ایران عضو دائم « شانگهای» شد
در پایان بیست‌ویکمین نشست سران سازمان شانگهای که در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد، سران ۸ کشور عضو اصلی سازمان، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران به عضویت اصلی اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند.
بر این اساس فرآیند فنی تبدیل عضویت ایران به‌عنوان یکی از اعضای اصلی سازمان آغاز شده و کشورمان از این پس به‌عنوان عضو اصلی این سازمان مهم منطقه‌ای با کشورهای عضو همکاری و تعامل خواهد داشت.
ارتباط با تاجیکستان اولویت‌های سیاست خارجی ایران
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در جریان سخنرانی در سازمان همکاری شانگهای ضمن قدردانی از اعضای این سازمان در راستای موافقت با عضویت دائمی ایران در این سازمان تصریح کرد: امیدوارم سازمان شانگهای در ادامه مسیر بالنده خود را که موفق شده در مدت کوتاه جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ممتازی را کسب کند، تداوم بخشد.
رئیس‌جمهوری با اشاره به پیشینه روابط ایران و تاجیکستان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: قراردادهای همکاری که تاکنون بین دو کشور منعقد شده، نشان از اراده جدی برای توسعه و تعمیق همکاری‌ها دارد و در این مقطع تاریخی که فصل نوینی از ارتباط بین ما رقم می‌خورد، امروز نیز قراردادهایی برای همکاری منعقد کردیم.
رئیسی با تاکید بر ضرورت برنامه‌ریزی مناسب برای استفاده از همه ظرفیتهای دو کشور در راستای توسعه و تعمیق روابط، گفت: مبادلات تجاری و اقتصادی که امروز بین ایران و تاجیکستان وجود دارد، قابل‌قبول نیست و این مبادلات باید توسعه یابد و به یک مرحله قابل‌قبول برسد.
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه در بندر چابهار و بندر عباس ایران زمینه‌های خوبی برای توسعه و افزایش ارتباط اقتصادی و تجاری با تاجیکستان وجود دارد، اظهار کرد: دو کشور در زمینه فرهنگی و هنری نیز از ظرفیتهای خوبی برای همکاری برخوردارند که می‌تواند به توسعه روابط بینجامد.
رئیس‌جمهوری در ادامه به همکاری‌های منطقه‌ای بین ایران و تاجیکستان اشاره کرد و با بیان اینکه نظرات دو کشور در زمینه افغانستان نزدیک است، گفت: هر دو کشور اعتقاد داریم که دخالت بیگانگان در افغانستان موجب بلاهای بسیاری بر این کشور شده و باید دست بیگانگان را از افغانستان قطع کرد.
رئیسی با تاکید بر اینکه بیگانگان به هیچ عنوان نتوانستند برای افغانستان امنیت بیافرینند و امنیت‌ساز نبودند، گفت: مسئله افغانستان باید توسط مردم این کشور و با همکاری کشورهای همسایه و کشورهایی که در منطقه نسبت به افغانستان علقه‌ای دارند، حل شود و همکاری ما با تاجیکستان و کشورهای همسایه افغانستان می‌تواند زمینه را برای اینکه افغانستانی‌ها سرنوشت خود را رقم بزنند، فراهم کند.
معتقدیم مسئله افغانستان را باید خود افغانستانی‌ها حل کنند. باید یک مذاکرات بین‌افغانی شکل بگیرد؛ البته با تسهیل‌گری و آماده کردن فضا برای اینکه خود افغان‌ها تصمیم بگیرند.
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه حکومت و دولتی که بخواهد در افغانستان برپا شود باید دولتی فراگیر باشد، گفت: دولتی که فقط متعلق به یک قوم و گروه سیاسی باشد، نمی‌تواند مسائل افغانستان را حل کند و دولت این کشور باید فراگیر باشد؛ به‌گونه‌ای که همه اقوام و گروه‌های سیاسی در این دولت احساس نقش کنند و این دولت هم بتواند از همه ملت افغانستان نمایندگی کند.
رئیسی در ادامه با تاکید بر اینکه حضور تروریست‌ها در افغانستان نه فقط برای افغانستان بلکه برای منطقه خطرناک است، گفت: با حضور هرگونه جریانی که بستر برای رشد جریان‌های تروریستی در افغانستان باشد، مخالفیم و باید با آن قاطعانه برخورد شود. به هیچ وجه نمی‌پذیریم در کنار مرز ما جریان تروریستی و داعشی خانه کند و به کشور ما، منطقه و افغانستان ضربه بزند.
رئیسی با اشاره به اینکه افغانستان باامنیت، دارای صلح و آرامش و دوستی و پیشرفت را قبول داریم، اظهار کرد: حضور جمهوری اسلامی در منطقه امنیت‌ساز بوده است، اما حضور بیگانگان در منطقه حضور مخرب و تخریب‌کننده امنیت بوده است.
توسعه و تعمیق روابط تهران-دوشنبه
رئیس‌جمهوری تاجیکستان نیز در نشست خبری مشترک از ایران به‌عنوان کشور دوست و همزبان تاجیکستان نام برد و با اشاره به اشتراکات فراوان فرهنگی و دینی میان دو ملت ایران و تاجیکستان، بر توسعه و تعمیق بیشتر روابط تاکید کرد.
