هنگامی‌که عجله دارید، دیرتان شده یا برای رسیدن به منزل یا محل کار حوصله ماندن در ترافیک و پشت چراغ‌های قرمز را ندارید و... صدای موتورسواری که می‌گوید «حمل‌ونقل بدون ترافیک»، شما را خوشحال می‌کند. اما اگر در پیاده‌رو باشید و مجبور به کنار کشیدن برای رد شدن یک موتورسیکلت یا در خیابان با سبز شدن چراغ راهنما و رانندگی بخواهید از عرض خیابان رد شوید و ناگهان موتورسیکلتی از کنار صورت‌تان رد شود و... ضرورت قانونمندی بیشتر قابل درک خواهد بود.

«موتوریار» به کجا رسید؟

مدتی برای همراهی صاحبان موتورسیکلت با قانون، طرحی به‌نام «موتوریار» در کشور پیاده شد. اجرای طرح موتوریار با هدف فرهنگ‌سازی و مشارکت موتورسیکلت‌سواران متخلف در جریان کنترل ترافیک، از دی سال 99 در چند نقطه تهران به‌صورت آزمایشی ازسوی پلیس راهور تهران بزرگ آغاز شد. در این طرح، یا براساس روال سابق، موتورسیکلت متخلف توقیف و به پارکینگ منتقل می‌شد یا پلیس به راکب آن آرم پلیس و علامت «ایست» می‌داد و فرد برای ساعاتی در نقطه‌ای مشخص به کنترل ترافیک کمک می‌کرد، اما مدتی است دیگری از اجرای این طرح سرچهارراه‌ها خبری نیست. در این‌باره صمت با معاون وقت آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ و مجری طرح موتوریار تماس گرفت اما موفق به گفت‌وگو نشد. اما چرا موتورسیکلت‌سواران خود را ملزم به رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی نمی‌کنند؟

بی‌انضباطی در شهر ویراژ می‌دهد

سرهنگ عین‌اله جهانی، کارشناس حوزه فرهنگ ترافیک که تا چندی پیش معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا بود در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان صاحبان موتورسیکلت را قانونمند کرد به صمت گفت: موتورسیکلت‌سواران گروهی هستند که متاسفانه آن‌گونه که باید از قوانین تمکین نمی‌کنند. دلیل این امر هم شاید به این برمی‌گردد که فکر می‌کنند تخلف آنها آن‌گونه که تخلف صاحب خودرو دیده می‌شود و به‌راحتی قابل کنترل، شناسایی و اعمال جریمه است، دیده نمی‌شود. وی افزود: برخی صاحبان موتورسیکلت از قوانین پیروی نکرده و سلامت و جان خود و دیگران را با خطر مواجه می‌کنند و حوادثی را رقم می‌زنند و تردد در شهر را مختل و بی‌انضباط می‌کنند. وی ادامه داد: در تهران بیش از ۴ میلیون موتورسیکلت تردد دارد و طبیعی است اگر درصد کمی از صاحبان این وسیله نقلیه تخلف کنند باز هم زیاد خواهد بود. وی تصریح کرد: موتورسیکلت‌سواران باید به فکر سلامت خود و دیگران باشند و اگر به عاقبت تخلفات خود و سرنوشت افرادی که تا آخر عمر دچار معلولیت‌های جدی و خانه‌نشین شده‌اند آگاه باشند شاید شاهد رعایت بیشتر قوانین از سوی آنها باشیم.

