حرکت به‌سمت دنیای بدون کربن، تقاضا برای فلزات اساسی را افزایش می‌دهد. دستیابی به هدف کربن صفر تنها در قاره اروپا تا سال ۲۰۵۰ میزان تقاضا برای لیتیوم را تا ۳۵ برابر و میزان تقاضا برای سایر فلزات کمیاب را نسبت به تقاضای فعلی ۷ تا ۲۶ برابر می‌کند و همزمان مصرف مس، آلومینیوم، نیکل و کبالت بیشتر خواهد شد. بدین ترتیب کمبود جدی در حوزه فلزات اساسی، دور از انتظار نیست؛ بر همین اساس کشورهای اروپایی باید با اتخاذ راهکارهای صحیح از تکرار وابستگی کنونی به سوخت‌های فسیلی جلوگیری کنند.

تحقیقات علمی نشان می‌دهد اروپای بدون کربن نیاز به فلزات اساسی را ۳۰ تا ۳۰۰ درصد افزایش می‌دهد. میزان ذخایر فعلی اروپا کفاف ۵ تا ۵۵ درصد تقاضا برای فلزات در این منطقه را تا سال ۲۰۳۰ می‌دهد. به گزارش اکوایران مطالعه اخیر دانشگاه KU Leuven نشان می‌دهد دستیابی به هدف کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ تنها در قاره اروپا میزان تقاضا برای لیتیوم را تا ۳۵ برابر و میزان تقاضا برای سایر فلزات کمیاب را نسبت به تقاضای فعلی ۷ تا ۲۶ برابر می‌کند.

مطابق این گزارش علمی تغییر در منابع انرژی حدود ۳۰ درصد بر مصرف آلومینیوم، ۳۵ درصد بر مصرف مس، ۴۵ درصد بر مصرف سیلیکون، ۱۰۰ درصد بر مصرف نیکل و ۳۳۰ درصد بر مصرف کبالت می‌افزاید. تمامی این فلزات برای تولید وسایل نقلیه الکتریکی و باتری‌ها، فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر بادی، خورشیدی و هیدروژنی و همچنین زیرساخت‌های شبکه موردنیاز برای دستیابی به هدف کربن صفر ضروری به‌نظر می‌رسد.

بازیافت، راه‌حل اروپایی‌ها در تامین فلزات

در واقع برای شکل‌گیری قاره اروپایی با انتشار کربن صفر نیاز به ۴.۵ میلیون تن آلومینیوم، ۱.۵ میلیون تن مس، ۸۰۰ هزار تن لیتیوم، ۴۰۰ هزار تن نیکل، ۳۰۰ هزار تن روی، ۲۰۰ هزار تن سیلیکون، ۶۰ هزار تن کبالت و ۳۰۰ هزار تن فلزات خاکی کمیابی همچون نئودیمیم، دیسپروزیم و پرازئودیمیم است؛ پیرو این امر میزان تقاضا برای فلزات کمیاب خاکی نیز جهشی ۷۰۰ تا ۲۶۰۰ درصدی نسبت به سطوح فعلی خواهد داشت.

نکته حائزاهمیت در این گزارش توجه به بازیافت است. در این گزارش تاکید شد اگر اروپا بتواند در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری قابل‌قبولی در تولید فلزات موردنیاز انجام دهد و گلوگاه‌های فعلی در بخش عرضه را برطرف کند، در نهایت می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ حدود ۴۰ تا ۷۵ درصد فلزات موردنیاز خود را از طریق بازیافت قراضه تولیدی در همین قاره تامین کند.

تحقق این هدف، کشورهای اروپایی را ظرف ۱۵ سال آینده با کمبودهای اساسی در بخش فلزات روبه‌رو می‌کند. کشورهای اروپایی برای تحقق هدف کربن صفر خود نیاز به توسعه برمبنای اقتصاد دایره‌ای دارند و باید گام‌هایی اساسی در این مسیر بردارند تا بتوانند از تکرار وابستگی کنونی به سوخت‌های فسیلی جلوگیری کنند.

