دانش‌بنیان‌ها شاخ غول تورم را می‌شکنند
تورم عبارت است از افزایش دائم و بی‌رویه سطح عمومی نرخ کالاها و خدمات که در نهایت به کاهش قدرت خرید و نابسامانی اقتصادی منجر می‌شود.
به گفته کارشناسان در یک اقتصاد مبتنی بر دانش، گسترش فن و مهارت ها به نوآوری منجر می شود که این خود، سبب افزایش بهره وری، افزایش درآمدها و کاهش تورم و بیکاری خواهد شد و در یک اقتصاد مبتنی بر دانش، گسترش دانش و مهارت ها به نوآوری منجر می شود که این خود، سبب افزایش بهره وری و درآمدها و کاهش تورم و بیکاری می شود، اما نکته مهم این است که اعتماد و ریسک همکاری با شرکت های دانش بنیان از سوی صنایع بزرگ تا حد زیادی دیده نمی شود و بسیاری از آنها ترجیح می دهند با همتایان خود که بیشتر خارجی هستند، همکاری کنند. همین امر موجب باز گذاشتن راه تورم و تاثیر مخرب آن بر اقتصاد می شود. به عبارت روشن تر، یکی از راه های کنترل تورم، ایجاد زنجیره تولید داخلی با همکاری دانش بنیان ها است. باوجود اینکه یکی از اتفاقات مهم در اکوسیستم دانش بنیان، تصویب قانون جهش دانش بنیان ها بود، صمت در این گزارش به بررسی نقش این قانون در مهار تورم پرداخته است.
دانش بنیان ها، آب روی آتش تورم
تورم عبارت است از افزایش دائم و بی رویه سطح عمومی نرخ کالاها و خدمات که در نهایت به کاهش قدرت خرید و نابسامانی اقتصادی منجر می شود. به دلیل آثار مخرب تورم از جمله توزیع مجدد درآمد به نفع صاحبان دارایی و به زیان مزد و حقوق بگیران، افزایش نااطمینانی و بی ثباتی در اقتصاد کلان و... کنترل تورم و آهنگ افزایش قیمت ها همواره جزء مهم برنامه های سیاستمداران بوده است.
باتوجه به عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی در کشورهایی که خواهان رسیدن به ثبات اقتصادی در بعد کلان و کنترل تورم هستند، شعار تولید، دانش بنیان و اشتغالزایی آنجایی اهمیت پیدا می کند که با یک نگاه گذرا می فهمیم کشورهایی که رشد سریع و یکدستی در اقتصاد خود تجربه کرده اند، نقش بخش خصوصی واقعی آنها در تولید ناخالص داخلی بسیار بیشتر از کشورهایی بوده که رشد کند و غیریکنواختی داشته اند، همچنین رشد اقتصادی کشورهایی که تورم را کنترل و سریع ترین بهبود را در تولیدات و به تبع آن رشد متوسط صادرات تجربه کرده اند، بسیار سریع تر از سایر کشورها بوده
است.
بر این اساس، بیشتر کارشناسان بر این نظر که افزایش تولید در کشور می تواند اشتغال موثر را به همراه داشته باشد و این راه نجات اقتصاد ایران از رکود، تورم و سایر محدودیت های بیرونی مثل تحریم ها است، همنظر هستند، در واقع، برای اینکه بتوان تولید پویا و جهنده ای داشت، باید به تکنولوژی و دانش فنی به عنوان منشأ اقتدار تکیه کرد.
به عبارتی، سپردن تولید به دانش بنیان ها، راه حل مطمئن کنترل تورم و تحدیدهای برخاسته از آن در اقتصاد کلان کشور است.