متخلفان جریمه می‌شوند؟

سرهنگ جهانی در پاسخ به این پرسش که آیا موتورسیکلت‌سواران متخلف جریمه می‌شوند، گفت: مشکلات در حوزه تردد موتورسیکلت کم نیست و به‌دلیل تعداد زیاد این وسیله نقلیه که در استان تهران تردد دارند فقط با جریمه مشکل حل نمی‌شود. معاون اجتماعی پیشین پلیس راهور ناجا با بیان اینکه پلیس فقط می‌تواند متخلف را کنترل کند، گفت: برای قانونمند شدن صاحبان موتورسیکلت نباید فقط با معلول برخورد شود. در این باره باید به علت‌ها پرداخت که در اختیار پلیس نیست. او گفت: کشف علل تخلف در حوزه راهنمایی و رانندگی نیاز به بررسی زمینه‌های آموزشی و فرهنگی دارد. سازمان‌ها و نهادهای فرهنگ‌ساز باید روی این موضوع کار کنند. آموزش و فرهنگ‌سازی در این زمینه باید از سنین کودکی باشد. سرهنگ جهانی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: نباید افراد بدون آموزش به لحاظ رفتارهای درست ترافیکی فقط در آزمون‌ها شرکت و گواهینامه دریافت کنند. این کارشناس حوزه ترافیک اظهار کرد: اگر افراد تربیت نظم و انضباط راهنمایی و رانندگی نداشته باشند و رشد بالندگی فرهنگی در جامعه رخ نداده باشد، در مرحله بزرگسالی افراد گواهینامه می‌گیرند و در ادامه از پلیس انتظار می‌رود که بی‌انضباطی‌ها را کنترل کند. وی افزود: پلیس باید فردی را کنترل کند که قبلا آموزش‌ دیده باشد و اهمیت اجرای قانون را بداند. فرهنگ راهنمایی و رانندگی باید در فکر افراد نهادینه شده باشد تا در بزرگسالی بتوان نظم و انضباط شهری را در حوزه حمل‌ونقل برقرار کرد.

نهادها همراه پلیس شدند

سال‌ها پیش هم در رعایت قانون بستن کمربند ایمنی هنگام رانندگی مشکلاتی وجود داشت اما امروز این موضوع حل شده و بیشتر صاحبان خودرو خود را ملزم به بستن کمربند می‌کنند. چرا صاحبان موتورسیکلت خود را ملزم به رعایت قوانین نمی‌دانند؟ سرهنگ جهانی در این‌باره عنوان کرد: بستن کمربند یک کار و یک بار در طول یک مسیر است که اگر انجام شود سلامت افراد تضمین می‌شود اما در حوزه رعایت قوانین ازسوی موتورسیکلت‌سواران ما با تخلفات بیشتری روبه‌رو هستیم؛ رد کردن چراغ، تردد از پیاده‌روها، حمل بار بیش از حد مجاز و...؛ در نتیجه صاحب موتورسیکلت باید گام به گام اجرای قوانین را کنترل کند؛ اینکه مثلا آیا از بین خطوط تردد دارد؟ آیا از کلاه ایمنی استفاده کرده است؟ و... معاون اجتماعی پیشین پلیس راهور ناجا در پاسخ به این پرسش که چگونه پلیس در آن بخش موفق شد اما در حوزه موتورسیکلت هنوز شاهد تخلفات زیادی ازسوی صاحبان موتورسیکلت هستیم، گفت: زمانی که قرار شد بستن کمربند ایمنی الزامی شود، صداوسیما به‌طور کامل با پلیس همراه شد. علاوه‌بر اینکه کنترل خودرو و اعمال قانون برای این وسیله نقلیه راحت‌تر است. مردم هم همراه شدند و پلیس به‌طور جدی اعمال قانون کرد؛ بنابراین بستن کمربند به‌عنوان فرهنگ جا افتاد و نهادینه شد. او ادامه داد: موضوع کمربند یک مورد بود اما در حوزه موتورسیکلت با چند تخلف عمومی روبه‌رو هستیم.

