به ‌ گزارش صمت، در سال ‌ های اخیر تشدید تحریم ‌ ها توانست مجاری ورود تکنولوژی و دانش روز دنیا را تنگ ‌ تر و کار را برای شرکت ‌ های صنعتی از جمله فولادی ‌ ها سخت کند، اما درست در چنین شرایطی استفاده از توان ساخت داخل و همچنین همکاری با شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان مطرح و در دستور کار فولادی ‌ ها قرار گرفت، اما الزام به حرکت در این مسیر به اندازه ‌ ای بود که دانش ‌ بنیان در ترکیب شعار سال قرار گرفت و رهبر معظم انقلاب نیز بر آن تاکید بسیار داشت.

شاید پس از این تاکید رهبر معظم انقلاب برای حمایت از دانش ‌ بنیان ‌ ها در امسال نقشه راه فولادی ‌ ها تغییر کرد و حرکت به ‌ سمت تعامل و همکاری بیشتر با دانش ‌ بنیان ‌ ها در دستور کار قرار گرفت تا بتوانند نیازهای خود را در سایه تحریم با همکاری این مجموعه ‌ ها پیش برده و دانش و تکنولوژی را انتقال دهند.

آمار و گزارش ‌ های منتشرشده از سوی تولیدکنندگان فولاد و مجموعه ‌ های شاخص در این صنعت نشان می ‌ دهد، همکاری دانش ‌ بنیان ‌ ها و فولادی ‌ ها به نقاط خوبی رسیده است و می ‌ توان به آینده پیش ‌ رو امیدوار بود.

در واقع بسیاری از موفقیت ‌ ها و بومی ‌ سازی ‌ ها در برهه زمانی ‌ که ایران با تحریم ‌ ها مواجه بود، در کنار تاکید بر استفاده از ظرفیت ‌ های داخلی انجام گرفته است و حالا در این وضعیت، فولادسازان بزرگ به ‌ دنبال طرح تحول دیجیتال هستند تا بتوانند با دستیابی به تکنولوژی ‌ های جدید، میزان بهره ‌ وری خود را افزایش دهند و سوددهی را بالا ببرند.

این موضوع حتی می ‌ تواند بر فعالیت شرکت ‌ های فلزی حاضر در بورس هم اثرگذار باشد و حمایت سهامداران از نمادهای فولادی را افزایش دهد.

چالش مسیر صنعت فولاد

اما در این بین، چالش دیگری در مسیر صنعت فولاد کشور وجود دارد که کار را برای هر دو بخش یادشده یعنی تولیدکنندگان فولاد و دانش ‌ بنیان ‌ ها سخت می ‌ کند. تولید فولاد سبز در حال تبدیل شدن به یکی از الزامات جهانی است که می ‌ توان بر قدرت رقابتی ایران در بازارهای صادرات اثرگذار باشد، زیرا سیاست کربن صرف و بحث مالیات کربن تا سال ۲۰۳۰ می ‌ تواند بازارهای اروپایی را تحت ‌ تاثیر قرار و هزینه صادراتی برای تولیدکنندگان را افزایش دهد.

تولید فولاد سبز

باتوجه به موارد یادشده، به ‌ نظر می ‌ رسد تولیدکنندگان فولاد به ‌ سمت تولید فولاد سبز حرکت و نیازهای خود برای دستیابی به این هدف را شناسایی کرده ‌ اند. اهمیت این موضوع به ‌ اندازه ‌ ای است که بزرگان فولادی قرارداد همکاری در زمینه معدنکاری و فولاد سبز را در سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) امضا کردند تا شاهد آغاز این کار باشیم. در کنار این موضوع، سمپوزیوم فولاد که یکی از رویدادهای مهم برای فعالان این صنعت محسوب می ‌ شود نیز، موضوع اصلی خود را در امسال به بحث فولاد سبز و چالش ‌ های پیش ‌ روی تولیدکنندگان فولاد برای دستیابی به این مهم اختصاص داده بود.

چین تمام صنایع را سبز می ‌ کند

به هر حال فراموش نکنیم چین تا سال ۲۰۳۰ تا ۹۰ درصد فولاد خودش را سبز خواهد کرد و تا سال ۲۰۶۰ تمام صنایع را سبز خواهد کرد، اما این در حالی است که ایران در حال ‌ حاضر چنین تکنولوژی را در اختیار ندارد و باید تلاش کند در شرایط تحریمی به آن دست پیدا کند، در غیر این صورت، برای صادرات به اروپا مجبور به پرداخت مالیات کربن خواهد بود.

نقش جدی دانش ‌ بنیان ‌ ها

در چنین شرایطی، بدون شک نقش دانش ‌ بنیان ‌ ها جدی ‌ تر و حساس ‌ تر از گذشته می ‌ شود و باید بیش از گذشته، تعامل خود با فولادی ‌ ها را افزایش دهند، اما نگاهی به شرایط فعلی اقتصاد و چالش ‌ های مهمی که در کنار این موضوع پیش ‌ روی فولادی ‌ ها قرار گرفته است، باعث می ‌ شود تا بستر توسعه این همکاری ‌ ها چندان فراهم نباشد و به ‌ نوعی فعالان این حوزه تاکید بر همکاری با دانش ‌ بنیان ‌ ها را تنها در حد یک شعار بدانند. اما نکته مهم آن است که در آن سوی ماجرا، تولیدکنندگان فولاد خود تاکید بر افزایش همکاری با دانش ‌ بنیان ‌ ها و استفاده از ظرفیت ‌ های آنها دارند.