رهایی از غول تورم
نانو فناوری جزو آن دسته از افتخارت فناورانه کشور است که می توان از تولیدات حاصل از آن به عنوان ویترین پیشرفت کشور یاد کرد؛ حوزه ای که در تمام عرصه ها خود را نشان داد و ایران با سهم نزدیک به ۶ درصدی، رتبه چهارم جهان را به خود اختصاص داد. این روزها برای اهالی نانوفناوری و دانش بنیان های این عرصه، روزهای شلوغ و پرهیاهویی است. نمایشگاه ایران نانو ۱۴۰۱ در حالی کار خود را آغاز کرد که در ۲ سال گذشته به دلیل همه گیری کرونا به حالت مسکوت مانده بود، ضمن اینکه در این مدت تعداد شرکت های دانش بنیان رشد روزافزون بسیار بالایی به لحاظ کمیت داشته اند. در روز سوم این نمایشگاه، نزدیک به ۱۰ قرارداد میان شرکت های دانش بنیان با شرکت های بزرگ بسته شد و در واقع فرصتی بود برای اتحاد فعالان صنعت و اقتصاد و حتی محیط زیستی کشور با شرکت های دانش بنیان برای همکاری های دوجانبه در راستای توسعه اقتصادی کشور. فرامرز باریکانی، رئیس هیات مدیره یک شرکت تولیدی صنعتی در زمینه تولید رنگ پودری در گفت وگو با صمت در خلال آیین تفاهمنامه ای در حوزه همکاری با یک شرکت در زمینه تولید لوله های نفت و گاز گفت: از آنجایی که یکی از برنامه های اصلی ما ایجاد تولیدات جدید برمبنای نانوفناوری بوده است، باتوجه به نیازی که در کشور داشتیم، تلاش کردیم نیاز تولیدکننده ها و صنایع بزرگ را مرتفع کنیم و با همکاری آنها برای بومی سازی فناوری تولید این محصول گام های موثری برداریم که خوشبختانه به نتیجه هم رسید و ما توانستیم با کیفیتی بهتر از کیفیت محصولات مشابه اروپایی، تولید محصول خودمان را به دست صنایع بزرگ برسانیم. خوشبختانه در قانون جهش دانش بنیان و مصوبه های آن، به نقش ارزآوری شرکت های دانش بنیان که موجب مهار تورم می شود، تاکید جدی شده است و به عبارتی، راه به گونه ای برای صادرات محصولات شرکت ها نسبت به گذشته تسهیل شده است.
روایتی از یک ریسک ارزشمند
در ادامه، علی خنیفر، مدیرعامل شرکت لوله سازی اهواز که یک شرکت تولیدی در زمینه ساخت خط لوله انتقال نفت خام و گاز طبیعی است، درباره اهمیت همکاری با شرکت های دانش بنیان به صمت گفت: پیش از اینکه با دانش بنیان ها همکاری کنیم، تصور می کردیم فعالیت با شرکت های نوپا موجب ریسک بزرگی است، اما واقعیت ماجرا این است که این ریسک، ارزش همکاری را دارد. تجربه نشان داد در ۳ تا ۴ سال گذشته، تولید ورق های موردنیاز لوله های نفت و گاز کشور با پوشش رنگی داخلی که توسط یک شرکت دانش بنیان انجام گرفت، دست کم مانع خروج ۴۰۰ میلیون یورو ارز از کشور شد. وی افزود: به طورمعمول شرکت های داخلی ریسک همکاری با شرکت های دانش بنیان را نمی پذیرند، اما ما این ریسک را کردیم، چرا که اعتقاد به حمایت از تولید داخلی داشتیم و ترس های زیادی را هم پشت سر گذاشتیم و درحال حاضر نتیجه بسیار مطلوبی هم گرفتیم. یکی از نتایج این همکاری، تقویت شرکت های دانش بنیان داخلی برای مهار تورم است تاحدی که برخی دانش بنیان ها توانستند محصول شان را صادر کنند و موجب ورود ارز و ایجاد اشتغال در داخل کشور شوند.