امامعلی رحمان افزود: اسناد همکاری امضا شده در این سفر موجب توسعه بیش از پیش مناسبات دو کشور خواهد شد و امیدوارم دیدارها و مذاکرات مقام‌های دو کشور و افزایش همکاری‌ها در آینده تداوم داشته باشد. رئیس‌جمهوری تاجیکستان با بیان اینکه گسترش همکاری‌ها با ایران در همه زمینه‌ها اعم از سیاسی، اقتصادی، تجاری، علمی و فرهنگی را ضروری می‌دانیم، گفت: سفر ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به دوشنبه، فصل نوینی از روابط دو کشور را رقم می‌زند.
امامعلی رحمان همچنین با اشاره به تحولات اخیر در کشور افغانستان، گفت: خواهان استقرار صلح و ثبات کامل در افغانستان هستیم و معتقدیم آرامش در افغانستان ضامن تامین امنیت منطقه است و تاسیس یک دولت فراگیر و همه‌شمول در افغانستان را عامل کلیدی برای استقرار صلح و ثبات پایدار در این کشور می‌دانیم.
مبارزه با هژمونی امریکا
سازمان همکاری شانگهای نمادی از زنجیره همگرایی منطقه‌ای در آسیا به‌شمار می‌رود که بدون عضویت دائم ایران، با موقعیت ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک منحصر به‌فردی که در آسیا دارد، حلقه‌های آن کامل نمی‌شد.
ایران حدود ۱۵ سال بود که به‌عنوان ناظر در این سازمان حضور داشت، اما عضویت دائم آن تاکنون باوجود درخواست رسمی میسر نشده بود. سازمان همکاری شانگهای با هدف مبارزه با تهدیدهای امنیتی جدید و با گردهمایی سران کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ در شهر شانگهای تحت عنوان گروه «شانگهای ۵» پا به عرصه ظهور گذاشت.
سازمان فعلی ادامه سازمان «شانگهای ۵» است که در سال ۲۰۰۱ با پذیرش عضویت ازبکستان و رسیدن تعداد اعضا به ۶ کشور (سایر کشورهای عضو عبارتند از چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان) ارتقا یافت و نام آن نیز به سازمان همکاری شانگهای تغییر کرد. پس از آن، در ژوئن سال ۲۰۰۲، رهبران کشورهای عضو این سازمان در دیداری در سن‌پترزبورگ روسیه منشور SCO را که به تفصیل اهداف، اصول، ساختار و نحوه عملکرد آن را نشان می‌دهد به امضا رساندند و بدین ترتیب سازمان همکاری شانگهای به‌طور رسمی و بر اساس قوانین و حقوق بین‌الملل تاسیس شد.
در سال ۲۰۰۵ کشورهای ایران، هند و پاکستان به‌عنوان اعضای ناظر به این سازمان پیوستند. هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم این سازمان درآمدند. ایران نیز در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۵ درخواست عضویت دائم را ارائه کرد. افغانستان، مغولستان و بلاروس نیز از اعضای ناظر این سازمان هستند.
از ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵ کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان، نپال، کامبوج، ترکیه و سریلانکا نیز به صف متقاضیان عضویت در این سازمان پیوسته‌اند.
محدوده جغرافیایی سازمان شانگهای حدود ۶۰ میلیون کیلومتر مربع و جمعیت آن حدود ۳ میلیارد نفر است؛ یعنی حدود یک‌سوم مساحت و جمعیت جهان را در بر گرفته و زبان‌های کاری آن چینی و روسی است. افزایش تعداد اعضا بر این وسعت جغرافیایی و جمعیتی خواهد افزود.
در پس هر ائتلاف یا سازمان منطقه‌ای و جهانی فلسفه‌ای نهفته است. پیدایش این سازمان بخشی از فرآیند همگرایی در آسیا است؛ فرآیندی که آسه‌آن، اکو، سارک و اوپک نیز بخش‌های دیگر آن را شکل می‌دهند. همچنین این سازمان می‌تواند به‌عنوان رقیبی در مقابل ناتو پایانی باشد بر جهان تک‌قطبی و یکجانبه‌گرایی غرب، به‌ویژه امریکا در عرصه بین‌الملل.
سخن پایانی...
به‌طور کلی می‌توان گفت یکی از مبانی اصلی شکل‌گیری پیمان شانگهای مبارزه با هژمونی امریکا است که از این نظر نیز عضویت ایران هم می‌تواند در راستای تقویت بنیان ضدهژمونیک این سازمان باشد و هم منافع منحصر به‌فردی را برای کشور به‌دنبال داشته باشد. علاوه بر همه این موارد، چین و روسیه قدرت‌های بزرگ، مهم و تأثیر‌گذار در شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند و در راستای ایجاد نظام چندقطبی بین‌المللی گام برمی‌دارند؛ بنابراین حضور ایران در سازمان شانگهای می‌تواند زمینه‌ای برای حضور آن در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی باشد.
