و در جزئیات نقشه، راهبردها مشخص نیست که می توان گفت یکی از دلایل بسیار مهم دور از دسترس بودن اهداف این سند است. به نوعی می توان گفت اینکه اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ بسیار کلی هستند و راهبردها تفکیک نشده اند، آنها را دور از دسترس کرده است.
پروانه درباره بومی سازی پلتفرم های تولید خودرو به عنوان یکی از اهداف مهم صنعت خودرو در سند ۱۴۰۴ نیز اظهار کرد: درباره بومی سازی پلتفرم ها، قدری مسئله متفاوت است. پلتفرم های گوناگونی مانند پلتفرم موتور، گیربکس و... در کشور تا حد خوبی داخلی سازی شده، اما اینکه این پلتفرم ها دیگر در کشور مادر استفاده نمی شوند و خودروسازی های جهان، از فناوری های بسیار جدید تری بهره می برند، جای تامل دارد. در واقع این راهبرد که پلتفرمی که کشورهای دیگر تولید و استفاده کرده اند را داخلی سازی کنیم، راهبرد درستی نیست، چون زمان صرف می شود تا داخلی سازی انجام شود و طی این فاصله زمانی آن پلتفرم از استانداردهای روز فاصله می گیرد. گفتنی است به لحاظ طراحی پلتفرم نیز اقدامات جدی در کشور انجام نشده است. اصولا به دلیل تحریم و مهم تر از آن، مدیریت صنعتی بسیار نادرست، نتوانسته ایم در این بخش موفق باشیم و گام های چشمگیری برداریم.
این کارشناس حوزه خودرو در پایان با اشاره به اینکه در تحقق هدف بومی سازی پلتفرم ها هم موفق نبوده ایم، تاکید کرد: به طور کلی، اگر می توانستیم این شرایط را بهتر مدیریت کنیم، در داخل کشور به لحاظ فنی و تکنولوژی مشکلی نداشتیم. چالش عمده ما برای طراحی پلتفرم در داخل کشور به مشکلات مدیریتی برمی گردد؛ یعنی چون راهبری درست، مشخص و شفاف در صنعت ما وجود ندارد، به طور کامل و با ذکر جزئیات مشخص نشده که چگونه باید به این سمت حرکت کنیم. ما به لحاظ فناوری چالش جدی نداریم و در نهایت تحریم ها را دور می زدیم تا بتوانیم بخشی از فناوری موردنیاز را وارد کنیم. به جرأت می توان گفت تاکنون برنامه مشخص و مدیریت درستی در صنعت خودرو برای تحقق اهداف بلندمدت آن نداشته ایم.