تفکری که شکل نگرفته است

سرهنگ جهانی در ادامه گفت: برای کار در این بخش نیاز است نخست صاحبان موتورسیکلت همراه شوند. تفکر و نگرش صاحب خودرو باید تغییر کند که این تغییر با جریمه و توقف رخ نمی‌دهد. وی با اشاره به رسوب موتورسیکلت‌ها در پارکینگ پلیس افزود: هزاران موتورسیکلت توقیف شدند و در پارکینگ‌ها رسوب کردند و ماندند. اگر این رویه نتیجه داشت شاهد بهبود وضعیت بودیم. او تصریح کرد: اعمال و اجرای مقررات ازسوی پلیس یک بخش از کار است، اما بخش اصلی که حلقه گمشده این موضوع است بخش آموزش و فرهنگ‌سازی است که آموزش‌وپرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صداوسیما باید روی آن تمرکز کنند. وی ادامه داد: در حال ‌حاضر پلیس با موضوعی مواجه است که ناشی از ترک‌فعل سایر سازمان‌های فرهنگ‌ساز است و باید با آن برخورد کند.

وظیفه پلیس در کنترل تخلفات

سرهنگ جهانی با بیان اینکه وظیفه پلیس کنترل تخلفات و نظارت بر حوزه راهنمایی و رانندگی است، گفت: هنگامی که هیچ زمینه فرهنگی وجود ندارد، فقط نباید از جامعه پلیس انتظار حل‌وفصل یک معضل را داشت. باید از وزارت فرهنگ و ارشاد پرسش شود که در حوزه عبورومرور موتورسیکلت چه فرهنگ‌سازی انجام داده است؟ یا وزارت آموزش‌وپرورش در این حوزه چه آموزشی داشته است؟ پلیس مجری قانون است و در همین راستا هم عمل می‌کند. یعنی اعمال قانون و افراد متخلف را جریمه می‌کند. حتی وسیله نقلیه توقیف و در پارکینگ نگهداری می‌شود. وی با اشاره به طرح «موتوریار» گفت: در این حوزه بعضا پلیس طرح‌های اجتماعی-فرهنگی مانند موتوریار را هم در استان تهران اجرا کرد، اما فراموش نشود رعایت قانون ازسوی موتورسیکلت‌سواران ریشه در فرهنگ دارد که سازمان‌های متولی در این باره کاستی‌های بسیار زیادی داشتند و دارند. این کارشناس حوزه ترافیک گفت: کم‌کاری این نهادها پلیس را با تعداد زیادی موتورسیکلت‌سوار مواجه کرده که هیچ‌گونه تفکر و نگرش درست درباره نظم، قانون، اهمیت رعایت مقررات، حقوق شهروندی ندارند و درباره عاقبت غیرقابل جبران حوادث گوشزد نشده‌اند. وقتی شرایط این است پلیس چه می‌تواند بکند؛ جز جریمه و توقیف یک سلسله وسیله نقلیه.

سخن پایانی

نخستین مشکل در حوزه تردد موتورسیکلت‌سواران نبود زیرساخت‌های آموزشی و فرهنگی است. پلیس راهور معتقد است در این حوزه کم‌کاری بسیاری شده و امروز بار تمام مشکلات این بخش بر دوش پلیس است. برای الزام صاحبان وسیله نقلیه به رعایت قانون پلیس موظف به جریمه کردن و توقیف وسیله نقلیه است که در همین راستا امروز تعداد زیادی موتورسیکلت در پارکینگ‌های پلیس رسوب شده‌اند. کارشناسان حوزه شهری بر لزوم ساماندهی این وسیله نقلیه تاکید دارند و معتقدند باید آنها هم ملزم به رعایت طرح ترافیک شوند و برای ورود به محدوده‌های ترافیکی پول بپردازند. همچنین شهرداری برای ساماندهی تردد موتورسیکلت‌ها به‌ویژه آنهایی که در حوزه حمل مسافر و بار مشغول هستند قانون‌های شهری مخصوص داشته باشد. در این باره سامانه‌ای هوشمند می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. در نهایت تغییر تفکر صاحبان وسیله نقلیه برای رعایت حقوق شهروندان می‌تواند به نظم شهری کمک کند.