خنیفر گفت: به شکل معمول، محصولات تولیدشده در داخل از سوی شرکت های دانش بنیان، کیفیت قابل رقابتی با شرکت های خارجی دارند. استفاده از تولیدات داخل، بی شک در نرخ تمام شده تاثیرگذار است. برای مثال، خرید ۲ تا ۳ هزار تن مواد موردنیاز از خارج، افزون بر هزینه، بروکراسی خسته کننده ای را می طلبد، در حالی که خرید از شرکت های داخلی بدون هیچ روند دشواری امکان پذیر است. در بسیاری موارد، به راحتی مواد اولیه را دریافت کردیم. به عبارت دیگر، همکاری با شرکت های دانش بنیان نه تنها صنایع بزرگ را از غول تورم نجات می دهد، بلکه موجب ارتقا و افزایش بهره وری نیز می شود که در نهایت در نرخ تمام شده تاثیر جدی و قابل لمسی دارد.
وی افزود: در قانون جهش دانش بنیان این فرآیند وجود دارد که برای همکاری صنایع بزرگ با شرکت های دانش بنیان، امتیازاتی در حوزه مالیات داده می شود که خود موجب تشویق صاحبان صنایع بزرگ برای ادامه همکاری و چرخیدن تولید داخلی می شود.
چرا ریسک کارهای تولیدی بالا است؟
باتوجه به نکته ذکرشده، شاید این پرسش مطرح شود که چرا ریسک همکاری با دانش بنیان ها زیاد است.
حمید محمدی؛ عضو هیات علمی و رئیس گروه آینده نگری و فناوری های نو مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری گفت: در زمینه بررسی فلعالیت دانش بنیان دو محور داریم که می بایست مورد توجه قرار گیرد. محور اول نظام مسائل دانش بنیانی است و محور دوم، یافتن راه حل ها و راه کارهاست؛ بنابراین گروه آینده نگری مرکز به عنوان دبیرخانه شعار سال در این مرکز پژوهشی، پروژه نظام مسائل دانش بنیانی را طراحی و اجرا کرد. وی خاطر نشان کرد: یکی از مسائل مهم نظام مسائل دانش بنیانی، ضعف در تعامل با دیگران است که بر این باوریم با برگزاری نشست های تخصصی می توانیم به توسعه این ارتباطات کمک کنیم. این دست از نشست ها در ادامه مطالعات انجام شده طراحی شده تا ضمن ارائه یافته های مطالعاتی راه همکاری دیگران نیز باز شود. محمدی با اشاره به راه های موفقیت در این مسیر ادامه داد: تقویت بازارسازی و بازاریابی، حمایت از فروش محصولات و اصلاح مدل های حکمرانی و همچنین توجه به پارک ها و استارتآپ ها باید مورد نظر قرار گیرد.
رشد اقتصاد فناورانه و همسویی نهادهای متولی
سیدسعید منجم زاده، معاون مرکز شرکت ها و موسسات دانش بنیان در گفت وگو با صمت درباره اهمیت اقتصاد دانش بنیان بر کنترل تورم گفت: ابتدا باید از ۲ منظر تاثیر اقتصاد دانش بنیان بر کنترل تورم نگاه کرد. رویکرد نخست مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان و تورم است و رویکرد بعدی به ارتباط میان شرکت های دانش بنیان و تورم اشاره دارد. در کل وقتی از اقتصاد دانش بنیان حرف می زنیم، باید مفهومی کلان تر از شرکت های دانش بنیان را مدنظر قرار بدهیم.
وی افزود: وقتی شرکت های دانش بنیان فعالیت گسترده در تولید دارند، به همان میزان نقش مهمی هم در اقتصاد ایفا می کنند، به نوعی اجزای مختلف آن در راستای نوآوری حرکت می کنند. برای مثال، سازمان ها و نهادهایی که فعالیت شان در اقتصاد از اهمیت بالایی برخوردار است، باید مبتنی بر رویه ها و زیرساخت های هوشمند و مبتنی بر داده های علمی فعالیت کنند، به عبارت روشن تر، اگر اقتصاد دانش بنیان را مدنظر داشته باشیم، باید شرایطی را به وجود بیاوریم تا نهادها و سازمان ها به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش حرکت کنند.