مشکلات تامین تا سال ۲۰۳۰

براساس این مطالعه، احتمالا اروپا در حدود سال ۲۰۳۰ به‌دلیل کمبود عرضه جهانی ۵ ماده خام، یعنی لیتیوم، کبالت، نیکل، خاک‌های کمیاب و مس با مشکلاتی مواجه می‌شود. تقاضا برای فلزات اولیه در اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۴۰ به اوج خود خواهد رسید و پس از آن، افزایش بازیافت به کمک کشورهای این منطقه می‌آید و باعث می‌شود این کشورها در تامین این فلزات تا حد زیادی خودکفا شوند. این خودکفایی در صورتی رخ می‌دهد که ظرف این بازه زمانی سرمایه‌گذاری‌های عمده‌ای در زیرساخت‌های بازیافت انجام و تنگناهای قانونی برطرف شده باشند.

این گزارش حاکی از آن است که اتحادیه اروپا درحال‌حاضر در تامین فلزات اساسی از جمله آلومینیوم، نیکل و مس به روسیه متکی است؛ در عین حال تولید فلزات مورد تقاضا در چین نسبت به فلزات مصرفی در باتری‌های الکترونیکی و عناصر کمیاب خاکی رشد بیشتری دارد.

جا ماندن اروپا از چین

چینی‌ها در سال‌های گذشته در معادن فلزی و غیرفلزی سایر نقاط دنیا سرمایه‌گذاری کرده و بخشی از نیاز خود را از این معادن تامین می‌کنند. در این گزارش نسبت به عدم حضور اروپایی‌ها در معادن سایر نقاط دنیا انتقاد و توصیه می‌شود اروپا شروع به ساخت پل‌های محکم با تامین‌کنندگان قابل‌اتکای خود در دنیا کند و به این ترتیب از ریسک زیست‌محیطی و اجتماعی خود بکاهد.

در گزارش یادشده بیان شده اگر اروپا بخواهد منابع محلی جدیدی را با حمایت‌های زیست‌محیطی و اجتماعی بالا توسعه دهد، به یک تغییر پارادایم نیاز است. امروز، در اروپا خبری از روابط تجاری مستحکم و ایجاد زنجیره تامین قوی نیست و روز به روز نیز پنجره تامین زنجیره تولید کوچک‌‌تر می‌شود. باید پروژه‌های جدید تعریف شود و پیش برود تا بتوان بر بحران تامین مواد اولیه در سال ۲۰۳۰ فائق آمد.

این مطالعه می‌گوید منابع داخلی اتحادیه اروپا می‌تواند بین ۵ تا ۵۵ درصد نیاز کشورهای این منطقه به فلزات اساسی را تا سال ۲۰۳۰ پوشش دهد؛ هرچند باتوجه به استانداردهای بالای زیست‌محیطی در این قاره دریافت مجوز برای برداشت از ذخایر معدنی آینده نامعلومی دارد.

اروپا باید پالایشگاه‌های جدیدی برای تبدیل سنگ معدن استخراج شده و مواد خام ثانویه به فلزات یا مواد شیمیایی باز کند. البته بحران انرژی در دنیا ظرف ماه‌های اخیر سرمایه‌گذاری در بخش پالایش مواد معدنی را چالش‌برانگیز کرده است. افزایش سرسام‌آور نرخ برق باعث شده تقریبا نیمی از ظرفیت پالایشی موجود در قاره اروپا در آلومینیوم و روی به‌طور موقت بسته شود.

سخن پایانی

چین در طول سال‌های گذشته در معادن فلزی و غیرفلزی بسیاری از کشورها سرمایه‌گذاری کرده است. از آنجا که در سال‌های اخیر دنیای بدون کربن، موردتوجه سیاست‌گذاران قرار گرفته، سرمایه‌گذاری روی معادن فلزی دنیا، امتیازی برای کشور چین به حساب می‌آید، اما در مقابل کشورهای اروپایی نیز که اکنون به‌دنبال اروپای بدون کربن هستند، با ریسک کمبود مواد فلزی، روبه‌رو خواهند شد؛ بنابراین اگر اروپا بخواهد منابع محلی جدیدی را با حمایت‌های زیست‌محیطی و اجتماعی بالا توسعه دهد، به یک تغییر پارادایم نیاز دارد. کشورهای این منطقه باید پروژه‌های جدیدی را برای بهره‌مندی از ذخایر جدید فلزی تعریف کنند تا بحران تامین مواد اولیه در دنیا مرتفع شود.