تحریم حصار بلند توسعه تجارت
فاطمه قنبرپور- فعال بازرگانی
یکی از مهم ترین الزامات توسعه تجارت، داشتن روابط گسترده و وجود مسیری با کمترین مانع است. ایران سال ها است که به دلیل تحریم ها، روابطی محدود و موانع زیاد برای انجام تجارت دارد. هزینه بر بودن صادرات و واردات، تاخیرهای طولانی انتقال کالا و سایر موارد این چنینی، نشان از چالش آفرین بودن تحریم ها دارد. فعالیت های ترانزیتی در ایران به دلیل تحریم ها با موانع زیادی روبه رو است و این مشکل به همراه سایر ضعف های لجستیکی و فنی باعث شده تا شاهد شرایط خوبی در این زمینه نباشیم. معطل شدن کامیون های باری ایران در پشت مرزهای ورودی و خروجی، به دلیل برخی مشکلات دیپلماتیک ایران با کشورهای همسایه و همچنین وجود مشکلات در زیرساخت های فنی است، اما نباید ایرادات داخلی درباره سیاست گذاری های مدیریتی را فراموش کرد. مهم ترین مشکل حمل ونقل زمینی در ایران، کمبود ماشین و تجهیزات مناسب باربری است. دولت به ظاهر واردات ماشین آلات حوزه حمل ونقل را آزاد کرده، اما در اصل محدودیت هایی مانند سن و میزان کارکرد را شرط واردات قرار داده و برای آزادسازی ماشین آلات، مانع ایجاد کرده است. در حال حاضر، بسیاری از کشنده ها، به دلیل موانع قانونی آزادسازی نشده و در گمرکات دپو شده اند. از این رو، علاوه بر فشار تحریم ها برای بخش حمل ونقل کشور، ساختارهای قانونی و نگاه های مدیریتی برای ساماندهی بخش تجارت کشور، از موانع و دست اندازهای جدی فعالان بازرگانی است. باوجود چنین شرایطی، توسعه تجارت و افزایش صادرات حتی به کشورهای منطقه، امری سخت و در برخی مواقع غیرممکن به نظر می رسد. زمانی که ایران برای صادرات و حمل ونقل کالاهای خود ضعف داشته باشد، سایر کشورها به نیاز بازارها پاسخ می دهند و جای خالی ایران را پر می کنند. در جهان امروز، هیچ کشوری منتظر حل شدن مشکلات دیپلماتیک و غیردیپلماتیک ایران نمی ماند. تنها حمل ونقل زمینی درگیر چالش نیست. استفاده از ظرفیت های دریایی در تجارت موسوم به تجارت دریایی نیز در ایران با دست اندازهای زیادی روبه رو است. به دلیل تحریم ناوگان کشتیرانی ایران، جابه جایی کالاها با کشتی های ایرانی کمی دشوار است. همچنین، این تحریم ها سبب شده است تا سایر کشورها نیز بنادر ایران را به عنوان یکی از مقاصد تجاری خود انتخاب نکنند. از سوی دیگر، باید یادآور شد که یکی از الزامات انجام تجارت دریایی، اعطای ضمانت های طرفین برای اعتمادسازی است. ایران توانایی ارائه این نوع ضمانت ها را ندارد. بنابراین، مجبور هستیم تا برای انجام تجارت دریایی و اقداماتی مانند صدور بیمه نامه خود، از سایر کشورها کمک بگیریم. امروزه بازرگانان بارهای خود را به ناچار از طریق واسطه ها و کمک کشورهایی مانند امارات متحده عربی، جابه جا می کنند، اما تنها این مسائل جزو پیامدهای تحریم نیست و ضعف های لجستیکی فعلی نیز از این مسئله سرچشمه می گیرند. ناوگان حمل ونقل و بخش های مختلف ترانزیت، همواره نیازمند نوسازی و بهره گیری از تجهیزات به روز هستند که صنعت دریانوردی و کشتیرانی ایران از این الزامات محروم است. به دلیل وجود تحریم ها علیه ایران، قطعات مهم ناوگان کشتیرانی وارد کشور نشده است و طی دهه های اخیر، شاهد نوسازی و بهسازی این بخش نبوده ایم. علاوه بر ناوگان کشتیرانی، توسعه نیافتن بنادر و مسیرهای ترانزیتی که به بنادر ختم می شوند نیز، از دیگر پیامدهای نبود تجهیزات در کشور هستند. به طورمعمول برای تسریع در تخلیه و انتقال بار در خشکی یا محدوده های دور، خطوط ریلی به بنادر متصل می شوند. در حال حاضر، خطوط ریلی طویل و گسترده ای نداریم که به بنادر کشور متصل و پسکرانه لازم برای توسعه تجارت دریایی را فراهم کرده باشند. از آنجایی که به دلیل تحریم ها، قطعات و تجهیزات لازم برای انجام فعالیت های لجستیکی و تجاری، وارد کشور نمی شود، در بخش تجهیز بنادر و ساخت پسکرانه های لازم نیز دچار ضعف هستیم. در پایان باید گفت که توسعه تجارت و کسب سهم از بازارهای کشورهای منطقه، وابسته به مولفه ها و شاخصه های متعددی است و وجود زیرساخت های فنی، ناوگان حمل ونقل کارآمد، مقررات تسهیلگر و روابط دیپلماتیک کم تنش جزوی از الزامات آن محسوب می شوند. برای دستیابی به بهبود تجارت کلان کشور، باید به تمام این مولفه ها در کنار یکدیگر توجه کرد.