دست سودجوهای اقتصادی کوتاه شود
منجم زاده گفت: درباره رویکرد اول و استقرار اقتصاد دانش بنیان در کشور و در تورم این گونه به نظر می رسد که اگر رویکرد اقتصاد کشور مبتنی بر دانش باشد، از فعالیت های سودجویانه در اقتصاد جلوگیری و مزیت واقعی در حوزه تولیدات دانش بنیان تولید می شود و در میان مدت این مسئله منجر به کاهش تورم از ناحیه فعالیت های سودجویانه خواهد شد.
رقابت از شدت تورم می کاهد
وی بااشاره به رویکرد دوم تشریح کرد: درباره رویکرد دوم باید گفت شرکت های دانش بنیان به دلایل مختلف می توانند در کاهش تورم اثر بگذارند. اگر فعالیت این شرکت ها گسترش پیدا کند و فعالیت آنها فراگیر شود، منجر به ایجاد و گسترش رقابت می شود که به طور معمول می تواند به کاهش و کنترل تورم کمک کند. از طرف دیگر شرکت های دانش بنیان با تولید محصولاتی که به طورعمده در خارج از کشور تامین می شود، می توانند به کاهش ارزبری در اقتصاد کشور کمک و فشارهای تورمی ناشی از تاثیرات خروج ارز در اقتصاد کشور را کنترل کنند. نکته دیگر این است که به طورمعمول شرکت های دانش بنیان چون از فناوری های روز استفاده می کنند، می توانند به افزایش بهره وری و کاهش هزینه های تولید در صنایع سنتی، کمک شایان کنند.
گذشته روشن دولت و مجلس
این فعال در اکوسیستم دانش بنیان گفت: واقعیت این است که در یک دهه گذشته نسبت به تمام ادوار پیشین در اقتصاد دانش بنیان شاهد پیشرفت های چشمگیری بوده ایم، در واقع از ابتدای دهه ۹۰ تا به امروز شرکت های دانش بنیان بارها موردتوجه دولت ها و مجلس بوده اند و زیرساخت های لازم چه فیزیکی و چه تجهیزانی و چه زیرساخت های قانونی برای فعالیت این شرکت ها شکل گرفته و زیر چتر حمایتی دولت قرار گرفته اند، بنابراین در شرایط فعلی بستر برای جهش دانش بنیان فراهم است.
سخن پایانی
تحقیقات علمی حاکی از آن است که در دنیای امروز شاهد تغییرات عمیق در اقتصاد کشورها هستیم. ماهیت تولید، تجارت، اشتغال و کار در دهه آینده بسیار متفاوت با آنچه امروز وجود دارد، خواهد بود. اقتصاد جدید بیانگر وجوه یا بخش های یک اقتصاد است که در حال تولید یا بکارگیری ابداعات یا دانش جدید به منظور رسیدن به رشد اقتصادی بلندمدت است، به طوری که امروزه سرمایه گذاری در زمینه گسترش دانش اثر مثبتی بر بهره وری دارد و بخشی از بهبود بهره وری که در اقتصاد دانش بنیان وجود دارد، رابطه برجسته ای را با تورم نشان می دهد، بنابراین یکی از موارد بحث برانگیز که در شرایط فعلی اقتصاد جهان در کشورها از جمله ایران مطرح است، بحث اقتصاد دانش بنیان است. کارشناسان معتقدند در اینکه اقتصاد دانش بنیان توان کنترل تورم را دارد، تردیدی در این گزاره نیست؛ اما رسیدن به این مرحله نیازمند ایجاد و بسترهای مهم در زیرساخت اقتصاد دانش بنیان است. آنها اذعان داشتند تنها با توفیقات پیشین پیش بینی نمی شود که دانش بنیان ها بازیگران اصلی اقتصاد کشور در یک دهه آینده خواهند بود و اگر زیرساخت های لازم برای توسعه فعالیت آنها چیده نشود، کشور با بحران تولید در آینده ای نزدیک مواجه خواهد شد.