شرایط ناخوشایند این روزها

در این میان، یکی از فعالان حوزه دانش ‌ بنیان که تمایلی به عنوان شدن اسم خود و شرکتش نداشت، در گفت ‌ وگو با صمت بر شرایط ناخوشایند این روزهای این حوزه تاکید داشت. وی بیان کرد: متاسفانه اوضاع، چندان برای دانش ‌ بنیان ‌ ها مناسب نیست و شاید در این زمینه بیشتر ظاهرسازی رخ می ‌ دهد. زمانی که تولید با چالش همراه است و تولیدکنندگان فولاد تحت فشار هستند و تحت ‌ تاثیر تصمیمات غیرکارشناسی با مشکلات جدی مواجه می ‌ شوند، بدون شک شرایط برای ما هم چندان مناسب نخواهد بود.

این فعال در ادامه تصریح کرد: هرچند در سال ‌ های اخیر شاهد همکاری دانش ‌ بنیان ‌ ها با صنعت فولاد بوده ‌ ایم و در بسیاری از موارد آنها نقش کمک ‌ کننده ایفا کرده ‌ اند، اما متاسفانه سیاست ‌ های کلی به ‌ اندازه ‌ ای ناقص و غیرکارشناسی هستند که این کمک ‌ ها چندان حلال مشکلات نیستند.

زنگ خطر برای صنعت فولاد

وی تصریح کرد: اگر سیاست ‌ گذاری ‌ های کلی بهبود یافته و بستر برای فعالیت دانش ‌ بنیان ‌ ها فراهم شود، شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان می ‌ توانند فعالیت ‌ های خود را توسعه دهند، اما در شرایط فعلی چنین امکانی وجود ندارد.

ادامه ‌ دار شدن این موضوع می ‌ تواند نیروهای فعال در این حوزه را مجبور به مهاجرت کند. وی درباره این موضوع اضافه کرد: متاسفانه مهاجرت، امروز در حال وقوع
است.

یعنی علاوه بر نیروی انسانی که همه از آن مطلع هستیم، شرکت ‌ ها نیز در حال مهاجرت به کشورهای حاشیه خلیج ‌ فارس، ترکیه و حتی کانادا هستند و این موضوع رو به افزایش است. جالب است که در برخی موارد، کشورها از شرکت ‌ ها و اجرای طرح ‌ شان دعوت می ‌ کنند و این موضوع می ‌ تواند زنگ خطر برای صنعت فولاد باشد.

مشکلات طرح ‌ های توسعه ‌ ای

وی ادامه می ‌ دهد: متاسفانه در شرایط فعلی بسیاری از شرکت ‌ های فولادی تنها به ‌ دنبال حفظ حضور و ادامه حیات خود هستند، در حالی که شاید در ۲ سال قبل شرایط بهتری برای فعالیت داشتند، اما امروز شاهد هستیم میزان طرح ‌ های توسعه ‌ ای در پی مشکلاتی همچون تامین برق، گاز، مواد اولیه و... با کاهش مواجه شده ‌ اند و این شرکت ‌ ها تنها تلاش می ‌ کنند تا خود را سرپا نگه دارند. شاید در این شرایط گسترش همکاری با دانش ‌ بنیان ‌ ها در اولویت ‌ های بعدی قرار بگیرد، برخلاف آن چیزی که در شعارها بر آن تاکید شده است.

سخن پایانی

آن ‌ طور که شرایط نشان می ‌ دهد، وضعیت دانش ‌ بنیان ‌ ها در میان تولیدکنندگان فولاد چندان تعریفی و خوش ‌ بینی به آینده وجود ندارد و این بی ‌ میلی می ‌ تواند به ‌ نوعی هشدار برای صنعتی باشد که تلاش می ‌ کند سهم خود در صادرات غیرنفتی را افزایش دهد. از سویی دیگر، حرکت به ‌ سمت تولید فولاد سبز نیز نیازمند استفاده از تکنولوژی ‌ های روز دنیا است که دانش ‌ بنیان ‌ ها می ‌ توانند در این زمینه حضور خود در صنعت فولاد را پررنگ ‌ تر کنند، اما همان ‌ طور که بیان شد، سرنخ این مشکل در گام نخست به تصمیمات غیرکارشناسی در بدنه دولت بازمی ‌ گردد که می ‌ تواند تولید و صادرات را تحت ‌ تاثیر قرار دهد و میزان ارزآوری کشور را با چالش همراه کند، در نتیجه شاید بهتر باشد با بازنگری در برخی سیاست ‌ ها، وزارت صمت به ‌ عنوان متولی اصلی این صنعت، مسیر ورود دانش ‌ بنیان ‌ ها را هموار کند.